Z pozoru jest to powieść o dojrzewaniu.

Jej bohater, Sinclair, przechodzi przez rytuały inicjacyjne z pomocą przyjaciela, Maksa Demiana, który uczy go, jak zapanować nad własnym losem.

Sinclair przeżywa rozterki zwyczajne dla młodości, lecz dzięki Demianowi poznaje ich rzeczywiste, duchowe - a nie tylko społeczno-obyczajowe - przyczyny. Jego wtajemniczenie w to, co w życiu najważniejsze, wiedzie do powstania "wyższego rodzaju wspólnoty", w której duchowa bliskość umożliwia przekroczenie granic własnego jestestwa i pełne zjednoczenie się z innymi.

Widać tu fascynację myślą psychoanalityczną C. G. Junga oraz bliską także naszym czasom potrzebę uporania się z niwelującym wpływem zewnętrznego świata na ludzką psychikę.