Powieść historyczna Podporucznik Kiże (1928, wydanie polskie 1949) Jurija Tynianowa, rosyjskiego pisarza i teoretyka literatury, zainspirowana jest znaną w Rosji anegdotą z czasów panowania cara Pawła I o oficerze, który w wyniku pomyłki urzędniczej zaczął figurować w dokumentach, mimo że nigdy nie istniał w rzeczywistości. Nie przeszkadzało to w karierze papierowego oficera, gdyż wolą cara Pawła I wspinał się on po kolejnych rangach wojskowych. Dopiero gdy świeżo nominowany na pułkownika został zaproszony przez oblicze cara okazało się, że to kuriozalna pomyłka. W obawie przed wyjściem sprawy na jaw, Pawła poinformowano jedynie, że… oficer nagle zmarł.

Podporucznik Kiże to satyra na biurokrację, w której strach przed podjęciem decyzji i odpowiedzialnością tworzy rozmaite absurdy, które wymuszają kolejne absurdy wymuszające kolejne absurdy… To powieść o idei państwa, którą podważyła drobna pomyłka pisarza wojskowego i opowiedziana historia dotyczy nie tylko carskiej Rosji, jest groteskową aluzją do wszelkiego „samodzierżawia”.

Na podstawie tej powieści Tynianow napisał scenariusz, według którego nakręcony został film Porucznik Kiże (1934) w reżyserii Aleksandra Fajncymmera. Muzykę do tego filmu (suita symfoniczna op. 60) skomponował Sergiusz Prokofiew.

ilustr.E.Kibrik