Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kapitał wielkich firm i monopoli, żyją w przykładnej zgodzie, zarówno dziś jak i wczoraj, kapitał ów potrafi zaś na naszych oczach ciągnąć z tego niezłe korzyści. Pozostawia on państwu, jak niegdyś, zadania mało zyskowne lub nazbyt kosztowne: infrastrukturę dróg, środki komunikacji, armię, niezwykły ciężar szkolnictwa i prac badawczych. Przede wszystkim zaś korzysta bez żenady z ułatwień, ulg, pomocy i przychylności państwa, tej machiny pochłaniającej całe rzeki spływającego ku niej pieniądza i rozdzielającej go później, jako że jest machiną wydatkującą więcej niż zyskuje, a więc zaciągającą pożyczki. Kapitał trzyma się blisko tego ożywczego zdroju.

Granica Renu i Dunaju, w obszarze czasu analizowanym przez naszą książkę, jest granicą par excellence kulturową: z jednej strony mamy starą chrześcijańską Europę, z drugiej "peryferie chrześcijaństwa" podbite w późniejszym czasie. A przecież gdy rodzi się Reformacja, granica ta równa się niemal linii rozłamu, wzdłuż której ustala się podział chrześcijańskiego świata: protestanci z jednej strony, katolicy z drugiej. I jest ona również w sposób widoczny dawnym kresem - limes - imperium rzymskiego. Wiele innych przykładów może służyć podobnym świadectwem, jak choćby zasięg sztuki romańskiej i gotyckiej..., stanowiącej swoistą kulturę-świat i cywilizację świat.