Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Katolicyzmu i katolików nie lubiło się w Rosji nigdy - ta tradycja niezgody sięga czasów Rusi Kijowskiej. Wiara rzymska była zdecydowanie niesłuszna i heretycka, a wyrastająca z niej kulturya łacinników, scholastycznie przemądrzała i pełna zachodniej pychy wydawała się prawosławnym nie tylko obca, ale obrzydła. Szczególnie niesympatyczna byla zaś w swej wersji polskiej, jkao że Polacy - lud słowiański - wybierając tę zachodnią herezję, zdradzili naturalne dla ich geograficznego położenia i jedynie prawdziwe prawosławie, niegdyś bizantyjskie, a potem - pobratymcze - ruskie. Polacy, to odstępcy, tym wstrętniejsi, że zarażający swymi cechami wschodnioeuropejskich Litwiniów, a nawet Białorusińow i Ukraińców.

Lithuania - tak całość tych ziem nazywana była "od zawsze", to jest od czasu, kiedy zaistniała jako jeden podmiot polityczny - i zarazem przedmiot uwagi i pożądania sąsiadów. było to jeszcze za czasów krzyżackich. Określana jedną nazwą, nigdy chyba nie była całością jednolitą ani jednorodną. Rozmaitość krajobrazów i odrębność krain przyrodniczych jest przy tej rozległosci przestrzennej czymś całkiem naturalnym, ważniejsza jest natomiast różnorodność etniczna i kulturowa żyjących na tej ziemi ludzi.

Zastana w Wielkim Księstwie Litewskim lokalna wielokulturowość i wielowyznaniowość była dla przybyszy z silnie ujednoliconej pod obu tymi względami Korony doświadczeniem nowym. W "starym kraju" kultura polska (a z wyłączeniem dwóch szesnastowiecznych pokoleń, silnie naznaczonych Reformacją, także i katolicka) była jedynaczką.