Piszę o tym nie dlatego, że pomyliłam portale, jak pewnie zdążyły pomyśleć żartobliwie (bo przecież nie - złośliwie) niektóre głowy, ale dlatego, że aż pięć filmów spośród ośmiu, które walczyć będą dziś w nocy w kategorii najważniejszej, a więc Najlepszego filmu, to produkcje powstałe na podstawie powieści. Pewnie nie muszę wymieniać, ale dla porządku przypomnę tych pięć tytułów: Brooklyn, Zjawa, Big Short, Marsjanin, Pokój. Oczywiście w innych kategoriach także znalazły się dzieła będące adaptacją literatury. Mamy przecież Dziewczynę z portretu, 45 lat, Carol, Trumbo, Stulatka, który wyskoczył przez okno i zniknął, a nawet Pięćdziesiąt twarzy Greya, ale spokojnie, wyłącznie w kategorii Najlepsza piosenka. Może to właśnie rola w adaptacji przyniesie szczęście DiCaprio? Chociaż był już przecież wcześniej, i to dwukrotnie, nominowany za rolę w filmach, które powstały w oparciu o powieści, zarówno bowiem Wilk z Wall Street, jak i Co gryzie Gilberta Grape’a mają swoje literackie pierwowzory. Jak jednak twierdzą złośliwi, aktor w Zjawie nie miał zbyt wielkiego pola do popisu, bo tak naprawdę przeczołgał się przez ten film. Mnie natomiast ciekawi, czy przypadkiem postaci, którą odgrywa w nominowanym filmie, nie zmieniono nieco życiorysu właśnie ze względu na chęć ucięcia tych wszystkich oscarowych żarcików o DiCaprio. No bo, pomyślcie - kto przyznałby tak ważną statuetkę facetowi, który wcielił się w faceta, który szuka zemsty na facetach, którzy ukradli mu ukochana strzelbę? Jakieś wariactwo! Ale jeśli w grę wchodzi zemsta za ukochanego syna… no to, proszę państwa, Oscar się należy jak najbardziej! To chyba żaden spoiler z tym synem, skoro już zwiastun nas o tym informuje, prawda?

Oczywiście sobie teraz żartuję, zarówno powieść, jak i film Zjawa wywarły na mnie spore wrażenie, ale nie zdziwiłabym się, jeśli takie plotki i przemyślenia gdzieś by się pojawiły. Niestety poza powieścią Michaela Punke, a także Pokoju Emmy Donoghue, nie miałam okazji przeczytać na razie pozostałych, będących kanwą dla fabuły nominowanych filmów, powieści. Liczę jednak, że kiedyś - kiedy ktoś wynajdzie zatrzymywacz czasu zaprojektowany specjalnie dla zapalonych czytelników, którzy pragną i muszą nadrobić zaległości - przeczytam je wszystkie. Skoro już jesteśmy przy Pokoju, który dwa dni temu miał swoją kinową premierę w naszym kraju - muszę przyznać, że już dawno nie zetknęłam się z tak świetnie zrobioną adaptacją. Czekałam na tę ekranizację kilka lat i obawiałam się, jak przyszli twórcy wybrną z tego, że przez całą powieść narratorem jest pięcioletni chłopiec. I naprawdę muszę przyznać, że wyszło im wyśmienicie. Dzieło nie ma raczej szans na zgarnięcie statuetki za najlepszy film (tutaj kibicuję chyba najbardziej produkcji Big Short), ale absolutnie powinno wygrać w kategorii Najlepszy scenariusz adaptowany. Nie muszę jednak być obeznana ze wszystkimi tymi powieściami, aby naszła mnie refleksja, że nagrody filmowe to w zasadzie najbardziej szczegółowo przyznawane wyróżnienia spośród wszystkich dziedzin. A przynajmniej spośród dziedzin, o których mam jako takie pojęcie. Jasne, wśród nagród wyrażających podziw i uznanie dla autorów i ogólnie literatury są te wszystkie Pulitzery, Noble, Bookery i wiele, wiele innych, ale czy docenia się poszczególne elementy powieści jakimiś międzynarodowymi statuetkami? Ja o tym nie słyszałam, więc albo takich nie ma, albo nie są tak rozpowszechnione i znane, jak być powinny. A przecież Oscar nie wędruje wyłącznie do filmu okrzykniętego najlepszym. Są też nagrody dla zdjęć, aktorów pierwszo- i drugoplanowych, w dodatku z podziałem na role męskie i żeńskie! Nagrody za scenariusz, w dodatku z podziałem na oryginalny i adaptowany! Nagrody dla kostiumów, scenografii, reżyserii, efektów specjalnych. Oczywiście wiele wyjaśnia to, że za każdą z takich spraw stoi inny człowiek, którego wypadałoby docenić, ale czy dlatego, że w tworzeniu tak wielu różnych i skomplikowanych elementów powieści uczestniczy zazwyczaj jedna osoba, literatura ma być stratna? A gdyby tak co roku przyznawane były literackie Oscary? Przez głowę przemyka tyle kategorii, wśród których można by wybierać, a które często nie są, choć powinny być oficjalnie doceniane, potwierdzone konkretną nagrodą, statuetką, czyimś imieniem! Dlaczego książka ma być dobra tak po prostu, bez wyszczególnienia jej najlepszych elementów? I dlaczego inna książka, wcale nie taka dobra, ale posiadająca jakąś jedną, rewelacyjną część składową ma przejść przez rozdanie nagród bez echa?

Nie mam oczywiście na myśli podziału na kategorie gatunkowe czy wiekowe, bo takie przecież istnieją. Chodzi mi o te elementy książki, do których pisarz niejednokrotnie podchodzić musi zupełnie inaczej. Książka nie jest tylko książką. To ogromny las, a żeby był las, jak wiemy, musi być co najmniej… ileś drzew! Dlaczego nie przyznaje się jakiejś poważnej, znaczącej literackiej nagrody za Najlepszego pierwszoplanowego bohatera? I analogicznie, Najlepszą pierwszoplanową bohaterkę? Powieść sama w sobie może być bardzo dobra, ale bohater, jak to mówi młodzież: ”bez szału”, który czterech liter absolutnie nie urywa, i na odwrót, o ile historia może nie być powalająca, o tyle główna postać może okazać się najlepiej wykreowaną od lat. Nie zapominajmy jednak o postaciach drugoplanowych. Zdarzają się przecież takie perełki, w postaci bohaterów literackich, którzy pojawiają się w powieści niby mimochodem, a kradną nasze serce już w pierwszej scenie i dalsza lektura nierzadko polega na ich niecierpliwym wypatrywaniu. To także jest nie lada sztuka i to również wypadałoby docenić. Inna rzecz - dialogi. A my, zwykli, równie onieśmieleni czyimś talentem, co wymagający czytelnicy wiemy najlepiej, jak dialogi potrafią oszpecić lub wynieść wysoko do góry niejedno dzieło. Dlaczego by więc nie docenić poszczególnych elementów, takich jak chociażby Wykreowanie świata przedstawionego (czyli coś jak, powiedzmy, filmowa scenografia). W recenzjach mówimy o tylu elementach, o tylu sprawach, wychwalając kreacje bohaterów, zachwycając się nakreśleniem, na przykład, małomiasteczkowego tła. A jednak nie nagradza się w tych kategoriach. To chyba nie do końca sprawiedliwe.

Może kiedyś to się zmieni i pisarze doceniani będą za poszczególne elementy swoich powieści. Zapewne wielu z Was uważa, że to wcale nie taki dobry pomysł, że to tak zwane rozmienianie na drobne. I poniekąd mogę się z tym zgodzić, a nagradzanie w tylu różnych kategoriach filmu tłumaczyć można przecież tym, że za każdą taką składową odpowiada inna osoba, a za książkę zazwyczaj tylko jedna, nic więc nie stoi na przeszkodzie, by nagrodzić ją za całość. Nadal jednak uważam, że coś na kształt literackich Oscarów, to wcale nie taki zły pomysł, o czym świadczy chociażby to, że tyle dzieł trafia w formie ekranizacji na największą filmową galę świata. Założę się, że nietrudno byłoby Wam już teraz, tak z marszu, wytypować jakieś postaci, które mogłyby stoczyć bój w kategorii Najlepszego bohatera literackiego.  A skoro doceniamy filmy za muzykę i zdjęcia, to czemu nie uhonorować Najlepszej okładki? O ileż, mimo wszystko, bogatszy jest świat książek od świata filmów! Ile możliwości stwarzałaby taka ceremonia, ile emocji! Dziś w nocy będę do rana czuwała przed telewizorem (mieszkam z filmowym maniakiem, taki nasz mały coroczny rytuał), oglądając na żywo oscarową galę i wiem, że taka uroczystość związana ze światem literackim byłaby jeszcze bardziej emocjonująca, jeszcze ciekawsza, a typowanie i konkurencja bardziej zacięte.

Big Short, Brooklyn, Carol, Pokój, Marsjanin - te filmy walczyć będą dzisiejszej nocy o nagrodę w kategorii Najlepszy scenariusz adaptowany. Cztery z nich, razem ze Zjawą, mają również szansę zostać okrzyknięte Najlepszym filmem. Wszystkie (poza Carol, która nie zdążyła wejść do naszych kin i Marsjaninem, który uważam za pomyłkę jury, przynajmniej jeśli chodzi o najważniejszą kategorię) są w moi przekonaniu świetnie zrealizowane i każdy z nich zasługuje na uznanie. Czy jednak oscarowy rozgłos da dodatkową szansę ich powieściowym pierwowzorom? Pokój możemy już kupić z filmową okładką, Dziewczynę z portretu nominowaną w czterech kategoriach również, a także Zjawę z niezwykle subtelną, jak na filmową, okładką. Kibicujecie któremuś z tych filmów? A może ceremonia wręczenia Oscarów w ogóle nie wzbudza w Was emocji i kiedy DiCaprio będzie udawał, że wcale nie zależy mu na statuetce, Wy będziecie smacznie spali? Ja zamierzam oglądać galę (no cóż, nawet brak stałej pracy ma swoje plusy), jednak nadal trzymać się będę zdania, że literatura również zasługuje na swoje Oscary. Owszem, lubimy oglądać filmy, ale przecież jeszcze bardziej lubimy czytać, prawda?