Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zaatakuje nas wirus umysłu?
Autor: Tomasz Nykiel

Przedmiotem recenzji jest książka „Wirus umysłu”, której autorem jest Richard Brodie, przekład na język polski, Piotr Turski. Celem publikacji jest przybliżenie czytelnikowi memetymki, teorii naukowej dotyczącej ewolucji kulturowej, której założeniem jest istnienie memów jako najmniejszej jednostki informacji kulturowej. Mem jest odpowiednikiem genu znanego z ewolucji biologicznej, jednak w ucięciu ewolucji kulturowej. Po raz pierwszy termin mem (ang. meme) został wprowadzony przez biologa Richarda Dawkinsa w książce „Samolubny gen”. Dawkins określał mem jako replikator kulturowy. Do tej pory pojawiały się również inne określenia i terminy nazywające to zjawisko, takie jak np. kulturgeny.

Richard Brodie autor „Wirusa umysłu” jest byłym pracownikiem Microsoftu i zastępcą Billa Gatesa, aktualnie jest prezesem spółki Brodie Technology Group, zajmującej się przygotowywaniem oprogramowania na indywidualne zamówienie.

Wracając do samej publikacji, Brodie przygotował dla czytelników 12 rozdziałów, w których na początku przybliża samo pojęcie memu, by później przejść do części przestawiających ewolucję memów, omawiających wirusy – również w ujęciu kulturowym, czy prezentujących memetykę religii.

Czytając pierwszy rozdział, dowiemy się w jakich okolicznościach autor książki zetknął się ze słowem „mem”. Jednak ważniejsze od tej historii, będzie przeanalizowanie zaprezentowanych definicji memów, ponieważ jak zaznacza Richard Brodie odpowiedź na pytanie: "Czym właściwie jest mem?", wcale nie jest taka prosta. Poznamy tutaj biologiczną definicję memu (wg Dawkinsa), według której mem jest podstawową jednostką transmisji kulturowej, czyli imitacji. Zdaniem autora „definicja biologiczna jest nawet zadowalająca, ponieważ pozwala zredukować całość kultury do fragmentów, z którymi można się jakoś uporać: nazwać je i obserwować ich oddziaływanie i rozwój. Niestety, nie wyjaśnia dobrze, dlaczego jedne memy szerzą się, a inne nie”. Dlatego też zaprezentowana zostanie nam definicja psychologiczna memu oraz definicja kognitywna, by dość do stwierdzenia, że „mem jest zawartą w umyśle jednostką informacji, która wpływając na przebieg określonych wydarzeń, przyczynia się do powstawania swoich kopii w innych umysłach.”

W rozdziale drugim zatytułowanym „Umysł a zachowanie” autor rozważa nowo powstały paradygmat memetyki „zakładający, że ludzki umysł wykorzystuje zarówno instynkty, jak oprogramowanie memetyczne. Programujące nas memy można świadomie wybrać: zdecydować, które najlepiej posłużą naszym celom. Jednakże ludzie nie pojmujący zasad memetyki na ogół pozostają przy programach, które wpajano im przez całe życie.”. W tej części książki poznamy takie sformułowania jak memy-kategorie, memy-strategie, czy memy-skojarzenia.

Trzecia część poświęcona jest wirusom. Brodie stawia tezę, że „wirusy występują w trzech odrębnych dziedzinach: w świecie żywych organizmów, w dziedzinie komputerów i w domenie umysłu.”. W tym fragmencie dowiemy się co składa się na sukces wirusa, oraz to co skłania nas do wykonywania pewnych rozkazów. Dzięki memetyce możemy w inny sposób spojrzeć na działanie ludzkich umysłów, społeczności i całych kultur. Zdaniem autora do tej pory twierdziliśmy, że kultura jest zlepkiem idei i odkryć, a teraz możemy potraktować ją jako zbiór memów, w którym idee są kształtowane i przenoszone przez rozmaite siły, w tym wirusy umysłu.

W czwartym rozdziale autor zajmuje się ewolucją, przedstawiając ją jako model naukowy wyjaśniający, w jaki sposób rzeczy stają się coraz bardziej złożone. Ewolucja stawiana jest w kontrze do entropii, która z kolei tłumaczy upraszczanie. Omawiany jest proces kopiowania, replikatory oraz zasada przetrwania najlepiej przystosowanych – najlepiej powielających się obiektów. By zaprezentować ewolucję genetyczną, Brodie opisuje ją z punktu widzenia fragmentów DNA „rywalizujących” o replikację. Umysł nazwany jest przez autora najbardziej ekspansywnym narzędziem ewolucji, a replikatory ewoluujące w umyśle memami.

Właśnie ewolucji memów poświęcony jest piąty rozdział, w którym poznajemy samolubny gen umysłu, czy równie samolubne memy. Autor zauważa, że mimo powstania memetyki kilkadziesiąt lat temu, nadal rozpowszechnia się ona bardzo powoli. Jednocześnie stawia sobie cel by połączyć możliwie dużo skutecznych memów z metamemem memetyki, a tym samym sprawić, by upowszechnił się on jak najszybciej i jak najszerzej.

W kolejnych rozdziałach Brodie opisuje seks jako fundament ewolucji (rozdział szósty), rozważa przetrwanie i strach w kontekście funkcjonowania memów zagrożenia (rozdział siódmy), zastanawia się nad tym jak przyswajamy obce programy, prezentując zakażenie nowym memem, czy jego oswojenie (rozdział ósmy). Poznamy też wirusy kulturowe (rozdział dziewiąty), memetykę religii (rozdział dziesiąty), czy wirusy na zamówienie (rozdział jedenasty). W ostatnim, dwunastym rozdziale rozważania prowadzone są na temat tego „jak pozbyć się wirusów”.

Dla uzupełnienia wiedzy oraz postrzegania memów w kulturze należałoby również zapoznać się z publikacją „Maszyna memowa” (ang. The Meme Machine) Susan Blacmore oraz książką „Niecne memy. Dwanaście wykładów o kulturze Internetu” przygotowaną przez Magdalenę Kamińską. Na końcu publikacji „Wirus umysłu” znajdziemy również propozycje ciekawych pozycji przygotowane przez autora, a wśród nich między innymi Csikszentmihalyi Mihaly. The Evolving Self; Harper Collins, 1993. Jak będzie wyglądać przyszłość - prognoza z punktu widzenia teorii ewolucji memetycznej.

Książka „Wirus umysłu”, której autorem jest Richar Brodie jest pierwszą wydaną w Polsce publikacją dotycząca memetyki. Dzięki niej możemy zdobyć wiedzę dotyczącą nośników treści kulturowych, analogicznych do DNA. Książka napisana jest bardzo prostym i zrozumiałym językiem, dzięki czemu niekoniecznie musimy stawiać ją w dziale publikacji naukowych, można określić ją jako publikację popularną. Autor prezentuje poznane zasady funkcjonowania wirusów umysłu oraz zastanawia się nad konsekwencjami ich rozprzestrzeniania się w „zainfekowanych głowach”. Jednak przy pytaniach o ich wpływ na życie społeczne czy polityczne, pozostaje więcej znaków zapytania niż odpowiedzi.



Bibliografia:
1)Dawkins Richard, Samolubny gen
2)Brodie Richard, Wirus umysłu, Łódź 1997.
3)Blackmore Susan, Maszyna memowa, Poznań 2002.
4)Magdalena Kamińska, Niecne memy. Dwanaście wykładów o kulturze Internetu, Poznań 2011.

Zaatakuje nas wirus umysłu?
Autor: Tomasz Nykiel

Przedmiotem recenzji jest książka „Wirus umysłu”, której autorem jest Richard Brodie, przekład na język polski, Piotr Turski. Celem publikacji jest przybliżenie czytelnikowi memetymki, teorii naukowej dotyczącej ewolucji kulturowej, której założeniem jest istnienie memów jako najmniejszej jednostki informacji kulturowej. Mem...