Jest to książka irytująca, trudna i nudna jednocześnie. Eliade posługuje się naukowym żargonem do opisu każdej najprostszej myśli. Posługuje się nim sprawnie więc jako zaleta – można przećwiczyć używanie paru trudnych pojęć. Jest „Traktat” w samej swojej podstawie nienaukowy, bo przykłady i język Eliade podporządkowuje z góry założonym tezom. Jednocześnie język „Traktatu” jest niezwykle niefrasobliwy, pojęcia o silnie chrześcijańskich konotacjach opisują tu wierzenia z całego świata, a od początku historii religii Eliade prześladuje czytelnika istotą najwyższą. Ulubione słowo to „objawienie” (kulturom archaicznym wszystko się objawia). Chciałam napisać, że popełnia banalne błędy interpretacyjne, notorycznie myli korelację z przyczynowością, ale to chyba nie jest tak, po prostu przykraja mity, literaturę, nawet zabytki archeologiczne do swoich poglądów.

Są to poglądy mistyka. Eliade wierzy że religia jest praźródłem kultury: koło człowiek wynalazł dzięki „objawieniu teofanii” słońca, wozy objawił mu księżyc, obronne mury miast powstały pierwotnie jako konstrukcja rytualna, alfabet zawdzięczamy obserwacji (znaczy: objawieniu się świadomości archaicznej) faz księżyca – wszystkie te stwierdzenia ukryte w bardziej skomplikowanych zdaniach znajdują się w książce. „Historia” religii układa się w ściśle zhierarchizowaną strukturę wywodzącą się z odwiecznej, przenikającej kosmos „nadświadomości” (nie mylić z superego). Jest to byt ponadczasowy, boski. Czyni to „Traktat” książką nie o tyle o religii co religijną.

Końcowy wniosek: życie racjonalne dąży do inercji; życie duchowe, „mistyczno-religijne” „niesłychanie wzbogaca”, dzięki niemu człowiek staje się „żywym kosmosem”, „otwartym na cały wszechświat”.

Raz ryknęłam śmiechem: „Jest powszechnie przyjęte, ze rolnictwo zostało wynalezione przez kobiety. (…) kobieta, obdarzona zmysłem obserwacyjnym, co prawda ograniczonym, ale za to bystrym, miała sposobność zauważyć” i tak dalej.

Jeszcze dodam, że w całej książce jest ładnych parę stwierdzeń podszytych rasizmem, a dopiero po kilku pierwszych rozdziałach pozbywa się Eliade nawyku sięgania do słowa „aryjski”, w znaczeniu, rzecz jasna, rasy.

Wartościowa jest tu morfologia rytuałów, wierzeń i mitów, Eliade wyczerpująco wyjaśnia powiazania jakie między nimi zachodzą, szkoda tylko że trzeba to wygrzebywać ze steku bzdur.

Jest to książka irytująca, trudna i nudna jednocześnie. Eliade posługuje się naukowym żargonem do opisu każdej najprostszej myśli. Posługuje się nim sprawnie więc jako zaleta – można przećwiczyć używanie paru trudnych pojęć. Jest „Traktat” w samej swojej podstawie nienaukowy, bo przykłady i język Eliade podporządkowuje z góry założonym tezom. Jednocześnie język „Traktatu”...