Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kilkupokoleniowa biografia rodziny Kennedych to dzieło bardzo nierówne. Autorzy podzieli całość opracowania na cztery części, które oceniam w sposób mocno zróżnicowany. Część pierwsza poświęcona została początkom rodziny, od przybycia pierwszego z Kennedych do USA (z Irlandii) w połowie XIX w., aż do końca II wojny światowej. Czołową postacią jawi się tutaj Joseph P. Kennedy, właściwy twórca potęgi i fortuny rodzinnej. Zdobył olbrzymi majątek, ale nie zdołał zrealizować ambicji politycznych. Chociaż do końca życia nazywano go „Ambasadorem”, to właśnie sprawowanie tej funkcji w Londynie w latach narastania kryzysu oraz wybuchu II wojny światowej przekreśliło jego karierę. Zatwardziały izolacjonista i przeciwnik udziału USA w wojnie, zaangażowany czynnie w politykę appeaesementu („uspokajania Hitlera”),którą usiłował prowadzić ponad głową prezydenta Roosevelta, w 1940 r. powrócił do kraju skompromitowany. Przelał wówczas własne ambicje na synów. Ta część monografii przynosi wiele ciekawych informacji na temat skromnych początków Kennedych, chociaż zbytnio koncentruje się na kwestiach ściśle prywatnych, dotyczących codziennego życia rodziny, przedstawianych w najdrobniejszych szczegółach. Jest to może interesujące dla czytelnika amerykańskiego, dla obcokrajowca jednak mniej istotne. Poświęcając obszerny rozdział średnio udanej karierze J.P. Kennedy'ego jako producenta filmowego w Hollywood (był to uboczny fragment jego interesów, nie wypuścił żadnego znaczącego filmu, główną korzyścią okazały się liczne romanse z ówczesnymi gwiazdami kina),autorzy pomijają niemal milczeniem bliskie kontakty milionera ze światem zorganizowanej przestępczości oraz udział w prowadzonym na ogromną skalę przemycie i handlu alkoholem w czasach prohibicji, na czym dorobił się swojej olbrzymiej fortuny, pomnożonej następnie niezbyt etycznymi machinacjami giełdowymi – obecnie spekulacje J.P. Kennedy'ego uznano by za sprzeczne z prawem. Kwestie te Autorzy kwitują ogólnikami i starają się nie wchodzić w szczegóły. Przy okazji wykazują również zadziwiający (chociaż typowy może dla Amerykanów) brak wiedzy na temat rozwoju kryzysu politycznego oraz wydarzeń wojennych w Europie przed 1941 r. Stanowiły one tło poczynań Ambasadora, ale w książce przedstawiono je w sposób pogmatwany, często niezgodny z chronologią, używając sformułowań budzących podejrzenia co do wiedzy merytorycznej twórców monografii (np. „niemiecka inwazja na Normandię” w 1940 r., s. 72). Zdecydowanie lepiej wypadają dwie kolejne części pracy, poświęcone karierze politycznej dwóch najsłynniejszych przedstawicieli rodziny, synów „Ambasadora”, czyli braci Johna Fitzgeralda oraz Roberta Francisa Kennedych, prezydenta USA i Prokuratora Generalnego. Poznajemy tutaj sposoby funkcjonowania amerykańskiej machiny politycznej, zarówno od strony wyborów, jak i późniejszego sprawowania władzy. Z ciekawością czytałem np. o emocjonalnych reakcjach prezydenta i jego brata (preferował zwykle twardszą linię i wspierał duchowo chwiejnego Johna Fitzgeralda) w chwilach głównych wydarzeń prezydentury Kennedy'ego (nieudanej inwazji na Kubę, II kryzysu berlińskiego, kryzysu rakietowego na Kubie, spotkań z Chruszczowem). Nie pominięto wątku powiązań tajnych służb USA oraz samych Kennedych z mafią, które mogły zresztą doprowadzić do zabójstwa prezydenta. Wielki niedosyt pozostawia natomiast sposób omówienia zamachów, w których zginęli kolejno obydwaj bracia. Autorzy tylko o nich wspominają, przechodząc natychmiast do opisu reakcji poszczególnych członków rodziny na te tragiczne wydarzenia. Być może wychodzą z założenia, że czytelnikowi amerykańskiemu kwestie te są dobrze znane (a przynajmniej ma on do dyspozycji ogrom różnych publikacji),tym niemniej brak ten rzuca się w oczy. A przecież okoliczności obydwu zamachów nigdy nie zdołano do końca wyjaśnić, oficjalne wersje budzą olbrzymie wątpliwości, wysuwano najróżniejsze przypuszczenia i spekulacje. O tym wszystkim monografia milczy. Najsłabiej, w mojej opinii, prezentuje się część czwarta, poświęcona losom rodziny, głównie młodszego pokolenia Kennedych (bardzo licznych),od roku 1968 (w którym zamordowano Roberta Kennedy'ego) do 1984 r. (gdy książka został napisana i opublikowana w USA). To przydługawa i w sumie nudna relacja z procesu postępującego upadku moralnego oraz fizycznego kilku spośród młodych Kennedych. Nie potrafiąc udźwignąć ciężaru nazwiska oraz związanych z nim oczekiwań, popadali w alkoholizm i narkomanię, szukali odreagowania w przygodach erotycznych (idąc zresztą śladami niejednego z przodków) albo w wyczynach zastępczych (szaleńcza jazda szybkimi samochodami, ryzykowne spływy rzeczne, pilotowanie samolotu w trudnych warunkach). Doprowadziło to wielu z nich do konfliktów z prawem, leczenia w ośrodkach odwykowych, wreszcie do tragicznej śmierci. Żaden z młodych Kennedych nie odegrał przy tym jakiejkolwiek roli politycznej. W sumie, rozdział ten jest mocno przegadany i bez potrzeby rozwodzi się szczegółowo na kilkudziesięciu stronach nad kwestiami smutnymi wprawdzie, ale dość często przydarzającymi się dzieciom sławnych i bogatych rodziców, nie potrafiącym znaleźć własnego miejsca w życiu. Na osobną uwagę zasługuje praca tłumaczki, p. Marii Kabały-Rejment. Z jednej strony należą się jej pochwały za dodanie posłowia, w którym przedstawiła w skrócie tragiczne niejednokrotnie przypadki Kennedych w latach 1984-2000 (gdy ukazało się polskie wydanie monografii),odnosząc się przy tym do częstego przekonania o „klątwie Kennedych”, z drugiej strony niektóre fragmenty tłumaczenia budzą wątpliwości, co do właściwego oddania sensu cytowanych wypowiedzi poszczególnych postaci (np. słowa gen. Maxwella Taylora, porównującego wydarzenia II kryzysu berlińskiego do kilku wielkich bitew XIX i XX w., dowodzą kompletnej nieznajomości przebiegu tychże batalii albo przez generała, albo przez p. M. Kabałę-Rejment – zdaje się, że chodzi jednak o drugą możliwość, co w sposób niezamierzony potwierdza dodany przez tłumaczkę przypis, s. 184-185). Na koniec krytyczna opinia o załączonym materiale ilustracyjnym. Chwała Wydawnictwu Literackiemu za to, że takowy zamieścił. Składa się on jednak niemal wyłącznie ze zdjęć portretowych (ukazujących zwykle tylko głowę) poszczególnych członków rodziny Kennedych, często wykonanych we wczesnym dzieciństwie. Nie wnosi to wiele do lektury i z pewnością można było pokusić się o znalezienie ciekawszych fotografii. Ogólnie książkę warto przeczytać, nie jest jednak wyczerpującą biografią rodziny Kennedych i pozostawia duży niedosyt.