Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Badając szczątki kostne zachowane na średniowiecznych cmentarzyskach antropolog fizyczny może pomóc wyjaśnić, w których przypadkach mamy do czynienia z ludźmi uznanymi za wampiry. Ponieważ przynajmniej kilkadziesiąt pochówków traktowanych jest przez archeologów jako antywampiryczne, Łukasz Maurycy Stanaszek postanowił skonfrontować, na ile podstawnie. Nieodzowna przy tym musiała być refleksja skąd brały się wampiryczne przekonania i jak rozpoznawać „wampiry”. Książka Wampiry w średniowiecznej Polsce to odpowiednio przygotowana do druku wersja pracy magisterskiej Stanaszka obronionej z wyróżnieniem w 2000 r. w Zakładzie Antropologii Historycznej Instytutu Archeologii UW. Już na pierwszy rzut oka zwracają na siebie uwagę walory estetyczne książki. Wampiry… otrzymały twardą, płócienną oprawę, gruby papier i szereg drzeworytów. Koneserzy docenią to nostalgiczne nawiązanie do książek wydawanych w PRL-u. Praca podzielona została na dwie części. W pierwszej znajdujemy wyjaśnienie istoty i genezy wampiryzmu, zaś w drugiej – dociekania nad właściwym rozpoznaniem pochówków antywampirycznych. Całość wieńczy posłowie Leszka Gardeły Badania „wampirów” piętnaście lat później. Wiara w wampiry (upiory, strzygi) występowała nie tylko w średniowieczu. W pewnym okresie Rzeczpospolita przeżywała wręcz plagę takich wierzeń wzbudzającą zadziwienie u obcokrajowców. Ludzie szukali przyczyn dotykających ich nieszczęść w zemście zza grobu. Dlatego zwłoki podejrzanych o bycie wampirem wykopywano, by uniemożliwić mu dalsze powroty poprzez przebicie kołkiem, obcięcie głowy i złożenie między nogi, odwrócenie plecami do góry, przygniecenie kamieniami, spalenie na stosie. Największą wartością opracowania Stanaszka jest spojrzenie typowe dla antropologa. Dzięki temu znajdujemy tu cenne uwagi poczynione odnośnie występowania na zachowanym materiale kostnym z grobów antywampirycznych śladów zmian chorobowych mogących być odbieranymi przez otoczenie zmarłego jako kalectwo (naznaczenie). Stąd wysuwa Stanaszek słuszny wniosek, że ułomności fizyczne kwalifikowały daną osobę do podejrzenia o wampiryzm. Cenne są spostrzeżenia odnośnie etapów rozkładu ciała po śmierci. Podsumowane zostały te zjawiska, które według zanotowanych źródeł często dawały asumpt do potwierdzenia słuszności podejrzenia o wampiryzm. Wskazać tu wypada nagromadzenie gazów w ciele, które odbierano jako tycie zmarłego a dźwięk ich wypuszczenia na skutek przebicia ciała kołkiem jako jęki. Naturalnymi zjawiskami tłumaczy się również wrażenie rośnięcia włosów i paznokci nieboszczyka, czy nabierania rumieńców. Wampiry… to książka popularnonaukowa, która łączy niebanalną formę wydania z wkładem naukowym antropologii w zajmującym dla wielu osób temacie. To sposób na poznanie wampirów, naszych polskich, bez romantyzmu i fantazjowania; na poznanie kim „wampiry” były naprawdę. Pełna wersja recenzji na: http://mediewalia.pl/ksiazki/niezwykle-ciala-wampirow/