Witold Jakóbczyk

Ciekawa książka na temat dziejów Niemiec w XIX wieku, której osią są zmagania między różnymi tendencjami dotyczącymi stopnia niezależności poszczególnych obszarów, zwłaszcza na tle procesu zjednoczenia Niemiec i "prusaczenia" Niemiec. Autor skupia się też szczegółowo nad różnymi problemami politycznymi II Rzeszy, takimi jak kwestia mniejszości narodowych, stosunku do Kościoła oraz socjaldemokracji. Czytelnik musi się liczyć z wymuszoną przez epokę frazeologią: użycie wyrazów "postępowy", "burżuazyjny" i częstotliwość odwołań do Marksa i Engelsa jest trochę męcząca, acz nie dziwi. Moje wątpliwości wzbudza tylko podtytuł tej książki: czy aby na pewno partykularyzm i federalizm były najbardziej skrajnymi koncepcjami politycznego systemu Niemiec? Tomasz Babnis