Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ewa Szumańska, znana z radiowych skeczy Studia 202 "młoda lekarka", z racji wykonywanego zawodu dziennikarza miała okazję podróżować po świecie w czasach, gdy na prywatkach tańczono twista, festiwale w Opolu i Sopocie osiągały szczyty popularności, a niewolnica Isaura sprawiała, że Polska chowała się tam, gdzie stał jakikolwiek telewizor. Z każdej podróży tworzyła reporterskie zapiski, które po latach ułożyła w "Bizary", krótsze, lub dłuższe, wspomnienia zebrane i pogrupowane w właściwe im kategorie tematyczne. Tytuł pochodzi od francuskiego słowa bizzare - dziwny, ekscentryczny, ale to nie dziwaczność ludzkich zachowań i kultur opisuje autorka, raczej zadziwienie światem, czasem zasmucenie, a czasem niezgodę na ludzką naturę objawiającą się w stosunku do zwierząt, drugiego człowieka, przestrzeni wokół siebie, władzy... Pięknie wydana książka, taka, którą chce się trzymać w ręku, głaskać i wąchać, wypełniona jest pytaniami o człowieka. Nie są one wyrażone wprost. Raczej w postaci krótkich, pogrupowanych tematycznie przykładów, z których te pytania same wyłażą i stają się naszymi własnymi. No bo jak przejść obojętnie nad losem zwierząt umierających w męczarniach, w trakcie przewożenia ich na załadowanych po brzegach statkach, w palącym słońcu, bez wody i jedzenia, depczących po sobie? Agonią i śmiercią wielbłądów, owiec, stratowanych, wyrzucanych za burtę statków, wygłodniałych gangów psów w portach, hinduskich krów - niby świętych, ale zagłodzonych, owrzodzonych i przeganianych, męczonych byków na arenach Ameryki Południowej, bo punkty "pseudo matadorom" przyznawane są nie za zabicie, ale za zadręczenie zwierzęcia, wodę czerwoną od krwi w czasie zabijania zapędzonych w ślepą zatoczkę tuńczyków. Jak nie zadumać się nad surowością i bezwzględnością religii wymagającej od wyznawców najwyższego posłuszeństwa, nie pozwalającą napoić chorych, nakarmić niemowląt, a jednocześnie zdolnością człowieka do poświęceń przekraczających rozum, tylko w imię nie zawsze jasnej idei. Religie znane, mniej znane, zupełnie oderwane od rzeczywistości i przedziwne mieszanki wielkich systemów religijnych z tubylczymi wierzeniami, wpływają na życie lokalnych społeczeństw w sposób niewyobrażalny i niemożliwy do zrozumienia dla obserwatora z zewnątrz. Równie intrygująco czytało się rozdział o władzy. Władza w systemach totalitarnych, sprowadzona do pojedynczych zapisków z codzienności dała wrażenie ogromnego absurdu i znane poczucie zniewolenia, zapisane gdzieś w genach. Manie wielkości i wielkie upadki, przemoc i zaciskanie pięści oraz ślepy bunt ludności, traktowanie pojedynczego człowieka przez aparat państwa, wykorzystywanie skrawka kontroli nad innymi, pokazują charakter człowieka niezależnie od koloru skóry, czy miejsca, z którego pochodzi. Ewa Szumańska w swoich zadziwieniach światem dotyka różnych obszarów ludzkiej i zwierzęcej egzystencji. Jej myśli krążące wokół przeżytych podróży, poznanych ludzi, zastanego świata są na ogół życzliwe, czasem obojętnie neutralne, a czasami boleśnie zdumione. Jej odwaga samotnych podróży, ciekawość napotykanych po drodze ludzi, ma wyraz w tych krótkich błyskach pamięci. Jest doskonałą obserwatorką i potrafi świetnie oddać klimat mijanych po drodze krain, ludzkiej egzystencji, biedę i bogactwo. W nieśpiesznym czytaniu "Bizarów", cały czas towarzyszyło mi pytanie o to, czemu człowiek nie potrafi uczyć się na własnych błędach, czemu wciąż wdeptuje w to samo gówno, w jaki sposób w ogóle się rozwija powielając wciąż i wciąż te same kalki zachowań. Nie ważne, czy żyjemy w starej, wygodnej Europie, dyszącej Azji, czy ubogiej części Afryki, tak samo nie umiemy wyciągać wniosków z własnej i cudzej historii. Generalizacja oczywiście nie jest dobra, są przecież kraje, które poradziły sobie w sposób mądry z własnymi ograniczeniami, jednak zaduma i zadziwienie nad ogólną kondycją ludzkości, towarzyszące autorce udziela się czytelnikowi w równym stopniu. Szumańska nie stawia oskarżycielskich pytań, nie wskazuje palcem winnego, nie zbawia świata swoim pisaniem. Pytania stawiamy my sami. To w nas, a przynajmniej we mnie rodzi się chęć ucieczki, chęć zmiany, chęć naprawienia choć skrawka świata. Poczucie wolności, które mam w sobie krzyczy z rozpaczy, gdy czyta o zniewoleniu, poczucie sprawiedliwości truchleje na myśl, że wokół świat traktuje tak wybiórczo tych, którym dane się było urodzić w dobrym miejscu i czasie i tych, którym to życie wypadło w skrajnie nieprzyjaznym środowisku. Jednak mam niedosyt. Książka zostawiła mnie z tysiącem pytań i zaczętych wątków, na które nie znam odpowiedzi... "Wiem teraz, że nie wystarczy zaryglować drzwi, wsadzić głowę pod kołdrę i powiedzieć sobie - nic mnie to wszystko nie obchodzi. Każdy moment małego, własnego spokoju ulega zniszczeniu poprzez absurd, szaleństwo i cierpienie, rozgrywające się równocześnie we wszystkich zakątkach ziemi". (Ewa Szumańska "Bizary") http://www.wiatremczytane.pl/zadziwienia