Mulk Raj Anand

Właściwie wróciłam do tych opowiadań indyjskich po kilku latach. Czytałam je z siedem, osiem lat temu, gdy moja pasja indyjska dopiero się zaczynała. Po raz pierwszy wówczas przeczesywałam biblioteki w poszukiwaniu wszystkiego na temat Indii. W filmach znajdowałam radość i kolory. W opowiadaniach często ciemność i smutek. Oprócz opisywanych dziś opowiadań przedstawiałam na naszym blogu - "Głodne kamienie" Tagore, "Pańską studnię" Premczanda, "Koń i dwie kozy" Narayana (nie licząc "Opowiadań indyjskich" Polaka Krzysztonia),współczesne Chandry "Miłość i tęsknota w Bombaju", "Nieświadome błędy naszego życia" Divakaruni , Lahiri "Tłumacz chorób" i "Nieoswojona ziemia", jak również podobnie ciekawy zbiór opowiadań różnojęzycznych Indii "Jak słońce". To co w tym zbiorze mnie również ciekawi, to fakt, że można w nim znaleźć zarówno opowiadania z Bengalu, z Kerali, z Tamil Nadu, z Andhra Pradesh, więc w językach: bengalskim, malajalam, tamilskim i telugu, jak i z północy Indii pisane w języku hindi, urdu, ale i w angielskim. Niektóre trącą myszką. Czas Brytyjskiego Radżu, służenie podczas drugiej wojny światowej w armii brytyjskiej ("Żołnierz"),czy relacje z angielskim szefem poniżającym Indusa ("Wymówienie") wydają się już bardzo odległe w czasie. Zaskakuje też cholera i dżuma jako nierzadki powód śmierci bohaterów. Mnie najbardziej poruszyło kilka opowiadań: oba Narayana ("Ślepy pies" i "Dzień astrologa"),"Kabuliwala" Tagore, "Żołnierz" Chendara i "Całun" Premczanda. Wszystkie były bardzo smutne. RABINDRANATH TAGORE (1861-1931),bengalski pisarz, malarz, filozof i pedagog, noblista w literaturze, autor powieści Dom i świat, Rozbicie, opowiadań (Głodne kamienie) - KABULCZYK (bengalski) Kabuliwala ("Cabuliwallah"/"The Fruitseller from Kabul ", 1892),Pięcioletnia córeczka autora opowiadania zaprzyjaźniła się z wędrownym handlarzem owoców z Kabulu (Kabuliwalą). Śmiejąc się obdarowuje on ją owocami. Dziewczynka rozczula brutalnego z natury mężczyznę przypominając mu lata temu zostawioną w wędrówce za pracą jego córeczkę. Kabuliwala droczy się z małą żartobliwie pytając ją, kiedy zamierza ona odejść do domu teścia. Mała nie rozumie aluzji o czekającym ją kiedyś małżeństwie, ale kabuliwalę pyta o to samo. Mężczyzna śmieje się, bo dla mężczyzny "pójść do domu teścia", oznacza iść do więzienia. Wkrótce zabiwszy kogoś w bójce kabuliwala rzeczywiście prowadzony jest ulicą "do domu teścia". Po latach odsiedziawszy swój wyrok, zjawia się w domu autora w dniu ślubu jego córki... - GŁODNE KAMIENIE ("Kshudita Pashan" /"The Hungry Stones"- VIII 1895 - bengalski) Podczas przymusowego czekania na naprawę szyn pasażerowie pociągu słuchają opowieści jednego z nich. Wspomina on czas, gdy w służbie nizama z Hajdarabadu, podczas jego służbowej podróży związanej ze zbieraniem podatków, zauroczył go porzucony pałac za miastem. Mimo, że przesądni mieszkańcy z okolicy odradzali mu przebywanie w tym pałacu, spędzał on tam coraz więcej czasu. Z czasem zaczął żyć w dwóch rzeczywistościach. W dzień pracował monotonnie wyczekując wieczoru, a wieczorem leżąc w pałacu pozwalał, aby otoczyły go obrazy z przeszłości. Czul zapał olejku różanego rozlanego tu 250lat temu, słyszał śmiech i brzęczenie bransolet na stopach, zamierał od dotyku ślicznej dziewczyny. Obrazy stały się jego życie. Na jawie śnił szarość, nocą uderzały go kolory. Był coraz słabszy, coraz bardziej wycieńczony, aż pewnego razu... Inne opowiadania Tagore można znaleźć w "Głodnych kamieniach" Tagore ##### SARAT CHANDRA CHATARERJI (1876- 1938 Kalkuta),bengalski pisarz, autor powieści Mandir (Świątynia),Devdas SUSZA (bengalski) Muzułmanin Garfur od lat w rozpadającej się chacie wychowuje osieroconą córkę Aminkę. Często idą spać głodni. On zamartwia się rosnącymi długami. Teraz też wioskę dopada kolejna susza. Wysychają studnie. Nie ma ryżu, by ugotować strawę. Staremu bykowi Maheshowi nie wystarcza garść słomy, którą jego właściciel wyrywa z dachu swojej chaty. Zwierzę ucieka, by w poszukaniu jedzenia, wtargnąć na cudze ryżowiska. Rozwiązaniem dla Garfura mogłaby być sprzedaż byka na ubój, ale jak wydać na śmierć kogoś, kogo Garfur traktuje jak syna... ##### Chakravarti RAJAGOPALACHARI (1978 - 1972 Madras) - tamilski pisarz, polityk, bojownik o wolność Indii ARDHANARI (tamilski) Małego Ardhanari Towarzystwo Opieki nad Niedotykalnymi zabiera z rodzinnego domu i wysyła do Delhi, do szkoły. Wykształciwszy się zarabia on w biurze coraz więcej pieniędzy. Część z nich wysyła na utrzymanie pozostawionej w wiosce rodzinie. Gdy zamieszkawszy w Bangalore Ardhanari zaprzyjaźnia się z Govindą Rao i planuje ślub z jego siostrą Pankadżą, jego ukrywane dotychczas pochodzenie, fakt bycia pariasem, zaczyna mu przeszkadzać. Nie śmie powiedzieć o tym przyjacielowi obawiając się odrzucenia. Nie chcąc przyznać się do swojej rodziny z popijającym ojcem, Ardhanari okłamuje przyjaciela, że w jego rodzinnym miejscu wybucha cholera. Ale jego kłamstwo staje się prawdą i Andhanari nagle zaczyna pragnąć, by choroba zabijając jego rodzinę, rozwiązała problem jego "haniebnych" korzeni... ##### PREMCZAND (1880-1936) - klasyk realizmu, powieści („Nirmala”, „Godaan” – „Dar krowy”) i opowiadania w hindi i urdu - CAŁUN (hindi) Ghisu z bratem to dwa swobodne ptaki. Obca im troska o jutro. Zadłużeni, pogardzani, bici. Póki w domu choć garstka maki, nie pracują. Teraz życie wymaga od Ghisu troski o rodzącą żonę Budhiję. Jasne jest, że kobieta nie przeżyje porodu. Umiera w bólach. Ghisu czeka jej końca, aby móc wreszcie pójść spać. Zostawia ją samej sobie. Wspominając najpiękniejszą chwilę w życiu - ucztę weselną u dziedzica, bracia zasypiają "skuleni jak węże". Rano znajdują Budhiję martwą. Obok niej leży wpół urodzone dziecko. Muchy chodzą po ich twarzach. Skąd zdobyć całun i drwa na stos? Kobiety ze wsi użaliwszy się nad umarłą zebrały pieniądze na całun. Bracia zastanawiają się nad bezsensem kupowania całunu, który przecież i tak spłonie. Przepijają go ucztując w knajpie. Szczęśliwa Budhija, która tak szybko zerwała z marnościami życia! - WYMÓWIENIE (hindi) Lala Fateh Czand od lat pracuje jako urzędnik pokornie przyjmując wszystkie upokorzenia angielskiego szefa. W życiu mu się nie wiedzie, z trudem jest w stanie wykarmić trzy córki, żonę i dwie owdowiałe bratowe. Każdego dnia wraca z biura do domu po nastu godzinach pracy. Coraz bardziej wykończony. Pewnego dnia za sprawą żony, od której słyszy: "dla mężczyzny najważniejszą sprawą jest zachować godność, bo jeśli ją straci, nie zasługuje na to, by zaopiekować się swoimi dziećmi", Lala Fateh Czand decyduje się wymusić na Angliku gest dotknięcia uszu jako formę przeproszenia go za wszystkie doznane upokorzenia... kilkanaście innych opowiadać Premczanda można znaleźć w „Pańskiej studni.” ##### MULK RAJ ANAND (1905-2004),jeden z pionierów angielskojęzycznej prozy w Indiach (powieści Niedotykalny 1949, Kulis 1950 , ,Wielkie serce, 1949, Dwa liście i pąk, 1950 ZWIĄZEK ZAWODOWY FRYZJERÓW Czandu, syn fryzjera z niskiej kasty to towarzysz zabaw narratora. W dzieciństwie imponował mu puszczaniem latawców, łapaniem pszczół, swobodą poruszania się zyskaną po stracie ojca zmarłego na dżumę. Teraz podobnie jak jego ojciec Czandu zostaje balwierzem. Goli i strzyże ludzi, dorabia się, cieszy się popularnością. Problem zaczyna się, gdy Czandu rzuca wyzwanie zaczynając ubierać się nie w zgodzie ze swoją kastą... ##### R.K. NARAYAN (1906-2001),obok Raja Rao i Mulk Raj Ananda największy z klasyków angielskojęzycznej literatury Indii; powieści: Przewodnik, Malarz szyldów, Pożeracz ludzi, Sprzedawca słodyczy - DZIEŃ ASTROLOGA (The Astrolger's Day - angielski) Z czołem pomazanym świętym popiołem i cynobrem. W szafranowym turbanie, "z błyskiem skupienia wypatrującym klienta, ale przez ludzi odbieranym jako przejaw proroczych natchnień" astrolog całymi godzinami ciężko pracuje przepowiadając ludziom przyszłość. Nie ma wiedzy tajemnej, nie zna nawet swojej przyszłości, ale w ciemności uliczki wysłuchawszy zwierzeń domyśla się tego, co ludzi boli, i tego, co pragną usłyszeć. Pewnego razu zaczepiony przez niego człowiek, rzuca mu wyzwanie. Obiecuje mu dużo pieniędzy, ale nic nie mówiąc o sobie, chce usłyszeć coś znaczącego. Gdy astrolog w błysku zapałki widzi jego twarz, przerażony nie chce mieć z nim nic do czynienia. Przymuszony przez obcego z twarzą z lękiem skrywaną w ciemności, astrolog opowiada mu historię łączącej ich w przeszłości zbrodni.... - ŚLEPY PIES (angielski) Bohaterem tej opowieści jest bezpański pies. Urodzony na ulicy żyje odpadkami wyszukiwanymi na śmietnikach, stacza walki z innymi bezpańskimi psami. Nieopodal miejsca, gdzie sypia, stara kobieta przyprowadza codziennie ślepego żebraka. Co wieczór odprowadza go do domu zabierając ze sobą miskę z uzbieranymi miedziakami. Pewnego dnia zapach jedzenia żebraka przywołuje do niego bezdomnego psa. Żebrak zaczyna dzielić się z psem swoim jedzeniem, a pies zaczyna go strzec. Ale po pewnym czasie stara kobieta umiera i bezradny, pozbawiony opieki żebrak przywiązuje psa, by ten stał się jego przewodnikiem. Poruszając się z psem po mieście potrafi teraz uzbierać dużo więcej pieniędzy. Jego chciwość rośnie. A bezpański pies zyskuje pana. Zamiast wolności buszowania po śmietnikach i walk z innymi psami, czuje szarpnięcia zawiązanego na szyi sznura. W każdej chwili kopany i lżony przez kogoś, kogo obecność przy sobie kiedyś sam wybrał.... ##### RAJA RAO (1909 – 2006) autor powieści Kanthapura (1938) i później w The Serpent and the Rope (1960),zbiorów opowiadań The Cow of the Barricades (1947) oraz The Policeman and the Rose (1978),i biografii Great Indian Way: A Life of Mahatma Gandhi, 1998 - NIMKA (angielski) Student z Indii studiując na Sorbonie, spotyka rosyjską emigrantkę z Kaukazu, Nimkę. Fascynuje go zarówno ona sama, jak i jej dom, na którego ścianach wiszą portrety wymieniających między sobą listy Gandhiego i Tołstoja. Bohater czyta Nimce Ramajanę i Mahbharatę, wzrusza ją historią wygnanej pary królewskiej Nali i Damajanty. Czy ich zauroczenie sobą przetrwa próbę czasu?... cytat: „Indie stały się krajem, gdzie wszystko, co gdzie indziej złe, tam staje się dobre”. - SKLEPIK Z CIECIERZYCĄ (angielski) Osierocony jako dziecko Motilal z żoną wyruszają z gudżarackiej wioski do miasta.Żebrząc po drodze. I marząc o bogactwie roztrwonionym rzekomo przez jednego z przodków Motilala. Para zamieszkuje w jednej z ruder Hajderpuru. Żyjąc dalej ze śpiewu i żebraniny. Z czasem otwierają oni oni własny sklepik z ciecierzycą i cukrem. Miejsce jest zakurzone, pełne much. Obok lady jakiś koc, jakieś łóżko. Tam nocą śpią gospodarze. Po ucieczce syna Czoty żona pięćdziesięcioletniego Motilala szuka pocieszenia u zielonej papużki. Sam Motilal, duszony astmą uspokaja się paleniem huki. Znienawidzony przez wszystkich, katujący do krwi swoją żonę, złorzeczy klientkom, gdy za mało kupują w jego sklepiku, życząc im, by utopiły się w studni lub przespały z psami. Gdy powraca ich syn Czota, rodzice żenią go z Rati i za ladą staje podobnie złorzeczący wszystkim nowy gospodarz. W ich domu kolejny mężczyzna bije, kopie w brzuch pozbawiając ją płodu kolejną kobietę. Wyzwoleniem dla niej może być tylko nawiedzająca miasto co roku "bogini" dżuma... ##### PUROSHOTTAM BHASKAR BHAVE (1910-1980),skrajnie prawicowy powieścio- i dramatopisarz Maharasztry i języka marathi TAJEMNICA (marathi) Dom w trakcie przygotowań do ślubu. Zbudowano pandal, przystrojono kwiatami i światłami kolumny wokół niego, namalowano usuwającego przeszkody Ganeśa. Syn gospodarza, dwudziestojednoletni student Dinu przygląda się ceremonii ślubu jego o dwa lata starszego brata. Wasant i jeszcze kilka dni temu nieznana mu Lila piją khir – ryż z mlekiem i cukrem – z jednego kielicha, on szepcze jej do ucha jej nowe nazwisko, pisze je pierścieniem na ziarenkach ryżu, zawieszają sobie na szyjach kwietne girlandy, trzymając się za rękę robią siedem kroków wokół świętego ognia. Odbywają rytualną kąpiel. Muzyka, śpiew, kolory sari, zapach kadzideł – wszystko to w Dinu, wypatrywanym chciwie przez rodziców panien na wydaniu kandydacie na męża, budzi tęsknotę za miłością nieznanej mu dotychczas dziewczyny, którą rodzice wybiorą mu na całe życie... ##### KRISHAN CHANDAR 1914-1977, powieściopisarz i nowelista w języku urdu (chociaż pisze też w hindi),urodził się w Lahaur, syn lekarza z Kaszmiru, kształcony na uniwersytecie pendżabskim (magister filologii angielskiej i licencjat z prawa); obok Premczanda jeden z przedstawicieli nurtu postępowego. Na jego twórczość wpływ mieli - Marks, Freud, Tagore, Premczand; zachwyt budzi w nim Czechow, Balzak, Gorki, Hemingway. Tłumaczony na wiele języków. Mieszkał w Bombaju. Autor Shakast (Defeat) o podziale Kaszmiru z 1948 roku, i Mitti Ke Sanam o dzieciństwie pisarza w Kaszmirze. - ŻOŁNIERZ (urdu) Do wioski na granicy Kaszmiru z wojny na froncie afrykańskim powraca Zaman Khan. Bez nogi. Zbliżając się do domu wspomina on swoją miłość, Zenę i złożoną przy grobie świętego kilka lat temu przysięgę zachowania wierności. Cała wieś witając Zamana nie może ukryć smutku z powodu jego okaleczenia. Zaman Khan udaje, że nie ma to dla niego znaczenia. Wśród gości pojawia się Zena, dziś cudza żona... - KALU BHANGI (urdu) Bohaterem opowiadania jest Kalu Bhangi, zamiatacz. Ten, którego zadaniem jest pozostawać zawsze w cieniu. Służyć z szacunkiem. Daremnie latami wyprasza on u autora opowiadanie na swój temat. Ten chciałby o nim napisać, ale co? Jego życie jest tak bezbarwne, jakby pozbawione historii. O czym tu pisać? O tej szczególnej więzi, jaka go łączy z krową i kozą oddanymi pod jego opiekę? O jego trosce o okulawionego psa? O biciu, jakie dostaje od pana za podanie dziecku z wyższej kasty kolby upieczonej kukurydzy? O jego samotności, bo kto ożeni się z niedotykalnym?.... ##### THAKAZHI SIVASANKARA PILLAI ur. 1912, 1999 (Kerala) ; autor powieści Tottiyude Makan (Scavenger's Son, 1947, Randidangazhi (Two Measures, 1948),Chemmeen (Prawns, 1956),Kayar (Coir, 1978) OJCIEC I SYN (malajalam) Do wsi Ramuna na kontrolę szkoły przyjeżdża Stanowy Dyrektor Wydziału Oświaty. Rodzice szorują swoje dzieci, ubierają je odświętnie jak na święto Onam. Matce Ramu przypada zaszczyt codziennego przygotowania mleka dla człowieka, który wykształciwszy się w Anglii zarabia siedemdziesiąt razy więcej niż jej mąż. Ramu chlubi się tym zaszczytem przed kolegą z klasy. Dotychczas to Kutti drażnił go chwaląc się, że jego dom kryty jest dachówką, a nie strzechą jak dom Ramu. Przy okazji tych przechwałek Krishnan Kutti musi zmierzyć się z trudnym doświadczeniem. Dlaczego jego ojciec mieszka gdzieś na północy? Czy kiedykolwiek wróci do swojej żony i swojego syna? Lata temu matka Krishnana, Bhawani słynęła z urody. Każdy w rodzinie spodziewał się, że spotka ją szczególny los. Zdecydowano, że poślubi Pillai. Rodziny obiecały sobie, ze brat Bhavani, Govinda poślubi siostrę Pillai, Jasodę. Gdy ten jednak ożenił się z kimś innym, Pillai opuścił swoją brzemienną żonę. Nigdy nie próbował zobaczyć syna. Dziadek Krishnana bojąc się, że po jego śmierci niewykształcona matka nie będzie umiała zapewnić synowi przyszłości, przywozi go do ojca. Ten rozżalony losem porzuconej z powodu gruźlicy siostry, nie odzywa się do syna ani słowem. Od tej chwili w rodzinie Krishnana nadzieję na odzyskanie miłości ojca zastępuje poczucie dumy i pragnienie życia pozbawionego złudzeń na temat ojca. Czy ojciec i syn spotkają się kiedykolwiek ze sobą? ##### KUSHWANT SINGH (ur. 1915 w Pendżabie),jego ojciec jednym z budowniczych Nowego Delhi, Kształcił się w Delhi, studiował prawo w Londynie, pracował tam potem jako adwokat, a także w biurze Prasowym Indyjskiej Wysokiej Komisji w Londynie. Na uniwersytecie Princeton wykładał na temat sikhizmu. Zadebiutował w Londynie w 1950 r (zbiór nowel Mark of Vishnu - Znak Wisznu). Najbardziej znane powieści to sfilmowana Train to Pakistan z 1955 i I Shall Not Hear the Nightingale 1958, Delhi: A Novel 1990, The Company of Women 1999. Opisał też historię sikhów (History of Sikhs). Wielbiciel A. Huxleya i poetów urdu Ghaliba i Iqbala. Był redaktorem naczelnym The Illustrated Weekly of India", popularnego tygodnika angielskojęzycznego w Bombaju i wydawał Hindustan Times. - KARMA (angielski) Mohan Lal czuje się w Indiach kimś lepszym. Szczyci się doskonałością wymowy angielskiej, za towarzyszy podróży w Indiach poszukuje dżentelmenów angielskich. Żonie swojej zostawiając podróż w przedziale dla kobiet. Pogardzając jej żuciem paanu, jej brakiem wykwintnych manier, nieznajomością angielskiego. Ale wsiadający do przedziału żołnierze brytyjscy nie mają zamiaru docenić ogłady i wykształcenia jakiegoś kolorowego... - GWAŁT (The Rape - angielski) Rozżalony Dalip Singh pielęgnuje swój gniew wobec stryja Bantu Singha.Zabiwszy mu ojca stryj wydziedziczył go z ojcowizny, uczynił z niego ciężko harującego nędzarza. Teraz Dalip spode łba podglądając syte życie stryja czuje wściekłość. Ale nie tylko. Widok córki stryja,zmysłowej Bindo budzi jego pożądanie. Wraz z rosnącym upałem, rośnie wściekłość i pożądanie Dalipa. Pewnego razu chłopak zastawszy Bindu samą nad strumieniem, gwałci ją. Cała wioska słucha z napięciem rozprawy. Zrozpaczony, osaczony Dalip przekonuje sąd, że Bindu sama tego chciała. Pada pytanie "czy przyszłaś do oskarżonego z własnej woli?"... ##### PALAGUMMI PADMARAJU 1915 -1983 (Andhra Pradesh),autor opowiadań i powieści Batikina College, Nalla Regadi, Ramarajyaniki Rahadaari, Rendo Ashokudi Munalla Palana NA STATKU (telugu) Po spokojnej rzece powoli płynie statek załadowany workami z ryżem, cukrem palmowym i owocami tamaryndowca. Statek zabiera po drodze kobietę i mężczyznę Rangi i Paddalu. On ma opinię pijaka i złodzieja. Wyzywa ją o byle co. A ona trwa przy nim - nigdy nie poślubiona, zdradzana, bita, raz nawet podpalona. Trwa przy nim z wiarą, że zawsze do niej wróci. Kochając go takim, jaki jest. ##### SANTHA RAMA RAU 1923-2009 - travel writer, rodem z Chennai, zmarła w Nowym Jorku, córka indyjskiego dyplomaty i bojowniczki o prawa kobiet, kształcona w Anglii i USA;jej utwory Home to India, East of Home, This is India, Remember the House (powieść),My Russian Journey, Gifts of Passage, The Adventuress, (powieść),View to the Southeast, and An Inheritance, we współautorstwie z Gayatri Devi A Princess Remembers: the memoirs of the Maharani of Jaipur. KOGO TO OBCHODZI? (angielski) Monolog dziewczyny, która po powrocie ze studiów w Stanach odnajduje się w Bombaju przyjaźni z Anandem, z konserwatywnej, hinduskiej rodziny. Oboje lubią się spotykać na mieście, jedząc na przykład obiad w hotelu Taj Mahal, podtrzymując w sobie bunt przeciw obcemu dla nich światu indyjskiemu, tęskniąc za swobodą Ameryki. Ich spotkania są pewnego rodzaju wyzwaniem rzuconym konwenansom. Rodzina Ananda decyduje się pomóc Anandowi odnaleźć się w Indiach sprowadzając do domu daleką kuzynkę, Dżanaki. Licząc, że stanie się ona przyszłą żoną Ananda...