Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Nihil novi (łac. nic nowego). Taki właśnie zwrot nasuną mi się po przeczytaniu niniejszej publikacji. Bowiem cóż tu jest takiego nowego i odkrywczego? O pańszczyźnie, jej wynaturzeniu i cały systemie, który mocno odcisnął swoje piętno na historii Rosji, można się zapoznać sięgając do prac takich historyków jak: Zbigniew Wójcik (Dzieje Rosji 1533-1801),Ludwik Bazylow (m.in. Społeczeństwo rosyjskie w pierwszej połowie XIX w. gdzie cały rozdział poświęcono losowi chłopów pańszczyźnianych i zdziczeniu szlachty mającej totalną władzę nad poddanym) czy Richard Pipes (Rosja Carów). Chyba, że za nowość uznamy fakt powstania publikacji w całości poświęconej powyższemu zagadnieniu, a nie jak dotychczas gdzie tytułowy temat był tylko jednym z poruszanych zagadnień. Czytając książkę nasuwa się myśl, że autor postanowił przedstawić znane już i trochę zwietrzałe zagadnienie w zupełnie nowej oprawie. Dobre pióro, forma popularnonaukowa oraz epatowanie okrucieństwem na co drugiej stronie okazuje się w tym wypadku strzałem w dziesiątkę. Czytelnik niewiele dowie się o samym ustroju pańszczyźnianym czy jego genezie natomiast wiele o okrucieństwie rosyjskiej szlachty. Autor ogranicza się w zasadzie do opisów tychże okrucieństw popełnianych prze panów na bezbronnych mużykach. Sięga przy tym do ówczesnych relacji/pamiętników/wspomnień, akt sądowych czy policyjnych oraz literatury pięknej, tworzonej przez rosyjskich pisarzy XIX w., co przynosi zamierzony efekt. Tylko cóż z tego gdy czytelnik nie wie skąd pochodzi dany cytat (chyba że autor sygnalizuje to w tekście) bowiem na próżno szukać tam przypisów (wszelkie przypisy pochodzą od tłumacza lub redakcji). Także negatywnie należy się odnieść do zrównywania przez autora takich pojęć jak: pańszczyzna = niewolnictwo czy traktowania każdego wystąpienia mużyków jako bunt. Ani system pańszczyźniany niewolnictwem nie był, ani każda ruchawka nie może być traktowana jako bunt. Także twierdzenie, że funkcjonuje mit o pańszczyźnie jako patriarchalnym stosunku szlachty do poddanych należy włożyć między bajki. Tylko naiwni ludzie mogą w to uwierzyć. Wielkim zdziwieniem napawa literatura przedmiotu wykorzystana do powstania dzieła. Zaledwie 58 pozycji, w tym literatura piękna, przy czym dominują te powstałe jeszcze w XIX i z początkiem XX wieku. Nowszych czytelnik nie uświadczy. Wynika z tego, że w Rosji tak Carskiej jak i Radzieckiej temat ten nie istniał wśród historyków. Skąd więc taki zachwyt nad tym dziełem? Zapewne winny jest niski poziom (łagodnie mówiąc) wiedzy historycznej przeciętnego polskiego czytelnika. To co dla każdego o podstawowej chociaż wiedzy historycznej nie jest niczym niezwykłym, dla laika urasta do rangi objawienia wzmocnionej przez epatowanie okrucieństwem na blisko 350 stronach. Bowiem już starożytni wiedzieli że: władza deprawuje, a władza absolutna deprawuje absolutnie. Tym samym autor nie odkrył niczego nowego, ale na pomysł wpadł i udało mu się to sprzedać.