Na podstawie losów Jacka Zadorskiego autor przedstawia mentalność szlachty polskiej końca XVIII w., a zwłaszcza jej stosunek do chłopów. Tytułowy bohater musi ukrywać swoje chłopskie pochodzenie, ponieważ żyje w świecie szlachty i magnaterii. Ujawnienie prawdziwych korzeni mogłoby go narazić na społeczne wykluczenie, a nawet na utratę wolności. W "Kawale literata" można nauczyć się wiele o dyskusjach naukowych i literackich na dworze królewskim Stanisława Augusta i o Bibliotece Załuskich, o zepsuciu obyczajowym wśród arystokratów i o atmosferze życia miejskiego w stolicy, o pracach przygotowawczych do Konstytucji 3 maja i do równouprawnienia mieszczan ze szlachtą. O wiele bardziej jednak zastanawia nas droga życiowa sprytnego nieuka, który kłamstwem i oszustwem doszedł do tytułu hrabiowskiego, poważania i majątku i który przez małżeństwo wszedł do domu, z którego parę lat wcześniej wygnano go wywożąc na chłopskiej furze do wożenia gnoju.