Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Do prac z tzw. okresu słusznie minionego należy podejść z pewną rezerwą. Tym bardziej, jeśli ich autorami są historycy radzieccy. Oczywiste jest, że musieli oni zapłacić frycowe wobec panującej ówcześnie ideologii i od ich stopnia zaangażowania i wiary w jej prawomocność zależało, czy podana w bibliografii lista prac "klasyków marksizmu" będzie spora, czy też jedynie wystarczająca. W interesującej nas tutaj książce można się było spodziewać większej ilości odwołań do "literatury przedmiotu" z zakresu ww. "klasyków". Wzbudza zaskoczenie jednak to, że "rozprawiania się" z "burżuazyjną historiografią" i jej przedstawicielami jest mniej, niż w innych pracach z tamtego okresu. Wprawdzie pierwsze 120 stron książki to omówienie źródeł i literatury przedmiotu (w mojej ocenie zupełnie zbędne - można nad nim spokojnie przejść obojętnie i zacząć czytanie od dalszych partii książki),gdzie autor próbował z pozycji marksistowskich dać wyraz "właściwego" pojmowania prawidłowości procesu dziejowego, aczkolwiek jest to zrobione niezbyt nachalnie, co nie znaczy że nie razi. Wyjaśnianie motywów polityki Wenecji w trakcie budowy jej imperium kolonialnego tylko i wyłącznie poprzez pryzmat stosunku procesu produkcji do jego uczestników, czyli pomijanie zjawisk "idealnych" na rzecz zwulgaryzowanego materializmu, prowadzi do wypaczeń, o które posądzani są przeciwnicy takiego sposobu myślenia o historii. Jednym słowem materializm uprawiany przez szkołę marksistów pokroju N. Sokołowa ma tyle wspólnego z prawdą historyczną co kościół katolicki z nauką Chrystusa. I tu i tam sporo się mówi, i to z wielkim formalnym zaangażowaniem, ale historia obu pokazała, że jednak nie na tym rzecz polega. Natomiast jeśli chodzi o merytoryczną treść książki, to jak najbardziej warta jest przeczytania. Można z niej wyciągnąć wiele faktów z historii Republiki św. Marka, a także (szczególnie) jej relacji z Cesarstwem Bizantyńskim. Jak już wyżej była mowa, wbrew pozorom, praca nie jest zbytnio nasycona zbędną ideologiczną frazeologią, a rozważania z zakresu zjawisk społeczno-gospodarczych raczej działają na jej plus, a na pewno istotnie wzbogacają wyjaśnianie spraw z zakresu polityki tamtych czasów.