Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Myślenie człowieka zawsze jest w jakimś stopniu myśleniem mitycznym, czego nie jest w stanie zmienić nawet nowoczesna nauka. Mity leżą bowiem u podstaw naszej tożsamości społecznej, a odcięcie się od nich byłoby nie tylko trudne, co nawet groźne. Na przestrzeni dziejów kolejne mitologie napierających ludów nieubłaganie nawarstwiały się w naszej kulturze - to zbliżając nas do siebie, to znowu oddalając. Europa jest tu doskonałym przykładem. Nie ma chyba drugiego kontynentu o tak różnorodnej i bogatej sferze legendarno-mitycznej. Do tej pory głównymi odwołującym się do tej spuścizny były poszczególne narody, które w oparciu o nią tworzyły swoją własną tożsamość. Współczesność przynosi jednak na tym polu pewne istotne novum – otóż na naszych oczach wyłoniła się wspólnota państw europejskich. Europa rozumiana nie jako geograficzne wydzielenie określonego obszaru toczącej się historii, ale jako twór coraz mocniej pojawiający się w świadomości ludzi jako jeden z elementów ich tożsamości. Integracja europejska rodzi potrzebę mitu lub zbliżonej do niego legendy. Jaka ona ma być? To dobre pytanie, na które Piotr Kuncewicz spróbował dać odpowiedź w swojej książce pod tytułem „Legenda Europy”. Książka wydana została właściwie w tym samym momencie, w którym Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. W zamyśle autora była próbą stworzenia europejskiego mitu dla Polaków. Stąd znajdziemy w niej wiele odwołań do źródeł europejskiej cywilizacji. To subiektywny wybór mitów, legend, ale także faktów historycznych, postaci oraz wydarzeń granicznych, które ukształtowały oblicze Europy. Ich odbiorcą jest w domyśle obywatel Polski, który jednocześnie stawał się obywatelem Europy, ale tak nie do końca jeszcze wiedział, co to znaczy. Pod tym względem nie można nie wspomnieć, że „Legenda Europy” to książka idealistyczna, pisana przez idealistę dla inteligentnego i obeznanego z kulturą europejską odbiorcy. Piotr Kuncewicz tworzy osobistą, ale bardzo mądrą książkę o tym, czym powinna dla nas być Europa, rozumiana w kategoriach politycznej i kulturalnej wspólnoty narodów. Europa taka musi mieć mitologiczne korzenie oraz legendarne postacie, bez których nie będzie możliwe wytworzenie europejskiej tożsamości. Ich ustalenie to bardzo trudne i kontrowersyjne zadanie, czego doskonale dowodzi współczesność. Polska nadal ma potężne problemy ze zdefiniowaniem własnej wersji europejskiej tożsamości, miotając się od euroentuzjazmu do eurosceptycyzmu. Zresztą dotyczy to nie tylko Polski, ale bardzo wielu innych krajów kontynentu – jak zjeść jabłko i jednocześnie mieć jabłko, jak wycisnąć „brukselkę” i jednocześnie skutecznie działać w ramach Brukseli. Autor książki słusznie zauważył to niebezpieczeństwo traktowania europejskiego projektu w kategoriach zwykłego biznesu i rachunku korzyści. To ryzykowna definicja Wspólnoty Europejskiej, gdy bowiem wspólny biznes przestaje się opłacać, zwykle dochodzi do jego zakończenia. Stąd próba stworzenia przez niego książki będącej, jak sam to określił, brewiarzem Europejczyka. Taki zresztą miał być pierwotnie tytuł tej pracy. Mit jest przecież czymś, w co się przede wszystkim wierzy. „Legenda Europy” jest zatem wyznaniem wiary autora (określenie z okładki doskonale oddające zawartość książki). Piotr Kuncewicz zbiera dla nas wszystko to, co w jego opinii może nam pomóc w procesie tworzenia wspólnego mitu Europy. To kamyczki, z których może kiedyś powstanie gmach Europy, rozumianej jako wspólnota wartości i wspólnych celów. Oczywiście nie stanie się to z dnia na dzień, z roku na rok, czy nawet z dziesięciolecia na dziesięciolecie. To proces o wiele dłuższy, o wiele trudniejszy i najeżony wieloma niepowodzeniami i konfliktami. Okres między 2005 a 2021 rokiem doskonale to obrazuje. Nie wiadomo zresztą, czy sam autor byłby zachwycony aktualnym obrazem Europy. Chyba nie. Myślę, że warto sięgnąć po „Legendę Europy”, bo jest to książka nie tylko napisana z ambitnym przesłaniem, ale także ewidentnym talentem pisarskim. Piotr Kuncewicz roztacza przed czytelnikiem przebogatą wizję europejskiej spuścizny, której przecież jesteśmy częścią. Książka ta jest też interesującą lekturą dla osób chcących sprawdzić i poszerzyć swoją wiedzę z dziejów naszego kontynentu - pełna ciekawostek, napisana przystępnym językiem, podzielona na logiczne i naprawdę wciągające rozdziały. „Taka będzie Europa, jaka się w sercach naszych pomieści”. Tak kończy swój brewiarz autor, nie sposób nie przytaknąć – amen.