Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Andrzej Rzepliński

18 grudnia 2007 r. został wybrany przez Sejm na sędziego Trybunału Konstytucyjnego a 4 grudnia 2010 r. został powołany przez Prezydenta RP na urząd prezesa Trybunału Konstytucyjnego.

Urodził się w Ciechanowie 26 listopada 1949 r. W latach 1967-1971 studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1 września 1971 r. do 31 października 1972 r. odbył aplikację w Prokuraturze Powiatowej w Garwolinie. W latach 1972 - 1975 r. odbył studia doktoranckie w zakresie kryminologii w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Od 1 listopada 1975 r. pracuje jako nauczyciel akademicki w Uniwersytecie Warszawskim, w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji – IPSiR UW (od 1 czerwca 1990 r. przekształconego w Wydział Profilaktyki, Resocjalizacji i Problemów Społecznych, zaś od 1 czerwca 1995 r. – w Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji),najpierw jako starszy asystent, od listopada 1978 r. do lutego 1992 r. – jako adiunkt, a od lutego 1992 r. – jako profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

16 czerwca 1978 r. obronił pracę doktorską „Wpływ wykonania kary pozbawienia wolności na sytuację rodzinną skazanego”, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Kunickiej-Michalskiej.

19 listopada 1990 r. obronił rozprawę habilitacyjną przed Radą Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Przedmiotem rozprawy było sądownictwo w latach 1944-1989, przedstawione w książce „Sądownictwo PRL”, Londyn 1990, wyd. Polonia.

30 czerwca 1999 r. Rada Naukowa Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego wystąpiła o nadanie Andrzejowi Rzeplińskiemu tytułu naukowego profesora w dziedzinie nauk prawnych. Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2000 r. prezydent RP nadał mu tytuł naukowy profesora w dziedzinie nauk prawnych.

W latach 1978-1991 sekretarz naukowy najpierw resortowego, a w latach 1986-1991 tzw. centralnego programu badań naukowych z zakresu patologii społecznej.

Od stycznia 1991 r. kierownik Zakładu (od 2002 r. – Katedry) Kryminologii i Polityki Kryminalnej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, zaś od października 1991 r. także kierownik Ośrodka Badań Praw Człowieka WSNSiR. W latach 2002-2005 dziekan Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego.

W latach 1985-1990 członek najpierw senackiej a potem rektorskiej Komisji Interwencyjnej Uniwersytetu Warszawskiego. Komisja zajmowała się udzielaniem pomocy studentom i pracownikom represjonowanych z powodów politycznych oraz pomocą innym studentom i pracownikom mającym konflikt z prawem lub inne poważne kłopoty natury prawnej.

Od 1980 r. do 1990 r. ekspert Obywatelskiego Centrum Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ „Solidarność”. Dla tego Centrum przygotował projekt Kodeksu karnego wykonawczego, projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz założenia reformy sądownictwa.

W okresie od stycznia 1992 r. do grudnia 1993 r. współpracował z Chicago University Law School Center for the Study of Constitutionalism in Eastern Europe, dla którego przygotowywał analizy na temat sądownictwa polskiego. Od 1999 r. do 2007 r. członek grupy ekspertów Uniwersytetu Harvarda pracujących w ramach programu „Sprawiedliwość w okresie transformacji”.

Od lipca 1992 r. do października 1997 r. współpracował z Max-Planck-Institut für Europäische Rechtsgeschichte we Frakfurcie nad Menem, w ramach międzynarodowego (Czechy, Niemcy, Polska, Słowacja i Węgry) zespołu badawczego dziejów sądownictwa okresu stalinowskiego w Europie Środkowej. W ramach tej grupy kierował zespołem polskim. Owocem tej pracy jest książka pt. „Polen (1944-1989/90). Normdurchsetzung in Osteuropäischen Nachkriegsgesellschaften. Einführung in die Rechtsentwicklung mit Quellendokumentation”. Frankfurt n/Menem 1997 Vittorio Klostermann. W latach 1997-1999 prowadził wspólne badania z Uniwersytetem Środkowoeuropejskim w Budapeszcie na temat procesu przekształcania milicji w policję w krajach nowych demokracji. Efektem tej współpracy jest książka. Ponadto w latach 1996-1998 kierował, w ramach Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, międzynarodowym programem badawczym (obejmował 14 krajów) „Secret Services in Constitutional Democracy”.

Odbył dwa staże naukowe zagraniczne, krótkookresowy w Montrealu, na Wydziale Kryminologii Uniwersytetu Montrealskiego (6 tygodni jesienią 1978 r.) oraz długookresowy w Rzymie, w afiliowanym przy ONZ Międzyregionalnym Instytucie Badawczym Polityki Kryminalnej (UNICRI) – okresie od stycznia 1987 r. do września 1988 r. W czerwcu 1990 r. był słuchaczem cyklu wykładów na temat praw człowieka w Istituto Europeo Universitario we Florencji.

Jesienią 1991 r. prowadził wykłady na temat praw człowieka w DePaul University w Chicago oraz w Saint Louis University a jesienią 1995 r. w Boston University. Od 1991 r. prowadzi, jako ekspert Rady Europy oraz OBWE, wykłady w krajach nowych demokracji (Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Estonia, Kazachstan, Mołdawia, Rosja, Ukraina) dla sędziów, policjantów oraz działaczy organizacji pozarządowych. W latach 1987-1992 wykładał przedmiot „Państwo i społeczeństwo polskie po II wojnie światowej” w Letnim Uniwersytecie Kultury Polskiej dla Polonii i Emigracji organizowanym przez Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Rzymie. W latach 1990-2004 prowadził wykłady na temat praw człowieka w Letnim Międzynarodowym Uniwersytecie organizowanym przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. W 2013 r. wygłosił kilka wykładów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego na temat zasad rządzących sądownictwem w państwie prawnym.

Na Uniwersytecie Warszawskim wykłada obecnie następujące przedmioty: „Prawa człowieka” (od 1990) oraz „Dangerous criminals” (od 2013) oraz „Zarządzanie ryzykiem w instytucjach publicznych oraz komercyjnych: aspekty prawne” (od 2013). Prowadzi także seminarium magisterskie z zakresu praw człowieka, zbrodni państwa oraz polityki kryminalnej. Od 1988 r. do 1991 r. prowadził zajęcia zlecone z procedury karnej na Wydziale Prawa Kanonicznego ATK w Warszawie. W roku 1992 prowadził wykład z praw człowieka dla studentów Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Od 1995 r. do 1998 r. prowadził wykład „Granice władzy państwowej” w Instytucie Socjologii UW.

W latach 1978-2005 pod kierunkiem Andrzeja Rzeplińskiego obronionych zostało 18 prac magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji UW oraz 161 prac w IPSiR UW. Wypromował dwóch doktorów nauk prawnych. Pod jego kierunkiem przygotowywane jest obecnie pięć prac doktorskich.

W latach 1978-1986 był opiekunem Koła Naukowego Penitencjarnego studentów IPSiR UW oraz opiekunem naukowym ogólnopolskich obozów naukowych penitencjarnych studentów członków Naukowych Kół Penitencjarnych.

W 1984 r. zorganizował naukowe seminarium penitencjarne, grupujące wszystkich penitencjarystów młodszego pokolenia w Polsce. Seminarium to istniało do 1994 roku; w jego ramach odbyły się 62 spotkania naukowe.

Od września 1976 r. do kwietnia 1982 r. był kuratorem społecznym Sądu Penitencjarnego w Warszawie.

W latach 1992-2008 był wpisany na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

Od września 1989 r. do czerwca 1993 r. oraz od listopada 1997 r. do września 2001 r. ekspert senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności, a od stycznia 2002 r. – ekspert senackiej Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Był ekspertem podkomisji Praw i Wolności Obywatelskich sejmowej Komisji Konstytucyjnej Sejmu X kadencji. Od grudnia 1993 r. do grudnia 1996 r. ekspert sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W 1997 r. ekspert Komisji przygotowującej ustawę lustracyjną, Od 1990 r. do 2006 r. był też ekspertem innych komisji parlamentarnych, bądź był zapraszany do prac legislacyjnych jako przedstawiciel Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Od października 1989 r. do lipca 1997 r. członek Komisji Reformy Prawa Karnego przy ministrze sprawiedliwości, pracował w zespole ds. kodeksu karnego wykonawczego.

W okresie od grudnia 1992 r. do kwietnia 1993 r. przygotował z trzema innymi autorami, na prośbę Prezydenta RP, projekt konstytucji RP. Prezydent powołał Andrzeja Rzeplińskiego w kwietniu 1993 r. do reprezentowania go w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Funkcję te pełnił w Sejmie I i II kadencji (do lipca 1995 r.).

Od maja 1990 r. do czerwca 1991 r. doradca do spraw reformy prawa penitencjarnego dyrektora więziennictwa. Od 15 grudnia 1997 r. do 20 stycznia 2001 r. doradca prawny ministra-koordynatora ds. służb specjalnych, również w zakresie przygotowania projektu ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej. Od września 2000 r. do grudnia 2005 r. doradca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

W latach 1987-1991 ekspert ONZ ds. przepisów regulujących niezawisłość sądownictwa oraz stosowania przymusu przez policję. Od 1991 do 2003 ekspert Dyrekcji Praw Człowieka Rady Europy ds. misji przygotowujących przystąpienie do Rady nowych państw, a od 1992 do 1994 ekspert Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka KBWE ds. wolnych wyborów oraz przestrzegania prawa do uczciwego procesu w państwach WNP. W latach 2006-2007 członek grupy ekspertów, która opracowała dla parlamentarzystów i rządów państw obszaru OBWE podręcznik na temat wolności pokojowych zgromadzeń publicznych. Od lutego 1997 r. do grudnia 2001 r. ekspert Departamentu Monitoringu Praw Człowieka przy Sekretarzu Generalnym Rady Europy. W latach 2003-2007 członek grupy ekspertów (i jej wiceprzewodniczący) ONZ ds. zapobiegania przestępczości. Od 1995 do 2002 współpracował z Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadził wykłady na temat europejskiego systemu ochrony praw człowieka na seminariach organizowanych dla adwokatów i sędziów.

Od stycznia 1999 r. do maja 2007 r. członek Komitetu Bioetycznego Rady Europy. W latach 2005-2008 członek i sprawozdawca generalny (od 2007 r.) Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ.

Od 1991 r. członek redakcji dwóch kwartalników „Polis. Pismo o sztuce życia publicznego” oraz „Przeglądu Więziennictwa Polskiego”. Był redaktorem biuletynu: „In the Public Interest. Secret Services in Constitutional Democracy”, który ukazywał się w latach 1998-2000”. Od 2007 r. członek redakcji „Polskiego Rocznika Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” oraz „Archiwum Kryminologii”.

W latach 1988-1991 powołany przez Radę Administracyjną Fundacji Jana Pawła II na członka Rady Wykonawczej Polskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej w Rzymie. Współzałożyciel Sekcji Polskiej Międzynarodowej Komisji Prawników, Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. Stanisława Batawii, Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Wiktimologicznego, Międzynarodowego Stowarzyszenia Kryminologii, Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Karnego, międzynarodowym Amnestii Międzynarodowej, Polskiego Towarzystwa Studiów Politycznych oraz Centrum Monitoringu Wolności Prasy. W wielu z tych stowarzyszeń sprawował do 2008 r. funkcje kierownicze.

W styczniu 1998 r. był kandydatem Unii Wolności na stanowisko Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Do wyboru przez Sejm RP zabrakło dwóch głosów do wymaganej bezwzględnej większości. W 2005 r. był kandydatem Platformy Obywatelskiej na stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich. 8 lipca 2005 r. został wybrany przez Sejm, zaś 22 lipca 2005 r. Senat nie wyraził na to zgody.

Od października 1989 r. do stycznia 2008 r. członek Komitetu Helsińskiego w Polsce (z którym współpracował od końca 1982). Od stycznia 1990 r. skarbnik, a od września 2000 r. do grudnia 2007 r. sekretarz Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Fundację powołał Komitet Helsiński w Polsce. W Fundacji był współodpowiedzialny za różne programy monitorowania przestrzegania praw człowieka lub programy edukacyjne. Od grudnia 1994 r. do listopada 2004 r. członek Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Federacji Helsińskiej Praw Człowieka w Wiedniu.

Otrzymał dwie nagrody rektora UW za pracę naukową (w 1978 r. za pracę doktorską oraz w 1983 r. za trzy opublikowane artykuły) i jedną, w 1985 r., za pracę dydaktyczną oraz nagrodę zespołową rektora SGH stopnia pierwszego za osiągnięcia „w dziedzinie pracy naukowej za książkę „New Europe – Report on Transformation”. Za rozprawę habilitacyjną otrzymał amerykańską nagrodę Krzyżanowski Foundation za rok 1989 oraz nagrodę Ministra Edukacji Narodowej III stopnia za rok 1990.

11 listopada 1997 r. został odznaczony przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za „wkład w budowę podstaw państwa prawnego w RP”. 6 lipca 2013 r. został odznaczony przez prezydenta Republiki Litewskiej Orderem Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina za „za aktywną współpracę sądów konstytucyjnych Polski i Litwy oraz pielęgnowanie wartości konstytucyjnych”. 19 lipca 2013 r. otrzymał tytuł honorowy Człowieka Roku nadany przez Federację Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP w uznaniu „służby Rzeczypospolitej na straży Konstytucji oraz działań na rzecz praw i wolności człowieka”. 23 stycznia 2015 r. otrzymał Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice. 15 maja 2014 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Ciechanowa. 4 kwietnia 2008 r. otrzymał Złotą Odznakę Ministra Sprawiedliwości „Za zasługi w pracy penitencjarnej”.

Od 1971 r. do 1981 r. był członkiem PZPR. Od marca 1981 r. do wystąpienia z PZPR (8 grudnia 1981 r.) był I sekretarzem POP w IPSiR UW. Władze PZPR nie zaakceptowały jego wystąpienia w dniu 8 grudnia 1981 r., i w styczniu 1982 r. usunęły Andrzeja Rzeplińskiego z tej partii. W okresie od września 1980 r. do czerwca 1989 r. był członkiem NSZZ „Solidarność”. Od kwietnia 1995 r. do grudnia 1996 r. należał do Ruchu Stu.

W latach 1984 - 1986 członek Towarzystwa Naukowe Prawa Karnego. Od 1988 r. do 1990 r. członek Polskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej (Rzym). W latach 1992 – 2010 członek Sekcji Polskiej Międzynarodowej Komisji Prawników. Od 1994 r. do 2001 r. członek Polskiego Towarzystwa Studiów Politycznych. W latach 1995 – 2001 członek Centrum Monitoringu Wolności Prasy przy SDP. Od 1994 r. do 2004 r. członek Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Federacji Helsińskiej Praw Człowieka w Wiedniu. W latach 2003 – 2008 członek Fundacji Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Prace badawcze prowadzone obecnie przez Andrzeja Rzeplińskiego: (1) badania długookresowe nad losami wszystkich osób zwolnionych z polskich więzień w okresie III.1977-II.1978 po odbyciu co najmniej 5 lat kary (razem 1544 osoby) (2) badania wszystkich skazanych prawomocnie do końca 2011 roku (301) więźniów dożywotnich (kariera kryminalna, zbrodnia, kara i jej wykonywanie). W 2014 roku otrzymał na ten cel grant NCBiR, (3) kontynuuje badania do książki „Sprawcy zabójstwa sądowego gen. Augusta Emila Fieldorfa”; (4) od 2005 r. prowadzi badania do książki nad stosowaniem kary śmierci w Polsce w latach 1970-1998.

Główne obszary zainteresowań naukowych to: sądownictwo i jego historia w Polsce Ludowej; podstawowe prawa i wolności człowieka; korupcja; zbrodnie państwa; kara śmierci; kara dożywotniego pozbawienia wolności; sprawcy zabójstw; prawo policyjne; postępowanie wobec nieletnich; polityka kryminalna porównawcza.

Opublikował pięć książek, współautor 28 książek. Redaktor naukowy 27 książek. Opublikował ponadto 149 artykułów i prac naukowych w książkach zbiorowych i w czasopismach oraz 64 artykuły i wywiady w gazetach i czasopismach publicystycznych. 43 artykuły opublikował za granicą, głównie w języku angielskim, ale także niemieckim, rosyjskim, czeskim, ukraińskim i albańskim. Dwie książki zostały opublikowane w języku niemieckim, a jedna w języku angielskim.

Zorganizował lub współorganizował 34 ogólnopolskie konferencje naukowe (w tym 16 międzynarodowych). Wziął udział, z reguły prezentując referaty, w 753 konferencjach, seminariach, warsztatach oraz 25 misjach obserwacyjnych: krajowych i międzynarodowych.

Biegle włada językiem angielskim i rosyjskim, zaś biernie – włoskim, francuskim, hiszpańskim i ukraińskim.

Od sierpnia 1971 r. żonaty. Żona jest profesorem w Instytucie Nauk Prawnych. Mają dwie córki (38 i 30 lat) oraz trójkę wnuków.http://Ciechanów