Heather Morris: Dorastałam w Nowej Zelandii, gdzie historia o wojnie w regionie Azji i Pacyfiku była bardziej znana i nauczana w szerszym zakresie niż działania wojenne w Europie. W tym regionie walczyło więcej członków rodziny i przyjaciół z Australii i Nowej Zelandii. Miałam sąsiada, który był jeńcem japońskim w Singapurze, jednak dopiero po przeprowadzce do Australii usłyszałam o australijskich pielęgniarkach, które również były w niewoli u Japończyków. Nie przyszło mi to do głowy i nikt mi nie powiedział, że Japończycy więzili także kobiety i dzieci. Zaczęłam zagłębiać się w tę historię. Pewnego dnia wspomniałam o niej dwóm przyjaciółkom i jedna z nich powiedziała mi, że jej kuzynka jest jedną z tych pielęgniarek. Na podstawie jej relacji oraz innych krewnych uwięzionych kobiet, a także wspaniałych dokumentów przechowywanych w Australijskim Muzeum Wojny udało mi się odtworzyć tę historię. Z kolei postać Angielki Norah Chambers wprowadziłam, gdy odkryłam rolę, jaką ona i jej muzyka odegrały w przetrwaniu kobiet.

Heather Morris: To było właśnie jedno z wyzwań, jakie napotkałam podczas pisania tej historii. Wynikało z tego, jak niewiele napisano i udokumentowano na temat kobiet biorących udział w wojnie. Przypadkowe ofiary, kobiety do towarzystwa, łupy wojenne – to określenia używane w celu opisania sytuacji kobiet w czasie wojny i konfliktów. Kopiąc głębiej, odkryłam celowe ukrywanie ich historii przez kraje, do których powróciły – chodziło o ignorowanie problemu ich leczenia, a nawet więcej: o zaprzeczenie, że jakikolwiek problem istnieje. Wygodniej było to zignorować i zamieść pod dywan. Jeśli chodzi o kobiety, niewątpliwie niosły ze sobą poczucie wstydu, zwłaszcza te wykorzystywane seksualnie, nie chciały o tym rozmawiać, co jest w pełni zrozumiałe. To wstyd dla nas wszystkich, że te niesamowite kobiety żyły swoim życiem, radziły sobie w samotności i ukrywały swoją straszliwą przeszłość przed rodziną i przyjaciółmi. Mam nadzieję, że opowiadając tę historię, możemy się od nich nauczyć odporności, odwagi, miłości i wzajemnego zaangażowania w tworzenie siostrzeństwa, które ostatecznie pomogły im przetrwać.

Widzę, że wiele z was nie ma żadnego bagażu – zauważa, przyglądając się tłustym szmatom, które ma na sobie część więźniarek, i eleganckim sukienkom pozostałych. – Ocaliłyście tylko to, co macie na sobie?

– I życie – odpowiada z humorem Ena.

– I życie, masz całkowitą rację. Przepraszam, jeśli byłam zbyt gruboskórna.

Heather Morris: Chodziło o wykorzystanie wszelkich indywidualnych umiejętności, jakie posiadały, dla dobra wszystkich uwięzionych. Pielęgniarki – tu sprawa była oczywista. Norah, Margaret i inne osoby wykorzystały w obozie swój muzyczny talent, inne kobiety uczyły dzieci przedmiotu, w którym czuły się pewnie, a niektóre były bardzo sprytne w znajdowaniu wielu sposobów na ugotowanie ryżu. Liczyła się społeczność, którą zbudowały, bez hierarchii, przywilejów i statusu. Nikt nie pozostał w tyle, nikt nie został pominięty.

Kiedy zamyka oczy, jest Norah Chambers – więźniarką pojmaną przez Japończyków, co dzień walczącą o przetrwanie w sumatrzańskiej dżungli. Kiedy je otwiera, jest już Norah Chambers – kompozytorką i dyrygentką. Opuszcza dłoń, a w powietrzu rozbrzmiewają pierwsze nuty largo z symfonii Z Nowego Świata, jasne i przejmujące. Docierają najpierw do uszu kobiet zajmujących pierwszy rząd, by wreszcie z całą mocą uderzyć we wszystkich zgromadzonych. Utwór nabiera tempa, głosy wznoszą się i opadają w pełnym przedziale dźwięków, a kobiety na widowni otwierają z niedowierzaniem usta. Śpiewaczki, wpatrzone w Norah, bez wahania podążają za każdym jej gestem. Pogrążone w pięknie i mocy muzyki, napisanej w miejscu i czasie tak odległym, że wprost niewyobrażalnym, są wolne – choć na moment.

Heather Morris: Wierzę, że tak. Rozmawiałam z kilkorgiem dzieci australijskich pielęgniarek i wszystkie mówiły mi, że po wojnie ich matki często spotykały się z innymi pielęgniarkami, które przeżyły. Te spotkania niosły ze sobą pocieszenie i dawały wsparcie, ponieważ wszystkie tworzyły pewnego rodzaju społeczność, w której mogły swobodnie rozmawiać, wspominać złe i dobre czasy, co też robiły przez resztę życia. To szczególny i zamknięty krąg przyjaciół, do którego nikt, kto tam nie należał, nie mógłby nigdy wejść ani wnieść do niego żadnego wkładu.

Niewielu przerażonych pasażerów, pogrążonych we śnie, zorientowało się, że silniki stanęły i rzucono kotwicę. Kapitan uznał, że nie może ryzykować, iż zostaną zauważeni na otwartych wodach cieśniny Bangka. Po chwili jednak zmienił zdanie.

– Nie możemy tu tkwić – oznajmił załodze. – Ruszamy pełną parą w stronę cieśniny. Najszybciej, jak się da.

Blask słońca budzi śpiących na pokładzie pasażerów. Ci ukryci w pomieszczeniach statku też wstają, bo robi się za gorąco. Pielęgniarki wydają skromne racje żywieniowe, po czym wracają do salonki i czekają na dalsze rozkazy.

– Siostra przełożona i ja rozmawiałyśmy przed chwilą z kapitanem Bortonem – informuje siostra Drummond. – Niestety, nie dotarliśmy jeszcze do miejsca, w którym planowaliśmy być o tej porze. Postarajcie się odpocząć, póki możecie. Proszę liderki zespołów o po zostanie, reszta może iść na górę, powinno tam być nieco chłodniej.

– Proszę, przypomnijcie siostrom, że mają mieć zawsze opaski Czerwonego Krzyża na ramionach – oznajmia siostra Paschke. – Jeśli dojdzie do najgorszego, w ten sposób będzie je można rozpoznać. Nigdy nie wiadomo, może japońscy piloci zauważą opaski i oszczędzą statek wraz z pasażerami. Kapitan Borton powiedział, że jeśli syreny zawyją krótkim, przerywanym dźwiękiem, to znaczy, że zostaliśmy zaatakowani. Gdy tak się stanie, przejdźcie na wy znaczone pozycje i czekajcie na rozkazy. Jeśli rozlegnie się dźwięk ciągły, musimy opuścić statek. Wiecie, co wtedy robić. Idźcie teraz i przekażcie informacje swoim zespołom. Siostra przełożona i ja wkrótce do was dołączymy i sprawdzimy wasze stanowiska.

Na górnym pokładzie zrobiło się tłoczno, pasażerowie próbują znaleźć wytchnienie od upału i wilgotności panujących na dole. Zacienionych miejsc nie ma zbyt wiele, ale sporo osób ucina tam sobie drzemkę. Nie słyszą nadlatujących samolotów. Ci, do których dociera szum silników, stają jak wryci, podnoszą głowy i patrzą na zmierzające prosto na nich myśliwce.

– Kryć się! Kryć się! – woła ktoś przez megafon.
Po czym nastaje chaos.
Pasażerowie rozbiegają się na wszystkie strony, a w pokład trafia z góry seria strzałów z karabinu maszynowego. Kule uderzają z ogromną siłą, odbijają się rykoszetem od metalowych elementów i po raz wtóry szukają celu.

– Biegiem, biegiem! – krzyczy John, łapiąc Norah i Enę za ręce. Ostatecznie jednak to one muszą go pociągnąć za sobą.

Pielęgniarki pędzą na swoje pozycje, gotowe na to, co przyniosą najbliższe minuty. Atak jednak się kończy, a niebo pustoszeje. Roz lega się zbiorowy jęk ulgi. Kilka osób odniosło rany, ale najbardziej ucierpiały łodzie ratunkowe. Część została całkowicie zniszczona.

– Siedzimy tu jak kaczki. Myśliwce wkrótce nadlecą. Jeśli chce my przed nimi uciec, musimy się przedostać do cieśniny – mówi załodze kapitan Borton.

Statek rusza z szarpnięciem, a kapitan uważnie obserwuje horyzont i ląd w oddali. Oby tylko udało im się tam dotrzeć.

– Odwołać alarm. Chwilowo – rozkazuje jednemu z oficerów.

– Zostańmy na dole – sugeruje John.
Wygląda na wyczerpanego. Norah dotyka jego czoła i stwierdza, że gorączka wróciła. Jej mąż nie będzie w stanie tak często wspinać się po tych schodach.

Pielęgniarki na wieść o odwołaniu alarmu natychmiast wróciły do salonki, aby otrzymać dalsze rozkazy. Na szczęście pasażerowie odnieśli tylko drobne rany. Najwięcej osób ucierpiało od odłamków drewna wyrwanych przez pociski. Rozlega się ryk silników i statek rusza pełną parą w stronę cieśniny Bangka. Koniec ze slalomem pomiędzy minami.

Wkrótce rozlega się ponowne wycie syren, a do uszu osób kryjących się na dolnym pokładzie dociera ostrzeżenie o nadlatującym myśliwcu.

Ci pasażerowie nie widzą samolotów, ale odczuwają fale wy wołane przez wybuch bomby i kołyszące gwałtownie statkiem.

– Jeden – zawołał ktoś.

Kapitan Borton manewruje statkiem, próbując uciec przed gradem bomb. Rozchodzą się wieści o tym, że w pobliżu jest jakiś ląd. Teraz pasażerom pozostaje tylko modlitwa.

– Dwa, trzy... Czternaście, piętnaście... Dwadzieścia sześć, dwadzieścia siedem. – Norah, John i Ena słuchają, jak ktoś w pobliżu liczy spadające bomby. Niezwykłym zbiegiem okoliczności żadna jeszcze nie uderzyła w statek.

– Dwadzieścia osiem, dwadzieścia dziewięć...

I wtedy eksplozja targa parowcem, ciskając ludźmi o ściany i o innych pasażerów. Wybucha panika. Zgromadzony pod pokładem tłum ucieka w stronę schodów.

– Nic wam nie jest? Jesteście ranne? – woła John.

– Wszystko w porządku, ale musimy przedostać się na górę, tu nie jest bezpiecznie – odkrzykuje Norah.

– Zgadzam się z tobą. Idźcie pierwsze, zaraz do was dołączę.

– Ena, pomóż mu wstać, nie ruszę się bez niego. – Norah patrzy hardo na męża. – Taką mieliśmy umowę.

Pomagają mężczyźnie wstać i podtrzymują go własnymi ciałami.

Norah idzie pierwsza, przeciskając się przez tłum, który napiera na nią z każdej strony. Wszyscy starają się wydostać z tonącego statku.

– Ruszajcie, widzimy się na górze. – Siostra przełożona ponagla pielęgniarki.

Nesta i jej zespół kierują się w stronę najbliższych schodów i światła. Są zwarte i gotowe, chcą nieść pomoc, tak jak je wy szkolono. Ich liderka wpada na pokład w chwili, w której kolejny samolot zbliża się do statku. Ostrzał z karabinu maszynowego rani osoby, które już wcześniej odniosły różne obrażenia, i niszczy łodzie ratunkowe. Nesta zatrzymuje swoje towarzyszki i każe im czekać, dopóki myśliwiec nie zniknie.

– Szukajcie rannych, tych, którym można pomóc. Dalej! – woła.