Estonia – tak egzotyczna, a przecież niedaleka

Przeglądając YouTube, nierzadko włączam filmy osób, które podróżują po całym świecie, zadając ludziom mieszkającym w poszczególnych krajach te same pytania, np.: „jak wiele znasz języków obcych?”. Prowadzący jeden z takich właśnie kanałów poleciał m.in. do Islandii i zadawał powyższe pytanie nie tylko, jak się okazuje, Islandczykom. Biorąc pod uwagę to, ilu na tej wyspie mieszka Polaków, nic dziwnego, że rozmawiał m.in. z przesympatyczną Polką, ale i z Estończykiem. Młody mężczyzna pokazywał prowadzącemu i widzom swój profil na Instagramie z podpisami w języku estońskim. Gospodarz kanału, z pochodzenia Kanadyjczyk, po zobaczeniu dziesięcioliterowego słowa z czterema „ö” w środku, skomentował: „Nigdy w życiu nie widziałem tyle »o«!”. Ja miałam dokładnie takie same odczucia, a po przeczytaniu „Mortena, Emilii i zaginionych światów” przekonałam się, że nic w tym dziwnego. Jak pisze bowiem tłumaczka Anna Michalczuk-Podlecki, dzięki której możemy czytać książkę Reeli Reinaus po polsku: 

Autorka przekładu starała się, by ten świat przedstawiony ze słów pełnych samogłosek, świat trzęsawisk, mszarów, słabo zaludnionych wsi, na które składają się często porozrzucane po okolicy, w dużej odległości od siebie, obejścia, wybrzmiał podobnie „w naszym, równie pięknym, języku polskim”. I właśnie takiemu podejściu zawdzięczamy takie fragmenty książki jak ten:

„Nikt nie jest sam – trzeba tylko próbować znaleźć prawdziwych przyjaciół i pokrewne dusze”

Z kolei autorka powieści, nieraz tu wspominana Reeli Reinaus, napisała ponad 20 książek dla dzieci i młodzieży, w tym wydane w Polsce: „Żona dla taty!” oraz „Marius, magia i Wilkołaczka Liisi”. Reinaus to także estońska folklorystka, dlatego w „Mortenie…” przeczytacie o tajemniczych lasach i torfowiskach, w tym mszarach, czyli torfowiskach wysokich, czego dowiedziałam się właśnie z lektury powieści. Podobnie jak i tego, że „22% powierzchni Estonii zajmują różne rodzaje mokradeł”. Jak więc możecie się domyślać, taka sceneria jest jednocześnie i fascynująca, i piękna, ale to piękno – w zależności od pory doby, roku, od pogody – może budzić podziw, poprawiać humor lub przeciwnie, nieco przerażać, przywoływać na myśl opowieści o zjawach pojawiających się nad bagnami, które czasem mogą mieć wobec (żywego) człowieka dobre zamiary, a czasem – nie.

Bywają więc dni, gdy mokradła zachwycają:

Ale i momenty, gdy budzą niepokój:

I właśnie w takich okolicznościach przyrody – gdzie rzeczywistość łączy się z magią, co bardzo sugestywnie oddaje dzięki swoim ilustracjom Marja-Liisa Plats – dorastał Morten, chłopak, którego wczesne dzieciństwo było całkiem szczęśliwe. Bo choć nigdy nie poznał swojego ojca, to miał mamę i kochających dziadków. Ta beztroska skończyła się jednak bardzo szybko – po tym, gdy i babcia, i dziadek chłopca zmarli, a jego matka wyjechała do Finlandii, by tam zdobyć pieniądze na mieszkanie, w którym po powrocie miała zamieszkać z synem. Ten, z bratem matki i wujem Urmasem, został w domu – do tej pory kojarzącym mu się po prostu z rodzinnym ciepłem. „Nikt nie wiedział, że Urmas to agresywny pijak, który bije siostrzeńca i przepija większość pieniędzy, jakie matka chłopaka zostawia im na jedzenie. I nikt się nigdy nie dowie, że Morten kradnie czasem ze szkolnej stołówki kawałek chleba”. Morten poprzysiągł sobie, że nigdy nikomu nie zdradzi, z czym się zmaga – uważał, że tak naprawdę musi radzić sobie sam, znosząc przemoc wuja i kolejne, zbywające odpowiedzi matki na pytanie o to, kiedy w końcu zamieszkają razem.

Tym, co pomaga chłopcu przetrwać, jest nauka – cały czas uczy się w bardzo dobrej szkole w Tallinie, do której dojeżdża – a przede wszystkim pasja, którą jest fotografowanie. To najczęściej ona prowadzi go na torfowiska, gdzie pewnego dnia poznaje Emilię, która – choć wydaje mu się trochę dziwna, zdaje się rozumieć chłopca jak nikt inny. To przed nią po raz pierwszy się otwiera. Tyle że ta piękna dziewczyna zdaje się nosić w sobie pewien smutek czy raczej – pogodzenie się z tym, co chciałaby, ale w żaden sposób nie jest w stanie zmienić. I nie może nigdy opuścić bagien… Ona bowiem też ma tajemnicę, którą Morten w końcu poznaje. Dzięki znajomości z Emilią, ale również pewnym wydarzeniom, na które chłopiec nie miał wpływu, jego szkolni koledzy i nauczyciele dowiadują się o nim więcej. Ten jego twardy pancerz, którego nie chciał zdjąć w obawie przed odrzuceniem, zaczyna znikać. 

Baśniowa relacja z Emilią, baśniowe torfowiska są bowiem w powieści Reinaus skonfrontowane z szarą codziennością chłopaka, który nie ma pieniędzy na to, by kupić sobie dobre buty, takie, jakie mają jego znajomi i który mieszka w ruinie, dawniej ukochanym domu, dzisiaj zaniedbanym przez pogrążonego w nałogu opiekuna. Gdy jednak te straszne, jak by się wydawało, tajemnice chłopca wyjdą na jaw, reakcją jego przyjaciół – by nie zdradzić zbyt wiele – będzie pomoc. Bo przecież autorka książki „poprzez swoją twórczość chce przypomnieć, że nikt nie jest sam – trzeba tylko próbować znaleźć prawdziwych przyjaciół i pokrewne dusze”.

Przybliżyć Estonię Polakom

Warto dodać, że książka „Morten, Emilia i zaginione światy” ukazała się w Polsce w ramach projektu „Gramy w zielone”, tworzonego szczególnie dla tych osób, którym los planety Ziemia nie jest obojętny. Dla – jak czytamy na stronie Wydawnictwa Widnokrąg – „młodych podróżników, badaczy, ekologów, miłośników przyrody i… przygody”. Wydanie jest też współfinansowane przez Unię Europejską w ramach programu Kreatywna Europa. Program ten powstał po to, by Europejczycy, także ci młodsi (powieść Reeli Reinaus skierowana jest do nastolatków powyżej 12. roku życia), mogli poznawać dzieła autorów z innych niż ich ojczyzna krajów Wspólnoty. A poznawanie wydawanych w ramach programu książek wiąże się jednocześnie z poznawaniem kultury danych państw – w przypadku „Mortena, Emilii i zaginionych światów”, jak już dobrze wiemy, właśnie Estonii.

O autorce

Reeli Reinaus jest folklorystką i pisarką. Napisała ponad 20 książek dla dzieci i młodzieży, wiele nagrodzonych, między innymi „Żonę dla taty!” oraz „Marius, magia i wilkołaczka Liisi”. Pisze o codziennym życiu i problemach młodych, a także powieści kryminalne i fantasy. Obecnie pracuje w Estońskim Muzeum Literatury.

Wydanie książki zostało dofinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach programu „Kreatywna Europa”. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Artykuł sponsorowany, który powstał przy współpracy z wydawnictwem.

Chcesz kupić tę książkę w cenie, którą sam/-a wybierzesz? Ustaw dla niej alert LC.