Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Powieść Williama Goldinga „Widzialna ciemność” rozpoczyna się zapadającą w pamięć symboliczną sceną. Londyn pod gradem pocisków płonie, żar jest nie do zniesienia, kamienice składają się niczym domki z kart, wokół już tylko wypalone ruiny i blask płomieni, z których… wyłania się chłopiec. Nagi, poparzony, a jednak idzie, z niezwykłą jak na dziecko determinacją, krok za krokiem, przed siebie, w stronę ocalenia. Nikt nie wie kim jest, skąd się wziął, on sam nic nie mówi i słabo kontaktuje. Ale z całej siły trzyma się życia, kurczowo ściska je w poparzonych palcach.

Nie wiadomo, czy spieszyłby się tak samo, gdyby choć trochę znał realia rządzące światem, jego niechęć do brzydoty i okrucieństwo w odrzucaniu wszystkiego, co nie spełnia oczekiwań, gdyby wiedział, co go czeka. „Powłóczenie nogą, twarz w dwóch kolorach i okaleczone ucho, ledwie zakryte czarnymi włosami opadającymi z nagiej czaszki, czyniły z niego naturalne pośmiewisko. Być może między innymi dzięki temu wyrobił w sobie pewną zdolność – jeżeli można to tak nazwać – która rozwijała się w miarę upływu lat. Potrafił znikać. Potrafił stawać się niewidzialny jak zwierzę.” I uciekać, a może raczej poszukiwać odpowiedzi na pytanie: kim/czym jestem, poszukiwać kompulsywnie, coraz dalej, z Londynu do Australii, a tam w głąb niepoznanego interioru, by po latach powrócić do Anglii i przemierzyć ją ponownie.

Czytając „Widzialną ciemność” miałam natrętne skojarzenie z prozą Karola Dickensa, który podobnie, pozornie dobrodusznie, z dużą dawką ironii i czarnego humoru obnaża zło i bezradność wobec niego tych najsłabszych, najbardziej bezbronnych, a więc dzieci. Fakt, że cała rzecz nie dzieje się jednak w połowie XIX wieku, tylko w końcówce II Wojny Światowej, nasuwa wiele cierpkich myśli i jednocześnie każe pochylić się nad dickensowskim geniuszem, który sprawdza się i ponad sto lat później. Potraktowanie postaci gamoniowatego i tchórzliwego dyrektora, a także lubieżnego, zdegenerowanego Pedigree w sposób karykaturalnie przerysowany, ośmieszając ich z wyraźnym odcieniem wstrętu, pozwoliło uniknąć przesadnego dramatyzmu, mocno podkreślając jednocześnie ohydę i obmierzłość całej sytuacji. Ów wykoślawiony paskudnie obraz postaci doskonale się sprawdza jeśli chodzi o bohaterów przeżartych złem, dewiacją, pogardą i łajdactwem. Nakłada im obrzydliwe maski, złośliwe i ośmieszające, którym szyderstwo ujmuje nieco grozy.

Natomiast Matthew Septimus Windrove to postać tragiczna, potraktowana przez autora bardzo serio. Prowadzony przez niego dziennik pokazuje, jak stopniowo pogrąża się on w mroku choroby psychicznej. Z początku, unikając z wiadomych przyczyn ludzi, zawierza Biblii, jak swojemu duchowemu przewodnikowi, w niej szuka wskazówek i odpowiedzi na pytania. Być może poczucie wyobcowania, niemal całkowita alienacja, w połączeniu z traumą wypadku z dzieciństwa i trudami codzienności spowodowały powolną utratę kontaktu z otoczeniem i pojawienie się objawów wytwórczych schizofrenii, które on sam uznał za rzeczywistość. Sam proces kształtowania się jego psychiki, pewna intelektualna bariera, poza którą nie daje rady wyjść, a która nie pozwala mu na pełne zrozumienie interakcji z otoczeniem, w końcu osuwanie się w ciemności postępującego obłędu, to wszystko zostało przedstawione konsekwentnie i nad wyraz sugestywnie.

Sophy już jako mała dziewczynka, od samego początku jawi nam się jako esencja zła, które skumulowało się w jej duszy w sposób niepojęty, w ilości tak ogromnej i masie tak gęstej, że nie pozostawiło już nawet milimetra miejsca dla współczucia, czułości czy wdzięczności, rzecz jasna tych autentycznych, a nie udawanych dla osiągnięcia celu. Co ciekawe, Sophy sama świadoma jest tej ciemności, kłębiącej się gdzieś w tyle jej głowy. Ponieważ poznajemy Sophy w jej dziecięcych latach, przed nami rozpościera się całe, szczegółowe studium przypadku rodzenia się hydry podłości, później zaś wykorzystywania, coraz bardziej świadomego, nikczemności aż do pełni ekstazy, jakie daje realizacja coraz bardziej zwyrodniałych planów. Los łączy losy tych dwóch postaci w sposób dość przewrotny, jakby z góry sobie to zaplanował.

Opisany w cudownie niewspółczesnym stylu sklep żelazny Frankleya tak mnie zauroczył, że wracałam do tego fragmentu wielokrotnie, by poczuć tę nierzeczywistą aurę zastygłej w niezmiennej pozie przeszłości, w którą tak trudno tchnąć ożywczego ducha, zobaczyć tych zasnutych w pajęczyny sprzedawców, zawieszonych w czasoprzestrzeni między wczoraj a dziś, jakby wdrukowanych w sepiową, starą fotografię. I oczywiście ich „ciało pędziło żywot w postawie wyprostowanej, w oczekiwaniu na ostatniego klienta. Nawet bowiem młody pan Arthur, przy całej swojej życzliwości i prawdziwie dobrej woli, był zdania, że tylko pionowy sprzedawca jest dobrym sprzedawcą i że koncepcja sprzedawcy siedzącego jest w pewien sposób niemoralna.” To z kolei sceny niczym wyjęte z Schulza, oniryczne, bajkowe, gdyż przeszłość ma w sobie nieodłączną magię, która wraz z wkraczaniem współczesności blednie, by w końcu zniknąć. To co minęło, obrasta legendą, traci ostre kontury, a zyskuje tajemniczą, senną umowność. Autor żongluje słowami, to już znamy z „Władcy much”, ale do tego przeciekawie różnicuje narrację, formę wypowiedzi i opisu, chcąc oddać jak najwierniej intencje, jakie mu przyświecają. Dla nas to literacka uczta pełna smakowitych niespodzianek.

Pomroce brutalnego zła, jakim jest zarówno wojna, jak też szaleństwo tkwiące w człowieku, przeciwstawiono tu światłość ognia. To z niego zrodziło się życie, to z jasności płomienia wyłonił się Matty, w ogniu też zgorzała niegodziwość. Tak więc żar jest tutaj symbolem narodzenia i oczyszczenia z mroku, w którym pogrąża się świat i człowiek. Ogień może podarować światło i ciepło, może też jednak zarazem poparzyć. Jak powiedział święty Paweł, diabeł jest widziany jako anioł światłości, gdy chce nas zmylić. Nie każdy ogień jest więc święty i nie każda ciemność nieprawa. Matty z naznaczoną piętnem brzydoty twarzą wydaje się wcieleniem niegodziwości, zaś szkaradna, mroczna dusza Sophy kryje się za piękną, promienną twarzą. Nie wszystko jest wiec takim, jakim się wydaje, a my, wiedząc o tym, powinniśmy sięgać pod powierzchnię i odkrywać prawdę, którą maskuje.
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Powieść Williama Goldinga „Widzialna ciemność” rozpoczyna się zapadającą w pamięć symboliczną sceną. Londyn pod gradem pocisków płonie, żar jest nie do zniesienia, kamienice składają się niczym domki z kart, wokół już tylko wypalone ruiny i blask płomieni, z których… wyłania się chłopiec. ...

Rozwiń Zwiń

Elisabeth, kobieta w wieku mocno średnim, choć wciąż ciekawa świat i ludzi. I Jean-Lino, jej sąsiad-równolatek, sprawiający wrażenie łagodnego, lekko nudnawego sztywniaka, lękający się małych, zamkniętych pomieszczeń i żyjący trochę w cieniu swojej ekscentrycznej żony. Jedno spotkanie pokazuje, że nie jest on wcale tak bezbarwny, że mają godzinami o czym rozmawiać. To początek trochę dziwnej, bo jednak zdystansowanej przyjaźni, która przyniesie całą serię nieoczekiwanych wydarzeń, zmieniając początkową spokojną, wręcz leniwą powieść obyczajową w nie lada zwariowaną historię kryminalną.

Przyznam, że nawet mnie to nie zdziwiło. Wszak to Jasmina Reza – czarodziejka opowieści, jedna z tych, które lubią zaskakiwać i rozkładać człowieka na maleńkie cząstki, by móc obejrzeć je pod mikroskopem. Odnoszę wrażenie, że bohaterka wyprosiła sobie od losu wszelkie późniejsze zawirowania, powtarzając: „Niechby się stało coś ciekawego, bardziej oszałamiającego.” A wiadomo, jeśli życzenie wypowiesz w złą godzinę…

Elisabeth powraca myślami do czasu sprzed lat, przy okazji poddając analizie własne życie, trudne relacje z matką i toksyczne z ojcem, ciągłe wrażenie, że nie jest dość dobra, dość ładna, że nie zasługuje na uczucie. Teraz, po śmierci matki przyszedł czas podsumowań, a te są gorzkie. Pretekstem do refleksji, do snucia psychologicznych przypuszczeń, odgadywania myśli i kolei losu są dla spostrzegawczej i inteligentnej bohaterki fotografie obcych ludzi z książki-albumu, którym lubi się przyglądać. Podobnie z otoczeniem, które obserwuje i zwykle potrafi dostrzec każdy fałsz. Jest pewna, że panuje nad swoim życiem, że świadomie decyduje i wybiera. Do czasu… Jej myśli krążą wokół przeszłości, codziennej, drobnej: „Można budować wyobrażenie rzeczy, lecz tylko tych, których dotknięto. Wszystkie wielkie wydarzenia zasilają myśl i ducha, jak w teatrze. Ale żyć pozwalają nie wielkie wydarzenia czy wielkie idee, tylko pospolitsze rzeczy. Tak naprawdę zachowałam w sobie jedynie to, co miałam w zasięgu ręki, czego mogłam dotknąć.” Czasami jednak mała rzecz, bagatelka wręcz, może wygenerować wydarzenie na miarę trzęsienia ziemi.

Autorkę cechuje umiejętność skrótu, przy niesamowicie celnej ocenie. Jej spojrzeniu nie umkną drobiazgi, niemal niezauważalne gesty, z nich właśnie buduje portrety bohaterów, ludzi różnych profesji i temperamentów, których łączy pochodzenie z paryskiej klasy średniej i takiż średni wiek, ustabilizowanych, lekko znudzonych, potrafiących bez trudu wchodzić w różne role i spragnionych czegoś więcej, bo życie ucieka i za chwilę może być już za późno.

Spokoju przy tej lekturze nie uświadczysz. Gdy już mościsz się wygodnie w przewidywalnym życiu, łapiesz rytm kroków Elisabeth i dobroduszne spojrzenie Jeana-Lina rzucane zza okularów w grubych oprawkach, nagle wszyscy robią się bardzo towarzyscy i organizują huczną imprezę, w trakcie której masz okazję spotkać całą masę nieznanych ci wcześniej ludzi, każdego z jego własnym bagażem przeżyć i emocji. Wydaje ci się to kulminacyjnym momentem powieści, po którym znów wszystko się wycisza w oczekiwaniu na kolejny dzień, nie różniący się niczym od poprzedniego.

I tu nagle – zonk! W ciągu tej jednej nocy wszystko się zmienia, niczym po przejściu tornada, a Elisabeth, niejako na własne życzenie, daje się wplątać w niespodziewany, galopujący ciąg perypetii, których nie sposób już zatrzymać. No cóż, sama prosiła przecież o bardziej ekscytujące życie. Może w pobliżu była akurat jakaś złota rybka? Elisabeth, dotąd pewna, że ma wszystko pod kontrolą, widzi, że nie ma mowy nie tylko o kontroli, ale nawet o przewidywalności. Życie zwariowało!

Jak to się dzieje, że człowiek czyni nagle coś, co nie tylko zupełnie do niego nie pasuje, nie wynika z cech charakteru, a nawet jest z nimi sprzeczne? Może jednak jakiś defekt tkwi na tyle głęboko, że nie zdajemy sobie z niego sprawy i dopiero niespodziewany impuls, sytuacja zupełnie przypadkowa, działa jak zapalnik i budzi go na chwilę z uśpienia, by stało się coś, co przestawi życie na bocznicę. I gdy czytamy na początku, że „Świat nie jest uporządkowany, to jeden bajzel”, obruszamy się i dziwimy, by po zakończeniu lektury przyznać jednak tym słowom rację.

Książka-niespodzianka. Jej lektura jest przygodą, podróżą w nieznane, bo w głąb naszej psychiki, ludzkiej impulsywności, nad którą nie zawsze panujemy, przewracając wszystko do góry nogami. Jak może poznać nas ktoś, skoro my sami siebie nie znamy? Jesteśmy kłębkiem dobra i zła, splątanym i zagmatwanym, z supłami i węzłami z przeszłości nie do rozplątania, o które się potykamy, gubiąc rytm, by czasami nigdy go już nie odnaleźć.

Talent Jasminy Kadry, jej doskonałe wyczucie dramaturgii, w końcu pisze też świetne sztuki teatralne, jej intuicja, która pomogła ukazać niebanalne, złożone sylwetki bohaterów, i w końcu umiejętność przełamania mrocznej, coraz bardziej dusznej, klaustrofobicznej atmosfery elementami groteski, rodem z przekoloryzowanego kryminału i komedii pomyłek, czyni tę lekturę nieodkładalną i zaskakującą. Na końcu zaś wzdychamy lekko sparaliżowani świadomością, że życie może podobnie zaskoczyć każdego z nas, gdyż człowiek jest nie dającym się przewidzieć kosmosem sprzeczności.
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Elisabeth, kobieta w wieku mocno średnim, choć wciąż ciekawa świat i ludzi. I Jean-Lino, jej sąsiad-równolatek, sprawiający wrażenie łagodnego, lekko nudnawego sztywniaka, lękający się małych, zamkniętych pomieszczeń i żyjący trochę w cieniu swojej ekscentrycznej żony. Jedno spotkanie poka...

Rozwiń Zwiń

Przeszłość wraca do nas w różnych okolicznościach, nie zawsze witana radośnie, nie zawsze oczekiwana. Sanyi ma okazję spotkać się z nią i przeżyć ją powtórnie na przyspieszonym podglądzie. To kilkadziesiąt lat jego życia i historii Czechosłowacji zarazem, okraszone wysublimowanym humorem, zdystansowanym, bogatym w ironię spojrzeniem, skupionym i dociekliwym, pozbawionym irytacji, skoncentrowanym na samej obserwacji. Nie ma tu żadnej przesady, jest za to nostalgia, sporo znużenia i odrobina kpiny. Sanyi wyszedł do ogrodu i „stanął już przy pierwszych grządkach, bo nagle zrozumiał, że jego życie jest zapuszczone jak ta dżungla, którą widzi przed sobą. Czas porachunku? Z kim miał się policzyć, z tym dawno się policzył. Rozliczeń? Kogo i za co? Może czas odliczania?”

Ten świat jak każdy oczywiście się zmienia, niekoniecznie na lepsze. Z przyjściem komunizmu zagrożone zostają spokój i przewidywalność, jakie stanowiły jego nieoceniony atrybut. „Był doskonały i harmonijny i trwał jakby ponad albo poza czasem (…) Mieszkańcy tego świata żyli życiem wiecznym, a jeśli nawet umierali, nie opuszczali go , tylko stawali się niewidzialni. Istnieli we wspomnieniach, w rozmowach, odwiedzano ich groby. W tym świecie ludzie dzielili się na dobrych i złych i wszyscy doskonale wiedzieli, kto należy do której grupy.” Ale nic nie stoi w miejscu i po 1945 roku Węgrzy przestali się czuć w Czechosłowacji jak u siebie, każdy mógł trafić na czarną listę wysiedleńców. Trudno zaakceptować fakt, że nagle jesteś obcy w kraju, gdzie się urodziłeś, że twoja ojczyzna właśnie przestała nią być. Historia wypędzeń jest długa i przepełniona bólem, wspomnienia Sanyia nie są tu wyjątkiem. Nasz bohater nie uzewnętrznia swoich emocji, a przynajmniej bardzo się stara, by jego umysł był klarowny i analityczny, niezmącony silnymi uczuciami. W przeszłości nie przyniosły mu one nic dobrego. Mimo to jednak to, co stłumione niekiedy wyrywa się, by zaraz zostać przywołane do porządku. Czytelnikowi to nie umyka.

Można się zastanawiać, na ile nasze wspomnienia zamykają nas w hermetycznej bańce z tymi, którzy czują podobnie, a oddalają od pozostałych, którzy nie mają podobnych doświadczeń, od pokolenia naszych dzieci i wnuków. Jak gruby jest mur oddzielający te grupy, z których jedna nie tylko nie potrafi, ale nawet nie chce zrozumieć drugiej. Tymczasem to właśnie przeszłość czyni nas takimi, jacy jesteśmy i tłumaczy nasze wybory. Czy gdyby Sanyi bardziej się postarał, on i jego dzieci byliby teraz bliżej siebie? Kto wie…

Pewne rzeczy dzieją się jednak jakby same z siebie, bez udziału naszej woli, a nieraz i świadomości. Niekoniecznie też rozumiemy ich przyczyny, naszą na nie zgodę. Inercja, zaniedbanie, strach czy pomyłka? Może lepiej do nich nie powracać, nie drążyć tematu, bo można otworzyć bezdenną puszkę Pandory i zginąć pod chaosem, jaki z niej wypłynie. Przecież i tak nic już nie zmienimy. Możemy co najwyżej, jak Sanyi, patrząc wstecz, przyglądać się stopniowej erozji tego, co wydawało się wiecznotrwałe, robić przegląd własnych błędów, choć być może mogliśmy popełnić znacznie gorsze, i bronić się przed zalewem sentymentów, jakie niosą ze sobą sylwetki stanowczej ciotki Vilmy i łagodnej, niemal świętej ciotki Klementiny. W obliczu tych strat wszystkie pozostałe zawiedzione nadzieje, i te małżeńskie, i te ojcowskie, tracą na znaczeniu.

Mimo wspomnianego dystansu, a może właśnie dzięki niemu, mamy do czynienia z dużą psychologiczną wnikliwością, głębokim i porządkującym spojrzeniem na relacje bohatera z otoczeniem, które autor stara się ukazać nam z różnych stron. Z podobną dociekliwością potraktowano inne rodzinne powiązania, szczególnie te pomiędzy tak różniącym się od siebie rodzeństwem, które zgodnie chroniło najmłodszą Klementinę przed jej własnymi demonami. Porównanie tego z rodzinnymi więziami w domu Sanyi`ego wypada przy tym nad wyraz blado. Jest coś, co bohater wreszcie dostrzega podczas tej czterotygodniowej wiwisekcji – to własne tchórzostwo, albo może wygodnictwo. Unikanie konfliktów, ucieczka od problemów, odwracanie głowy wtedy, gdy był jeszcze czas na reakcję… to nie było życie, a rejterada od życia w jakieś zawieszenie, schowanie się w pokoju obitym wygłuszającą gąbką i z zamkniętymi okiennicami. To psychologiczne resume nie wygląda najlepiej i bohater zdaje sobie z tego sprawę. Być może po raz pierwszy zderza się ze swoją przeszłością bez ochronnego hełmu, narażając się na potężny wstrząs. Ile przez to zaprzepaścił? Czy mógł lepiej czuwać nad swoja rodziną, nad jej całością?

Proza Lajosa Grendela nosi znamiona wielkości i ponadczasowości. Fabuła wciąga, przewijająca się historia osobista, a także kilkadziesiąt lat historii Czechosłowacji z wszystkimi przełomowymi momentami przykuwa uwagę. Jednak jest jeszcze rewers, a tam ważkie przemyślenia, które bohater snuje w samotności domu ciotki, tak dobrze znanego mu z lat dziecięcych. Gdy ośmiela się włączyć do rozmowy poznanego niedawno włóczęgę, który określa się z dumą mianem wolnego człowieka, na dobrą sprawę dalej jest to monolog, lub co najwyżej dwa równoległe monologi bez wspólnego mianownika. Każdy z nas ma bowiem swoją osobistą historię do opowiedzenia.

Sanyi skończył już sześćdziesiątkę, pochował żonę, z dziećmi widuje się sporadycznie, wkroczył w schyłkowy etap życia, które i wcześniej nie było przecież ekscytujące i ciekawe, teraz zaś razi pustką i beznadzieją. Co zrobił źle? Czym zawinił, albo czym jemu zawiniono? „Według mnie pustka i poczucie nicości nie są najgorsze, nie mają treści, więc można je znieść. Brak natomiast tętni wspomnieniem tego, czego brakuje, co było i zniknęło, zostawiając po sobie cień, który snuje się za człowiekiem, dzień i noc nie dając mu spokoju. Brak jest jak kwas solny, tylko, że wyżera od środka.”
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Przeszłość wraca do nas w różnych okolicznościach, nie zawsze witana radośnie, nie zawsze oczekiwana. Sanyi ma okazję spotkać się z nią i przeżyć ją powtórnie na przyspieszonym podglądzie. To kilkadziesiąt lat jego życia i historii Czechosłowacji zarazem, okraszone wysublimowanym humorem, ...

Rozwiń Zwiń

I znów wspaniała niespodzianka od „Iskier”! Jak to się stało, że przegapiłam wcześniej tę biografię Gabrieli Zapolskiej, choć wydano ją już kawałek czasu temu? Nie wiem, ale cieszę się, że mogłam teraz to niedopatrzenie nadrobić. Zapolska to pisarka już nieco zapomniana, może tylko „Moralność pani Dulskiej”, wałkowana w szkołach i niejeden raz ekranizowana, coś nam mówi. No i nietrudno to zrozumieć. Jej pisanie było bardzo nierówne, język jest już bardzo archaiczny, zbyt wiele sentymentalnych porywów jak na nasze współczesne standardy… taki jest niestety czasem los twórców. Za to jej życie i czasy, w których się ono wartko i bujnie toczyło… to pozostaje nadal arcyciekawe.

Książka Araela Zurli to opowieść o Zapolskiej, ale też, co bardzo cenne, barwny i niezwykle sugestywnie odmalowany portret epoki, w której królowały ciężkie jedwabie i atłasy z riuszkami i falbankami, krynoliny, masakrujące figurę gorsety oraz prześmieszne kuperki-tiurniury. Stopniowo, bardzo powoli i niechętnie ustępowały one miejsca nowoczesności, gdy to suknie miały ochotę nieco się skrócić, a kapelusze zmniejszyć objętość i wielość nagromadzonych na nich elementów. Panowie palili cygara, panie w teatrze podpatrywały przez ozdobne lornetki jak szykownie ubrani są inni ludzie, a parkowe alejki były niczym wybieg dla modelek.

Autor wplata w tę kolorową historię fragmenty tekstów Zapolskiej, jej dzienników, listów, także tekstów innych autorów, śledzi konotacje pomiędzy jej twórczością, a zwyczajami, wydarzeniami, elementami zaczerpniętymi z ówczesnej codzienności. Do tego mamy jeszcze mnóstwo fotografii i obszerną bibliografię, a także indeks osób i utworów Zapolskiej. Jednak przede wszystkim jakże to jest pięknie pisane, z jakim nerwem, z jaką ekspresją i dynamizmem, jak to się płynnie czyta. Rzeczywistość warszawska (chociaż nie tylko) drugiej połowy XIX wieku po prostu zmartwychwstała, odrodziła się na kartach tej biografii, by otworzyć się przed nami i zaprosić nas do środka. I mamy to wrażenie współuczestnictwa w życiu opisanych tu osób, słyszymy gwar w foyer teatralnym i widzimy spieszących ulicami ludzi, a także czujemy słony smak łez bitych kanciastą linijką uczennic na zakonnej pensji. W biografiach to rzadkość, tutaj jednak talent autora objawił nam żywe obrazy minionych dawno lat. Więc jeśli nawet nie wiecie, kto zacz Zapolska, albo nie bardzo Was ona interesuje, to obraz zmieniającej się mody, obyczaju, kultury, ciekawostki życia codziennego, plotki i intrygi, niełatwa sytuacja kobiety, ale i pisarki, trudne lata wojenne – to wciągająca polska panorama, która nawet przez moment nie nuży.

Nie jest chyba powszechnie znane, że Zapolska zanim zaczęła pisać wiele lat spędziła jako aktorka na scenach nie tylko polskich. Tak więc światek teatru, powszechnej w tych przedtelewizyjnych czasach rozrywki , mamy okazję poznać nie tylko z kolorowej, bajkowej strony. A i samo życie Gabrieli, z kochankiem, nieślubnym dzieckiem, dwa razy zamężnej, lubiącej mężczyzn i nie kryjącej tego, było jak na owe czasy dość skandalizujące. I podróże. Po Warszawie i innych polskich miastach przychodzi czas na Paryż, a tam na polskie piekiełko i ciągłą troskę o pieniądze. To dla nas nic nowego, znamy wszak inne zapiski Polaków za granicą, a temat ten powraca uparcie niczym bumerang.

Okazuje się, że Zapolska czerpała wiele ze swojego życia i przetwarzała to na grunt powieści i dramatów. Dla osób zainteresowanych to prawdziwa gratka, wyszukiwanie w twórczości Zapolskiej fragmentów jej autobiografii, śledzenie, jak zagrały one w połączeniu z fikcyjnymi bohaterami, co autorka chciała przez takie a nie inne zestawienie podkreślić. Bawi się tym Arael Zurli i ma z tego, co wyraźnie da się wyczuć, nie lada radość.

Dlaczego sama Zapolska, nawet bez znajomości jej twórczej drogi, może zainteresować i przykuć uwagę, cóż takiego pociągającego kryje jej osobowość? Po prostu jest sobą, jest naturalna, żyje jak chce. Odchodzi od męża do kochanka, rodzi nieślubne dziecko, które zostawia, nie mogąc go utrzymać (a może to tylko wymówka), wybiera się na teatralne tourne po miastach, bez narzekania, wykorzystując te podróże do uważnej obserwacji nieznanego jej świata, choćby fabrykanckiej Łodzi, by później wykorzystać te informacje w swoich utworach, nie boi się przygody, nie boi się nowych sytuacji, dużo pracuje, jeśli ma ochotę to sprząta i gotuje, nie zapomina jednak także o flircie i radości życia. Wykorzystuje swój czas jak potrafi najpełniej. Dlatego tak trudno czyta się o jej późniejszych problemach zdrowotnych, osoba tak aktywna, pozytywna i energiczna nie znosiła tego najlepiej. Biografia autorstwa Araela Zurli jest jedną z lepszych, jakie zdarzyło mi się czytać. To idealne połączenie strony merytorycznej, potraktowanej bardzo rzetelnie, z literacką swadą i umiejętnością ciekawego snucia opowieści, przeplatanej anegdotami i ciekawostkami.
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

I znów wspaniała niespodzianka od „Iskier”! Jak to się stało, że przegapiłam wcześniej tę biografię Gabrieli Zapolskiej, choć wydano ją już kawałek czasu temu? Nie wiem, ale cieszę się, że mogłam teraz to niedopatrzenie nadrobić. Zapolska to pisarka już nieco zapomniana, może tylko „Moraln...

Rozwiń Zwiń

To bardzo klimatyczna, leniwie tocząca się opowieść o mieście i ludziach, o historii i pojedynczych losach na jej tle, tak od niej przecież zależnych. Po zaułkach Tbilisi oprowadza nas najlepszy przewodnik, jakiego moglibyśmy sobie wyobrazić, znający tutaj każdy kąt i wiążącą się z nim legendę, mający tego akurat dnia mnóstwo czasu, by spacerować, wspominać, łączyć fakty, interpretować je tak albo inaczej, nieśpiesznie, niemal leniwie.

Nie tylko stolica Gruzji jest tu bohaterką, myśli naszego voyagera biegną w różne strony po linii czasu i historii, każdy człowiek, na którym spocznie jego oko, ma do opowiedzenia coś ciekawego, ważnego choćby w wymiarze czysto osobistym. Słyszymy te epizody w reminiscencjach snutych przez bohatera, nasuwają mu się one samoistnie w czasie przemierzania ulic Tbilisi. Zupełnie jakby ktoś wsypał je wszystkie do worka, zamieszał i wyciągał na chybił trafił z okrzykiem – Oooo… Bohater sam bywa nieźle zaskoczony skojarzeniami, jakie tworzą się w jego głowie, o niektórych zdarzeniach od bardzo wielu lat już nie myślał. Niektóre to zwyczajne, powszednie sytuacje, ale część przypomina wręcz awanturniczy film, jak wojny klanów w górach Gruzji, honorowa zemsta dziedziczona przez kolejne pokolenia, póki nie wypełni się do końca, tradycja, przed którą nikt się tutaj nie broni, gdyż odkąd pamiętają płynie ona zmieszana w ich krwiobiegu. Jednak po chwili umysł już wypełnia twarz sąsiada, który od czasu wybuchu wojny gruzińskiej przestał opuszczać mieszkanie i wędruje gdzieś splątanymi ścieżkami wewnątrz samego siebie, dziwnie przy tym pogodny.

Niekiedy obrazy układają się w piramidę, włożone jedne w drugie i powoli, pieczołowicie rozpakowywane. Pokazują przekrój zdarzeń, ich wynikanie z siebie, przyczynowość. A wszystkie dokładne i wyraziste, jakby miały miejsce wczoraj, a nie przed laty. Do rozwinięcia tej wstęgi bez końca wystarczy drobny impuls, znajome miejsce, postać, czy zaledwie smak pitej właśnie kawy. I nagle wehikuł pamięci zaczyna toczyć się coraz szybciej, a w takt stukotu jego kół napływają zapachy, kolory, układające się w logiczne ciągi treści, przywodzące powidoki dawnych miłości, przyjaźni, rozczarowań i zwycięstw. Każdy nosi w sobie własny obraz słonia południowego, symbolu początku czegoś ważnego, na zawsze. Być może w tym przypadku jest to aż tak intensywne, gdyż nasz bohater to niespełniony reżyser filmowy, stąd tak harmonijne układy scen rozmieszczone na szerokim kontinuum, płynące sobie swobodnie. Tbilisi zdaje się emanować jakąś własną, niepowtarzalną energią i odkłada się kolejnymi zapiskami w notesie pamięci, by później móc tylko otwierać właściwe stronice.

Mamy też niecodzienną okazję przeskakiwać w jednej chwili z Gruzji współczesnej, ogarniętej jakimś niekończącym się chaosem, wojennymi zawirowaniami, skłóconej, walczącej o swoją tożsamość i odrębność, do tej Gruzji dawnej, tkwiącej jeszcze w obrębie Związku Radzieckiego jako jedna z wielu republik. „Byliśmy wtedy wciąż jeszcze częścią kraju spod znaku sierpa i młota, gruzińska herbata miała smak, Abchazi, Osetyjczycy i Gruzini w jednej drużynie strzelili trzy gole Anglikom (…)” Czyżby podobne resentymenty, jak te u nas, szczególnie te związane z epoką Gierka? Warto zastanowić się nad owym fenomenem występującym w większości postkomunistycznych krajów. Być może wywołuje to brak poczucia bezpieczeństwa, brak stabilności, co nie pozwala snuć planów na jutro. Mam tutaj na myśli i pucz i rewolucję róż, ciągłą walkę o władzę, której ofiarami padają zwykli obywatele, która potrafi bezwzględnie podzielić rodziny i przyjaciół.

Nasz bohater widzi świat niczym w oku kamery, rozpisuje go na filmowe sceny, na centrum i tło, na barwne punkty i plamy. Wizualizuje zdarzenia i sytuacje przekładając je bezwiednie na wypowiedź reżyserską. To dość specyficzne spojrzenie. Tbilisi i wszystko co naokoło raz w szerokiej perspektywie, kiedy indziej zaś w zoomie nakierowanym na szczegół. To nie pozwala ani się znużyć, ani też na chwilę osłabić uważności.

Nie mogę nie wspomnieć też o polskim akcencie, który rozśmiesza, ale i zawstydza, pokazując, jak bardzo nadmuchani powagą i spragnieni heroizmu jesteśmy, za to całkowicie pozbawieni luzu i dystansu. Stara Gruzja i ta nowa, czas dzieciństwa, fascynacje, mocne więzi, które przetrwały lata, podążanie za przeszłością matki, stale nieobecnej, zaabsorbowanej sprawami polityki, zabieganej, odkrywanie jej obrazu na nowo, skrupulatne niczym odrestaurowywanie cennego portretu, scalanie go z kawałków, retrospektywa życia, spełnionych marzeń i zawiedzionych nadziei – oto co zaoferowało bohaterowi jedno wolne przedpołudnie, podczas którego mógł z pogodną nostalgią oddać się obserwowaniu miasta i swojego życia, zaś miasto przypatrywało się jemu, pobłażliwie i dobrodusznie z perspektywy swego wielusetletniego doświadczenia
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

To bardzo klimatyczna, leniwie tocząca się opowieść o mieście i ludziach, o historii i pojedynczych losach na jej tle, tak od niej przecież zależnych. Po zaułkach Tbilisi oprowadza nas najlepszy przewodnik, jakiego moglibyśmy sobie wyobrazić, znający tutaj każdy kąt i wiążącą się z nim leg...

Rozwiń Zwiń

Są takie miejsca, dla nas najważniejsze, takie, które nas ukształtowały i nawet teraz tkwią w nas pod pokładami codzienności, pieczołowicie przechowywane. Przychodzi też taki czas, że pora je odgrzebać, odkurzyć, przyjrzeć się im na nowo, a może nawet uwiecznić we wspomnieniach. Dzięki temu mogę wejść w świat dzieciństwa Harry`ego Crewsa, w surowej, ubogiej Georgii lat 30-tych i 40-tych XX wieku, w „biografię takiego oto dzieciństwa, która z konieczności jest także biografią pewnego miejsca, jak i sposobu życia, który na zawsze zniknął już z tego świata.”

Moje skojarzenia popłynęły od razu w stronę Steinbecka i jego „Gron gniewu”, ciężkiej pracy farmerów od świtu do nocy, z której niewiele wynika, raz z powodu kryzysu ekonomicznego, a dwa – gdyż nigdy nie ma gwarancji udanych plonów, natura zawsze okazuje się silniejsza i bardziej nieprzewidywalna od człowieka. Pracuje się na cudzych farmach za połowę plonów, przenosząc się z jednej na drugą tak często, że autor za swój dom dzieciństwa musiał uznać całe hrabstwo Bowen. I nie wspomina go z rozczuleniem, na pierwsze miejsce wysuwa trud życia, niepewność jutra, przechytrzanie biedy i nie tracenie czasu na użalanie się nad własnym losem. Wszyscy tu przecież żyją podobnie i muszą bronić swojego za wszelką cenę, choćby i życia. Rodzina ma w takiej sytuacji szczególną wartość, trzyma się razem, zwykle jest liczna, choć wiele dzieci nie ma szansy dożyć wieku dorosłego, a i wielu dorosłych odchodzi przedwcześnie. Harry krąży wśród mieszkańców i zbiera wiadomości, wspomnienia o ojcu, którego nie pamięta. Kolekcjonuje te wspominki i układa z nich portret człowieka, którego mu brakuje do wypełnienia luk we własnym obrazie.

Tutaj zaś wszyscy się znają, choć nie są ani trochę gadatliwi ponad potrzebę. To ludzie prości, podobnie ubodzy, topiący rozczarowania w whisky, najczęściej pędzonej samemu, stosujący przemoc jako środek do celu, ale i sposób wyładowania emocji, pięść zwykle idzie przed rozumem, taki instynkt. Gdy jednak trzeba, idą pomóc bez chwili wahania i wiedzą, że mogą spodziewać się tego samego od innych. Jedno czego w tym świecie nie ma na pewno, to fałsz i intryga. To widać od razu. Zapewne przez brak czasu i wyrafinowania, a może zwyczajnie dlatego, że jak nie będziesz mógł liczyć na pomoc sąsiadów, to po prostu zginiesz marnie. Wszyscy ci połownicy to bowiem część społeczeństwa odrzucona na daleki margines, nie mogąca planować jutra, a chcąca zapomnieć o dzisiaj.

Jednak jest w tej historii wiele ciepła, są migawki dziecięcych wygłupów i przyjaźni na śmierć i życie, pies, który nie odstępuje Harry`ego na krok, czuwając nad nim niczym najlepsza niańka. Jest magiczna książka, prowokująca dzieciaki do wymyślania niestworzonych opowieści, wpadania całym sobą w inne życie, pełne pięknych ludzi, luksusu i elegancji. To katalog wysyłkowy Searsa, wyzwalający marzenia i fantazje u tych, których nie stać na kupno ani jednej z prezentowanych tu cudowności. Ale nikt przecież z tego powodu nie rozpacza. To „katalogowe” życie traktowane jest jak baśń, a nie rzeczywistość.

Autor posługuje się prostym, soczystym, ekspresywnym językiem, używając charakterystycznego dla Południa dialektu, opowieść sprawia wrażenie, jakby toczyła się samoistnie, raz wypuszczona na zewnątrz, nie pozwala się zatrzymać do samego końca. Nie wiadomo kiedy realia ustępują miejsca fantazji, pojawiają się gadające węże, uroki, odczynianie chorób, tych prawdziwych i tych wysnutych z bogatej, zdziecinniałej już nieco wyobraźni Ciotuni, biel puchu bawełny na rozległych polach Bowen zasnuwa somnambuliczny sen Harry`ego. Ci ludzie, żyjący z daleka od dóbr cywilizacji, jakąś częścią siebie złączeni są z magią i mglistą projekcją płynącą od bagien. Któż więc wie, za jakim wstawiennictwem Harry, będąc raz bliski kalectwa, a drugi raz śmierci, zdołał wyjść z tych opresji bez szwanku. Południe Stanów zawsze było bliżej szeroko rozumianej duchowości, tutaj siły nadprzyrodzone z wyjątkowym zapałem mieszają w ludzkim życiu, choć wydawałoby się, że nikt bardziej niż sterany robotą, ubrudzony ziemią i mokry od potu georgijski farmer, nie trzyma się mocniej ponurej rzeczywistości.

„O ludziach i mułach” to wspaniała, mocna lektura, rozpięta między szczegółowym, trzymającym się faktów reportażem, osobistym, uczuciowym wspomnieniem i zapierającą dech, pełną ekscentrycznych, pełnokrwistych bohaterów powieścią. Z pewnością można by z sukcesem pokusić się o jej sfilmowanie. Szczególnie po bardzo udanej ekranizacji „Nomadland” z radością powitałabym przełożenie książki Harry`ego Crewsa na malowniczy język filmu.
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Są takie miejsca, dla nas najważniejsze, takie, które nas ukształtowały i nawet teraz tkwią w nas pod pokładami codzienności, pieczołowicie przechowywane. Przychodzi też taki czas, że pora je odgrzebać, odkurzyć, przyjrzeć się im na nowo, a może nawet uwiecznić we wspomnieniach. Dzięki tem...

Rozwiń Zwiń

Aleksander Wat dotychczas był mi znany jedynie jako współtwórca i bohater „Mojego wieku”, ciekawej, wielotematycznej rozmowy z Czesławem Miłoszem, kreślącej obraz zniewolonego przez komunistyczną rzeczywistość życia. Nie miałam pojęcia o Wacie futuryście, Wacie dadaiście ani też Wacie poecie. Jak jednak widać, wszystko ma swój czas, a w ręce wpadła mi akurat bardzo interesująca i niezwykle starannie przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego wydana monografia o intrygującym tytule „Aleksander Wat – (re) lektury. Nowe konteksty, inne perspektywy” Krystyny Pietrych.

Autorka poddaje analizie utwory Aleksandra Wata, odkrywając w nich całe pokłady intertekstualnych powiązań, sprzeciw wobec tego, co wcześniej, utrwalone, modernistycznie przeładowane i secesyjnie ozdobne. Wprowadza nas w nurt, będący buntem i dążeniem naprzód, przełamywaniem barier i schematów do tego stopnia, że utrudnia to, a niekiedy nawet uniemożliwia zrozumienie utworów. Dostajemy tu potężną lekcję futuryzmu na przykładzie utworu Wata „JA z jednej strony i JA z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka”, sam tytuł już powoduje zawrót głowy, choć akurat w tym kierunku moje poszukiwania literackie z pewnością nie podążą.

Samo jednak opracowanie jest doskonałym przykładem na to, na ile sposobów można czytać jeden utwór, jak różnie go rozumieć, w ilu kontekstach osadzać. W stosunku do jednych jako bunt, do innych zaś wprost przeciwnie, jako apologię. Jak wiele w jednym tekście może zawierać się znaczeń i jak ich szukać. Szalenie ciekawa jest obserwacja oddziaływania tekstu w zależności od jego graficznego ułożenia, wyeksponowania, to coś w rodzaju przekazu ulotek czy plakatów, a co również znajdowało się w polu zainteresowań eksperymentujących artystów. To intermedialna odsłona sztuki, nakreślona tutaj arcyciekawie. Poeci założyli nawet coś w rodzaju biura ogłoszeń – „Reklama-Mechano”, by znaleźć ujście dla swoich pomysłów. Efekt niektórych prób mocowania się ze słowem, przekształcania go, tłamszenia i rwania, jest prześmieszny i obłędny zarazem: „baarwy w arwach arabistanu poowracają racają na baranach w ranach jak na narach araba han.” Bo i bądź tu mądry i pisz wiersze!

Połączenie życia i twórczości pozwala na znacznie głębszą analizę dzieł, można tropić ślady biografii i przeróżnych, zupełnie prywatnych fascynacji, nawiązań i odwołań, akurat w przypadku Aleksandra Wata – do kultury śródziemnomorskiej, co widać wyraźnie nawet przy jego buntowniczej, niezależnej naturze. Elementy włoskie są zachwycające, widzimy, jak rozmaicie można postrzegać ten sam pejzaż w różnym czasie, tu akurat na przykładzie Wenecji, raz słonecznej i jasnej, kiedy indziej zaś mrocznej i niepokojącej. Poza owym incydentem futurystyczno-dadaistycznym poezja Wata wydaje mi się głęboka, melancholijna, a w jej zamyślonym zawieszeniu pobrzmiewa echo cierpienia, które za chwilę potrafi zmienić się w ironię.
Dzięki tej interesującej monografii zyskałam pretekst do bliższego zapoznania się nie tylko z Watem prozaikiem, ale też Watem poetą, wrażliwym, bogatym wewnętrznie, lubiącym też dzielić się tym bogactwem z czytelnikami. Nie omieszkam więc z tego pretekstu skorzystać, szczególnie że po wcześniejszym poznaniu włoskich reminiscencji Iwaszkiewicza i Sandora Marai, nie mogę doczekać się skonfrontowania ich ze śródmorzem Wata.
Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Aleksander Wat dotychczas był mi znany jedynie jako współtwórca i bohater „Mojego wieku”, ciekawej, wielotematycznej rozmowy z Czesławem Miłoszem, kreślącej obraz zniewolonego przez komunistyczną rzeczywistość życia. Nie miałam pojęcia o Wacie futuryście, Wacie dadaiście ani też Wacie poec...

Rozwiń Zwiń

Starzenie się, przemijanie, tracenie, to coś, co jest brzydkie, słabe i niechciane, ale zawsze nieuchronnie nadchodzi.

„Starzy ludzie zarastają wioski, miasta.
Ogrodniczka śmierć jedynie je odchwaszcza.
Starzy ludzie wciąż na nowo przybywają.” (Mariusz Parlicki)
Ałbena Stambołowa jest nie tylko pisarką, jest także psycholożką i psychoterapeutką. Dlatego zapewne ta kameralna opowieść o starości, rozluźniających się coraz bardziej rodzinnych więziach, o samotności i bezradnej rezygnacji z siebie, jest bardzo głęboka, rozpięta na wielu poziomach, drążąca korytarze w ludzkiej psychice, by dojść przyczyn określonych zachowań. Stawia także szersze pytanie, o miejsce starszych osób w społeczeństwie, czy może już na jego obrzeżach, albo wręcz poza nim, w izolacji, w przechowalni przed śmiercią.
Rzecz dzieje się w bułgarskiej stolicy, choć równie dobrze mogłaby to być Warszawa, Praga czy Budapeszt. Bez różnicy. Główni bohaterowie, starzy ludzie, mężczyźni, kobiety, zupełnie sami, bądź też osamotnieni pośród bliskich, co znacznie gorsze, schorowani bardziej lub mniej, towarzyscy albo też unikający drugiego człowieka, bardzo różni… Wspólny jest za to ich los – pensjonariuszy domu opieki. Jedni zgłosili się tutaj sami, dochodząc do wniosku, że gorzej niż w domu już być nie może, albo też nie chcąc być kamieniem u szyi swoich dzieci, innych zaś oddały rodziny. Każda z tych osób to osobna, ciekawa historia. Jedni opowiadają ją chętnie, ale nie wszyscy, niektórzy wolą zamknąć się w milczeniu, podrzucając nam zaledwie jakieś strzępki informacji. Zaczynamy ich poznawać, rozumieć ich uczucia, stają się nam coraz bliżsi. Petyr, , ciepły i mądry, ponury, a jak się okazuje bardzo czuły Petko, Minka, która wypisała się z tego życia, i ta nowa, z depresją, której imienia nikt nie może zapamiętać…
„Ile rodzajów krzywdy istnieje? Nieskończona liczba. Podobnie jak sposobów pomagania.” W takim lakonicznym stwierdzeniu można by zawrzeć sedno tej współczulnej powieści. Od razu przychodzi mi też na myśl „Ślicznotka doktora Josefa” Zyty Rudzkiej, także drążąca ten temat, bezkompromisowa i ostra, ale zarazem niepozbawiona czarnego humoru. Dobrze, że temat ten ostatnio częściej wybrzmiewa w literaturze. Nasi bohaterowie nie są idealni, bilans, jaki sporządzają w końcówce życia najczęściej nie wypada zadowalająco. Jednak wiemy to na pewno, że ich starość nie powinna wyglądać w ten sposób. Dla jednych stają się zbędnym balastem, bezużytecznym, zawadzającym przedmiotem, zajmującym pokój, który przecież można by przerobić na śliczny gościnny. Dla innych zaś zwierzyną, którą tak łatwo zamknąć w pułapce kłamstw i oskubać z majątku. W sposób bardzo subtelny autorka kieruje światło na ich bezradność wobec tych wszystkich zabiegów, godzenie się na coraz większe ustępstwa i ingerencję w ich prawo do swobody, do decydowania o sobie, odbieranie im po kolei tego wszystkiego, co składało się na ich życie.
Częste odwiedziny wnuczki Petyra to tutaj rzecz niespotykana, jedna na milion. Więź Boriany z dziadkiem jest nierozerwalna, prawdziwa. Przyjeżdża i spędza w jego pokoju sporo czasu, rozmawiają, spacerują, to on troszczy się o sukienkę na bal maturalny. Jednak, choć usiłuje być wiarygodny, nie udaje mu się wmówić wnuczce, że jest tutaj szczęśliwy.
To nie jest powieść rozpaczliwa, raczej można określić ją mianem zadumanej, melancholijnej, przedstawia etap życia, któremu nie zapobiegniemy, nie odwrócimy całego procesu. Czy nie można jednak zrobić czegoś, by tu dolegliwość była jak najmniejsza, by ośrodek stał się bardziej domem? Doktor Maks jakimś szóstym zmysłem to rozumie i odczuwa swoim wewnętrznym uczuciowym barometrem. Widzi w swoich pensjonariuszach ludzi, dostrzega ich potrzeby. Jest w tym tak bardzo naturalny, bez najmniejszej ostentacji, że przyciąga podobnych sobie zapaleńców, pielęgniarki, dozorcę, psycholożkę, personel dobiera się na zasadzie wzajemnego rozpoznania i zafascynowania ideą. Życie w Domu toczy się na własnych zasadach, których nikt specjalnie nie analizuje, układają się same, niekoniecznie według ścisłych reguł. Przecież to nie więzienie, a dom, jedyny jaki jego mieszkańcy mają, i zarazem ostatni. I jakoś tak się dzieje, że zarówno dla mieszkańców, jak i dla personelu staje się on Domem przez duże D.
Wzajemne relacje między pensjonariuszami nie są ani łatwe, ani sielankowe. Każdy z nich wyczerpał już niemal swoje życie i dźwiga na ramionach jego balast. Nikt nie pragnie rozpoczynać tutaj niczego na nowo, ani też rozliczać się z przeszłością. Oni po prostu trwają, wzajemnie się podpierając. „Ten Dom był z jednej strony absolutnie fenomenalny, z drugiej – bezbożny. A jego kamienna sylweta tworzyła aurę czegoś trzeciego – osobności i nietykalności dla świata zewnętrznego.” To fenomen stworzony przez charyzmatycznego człowieka, dziurawy fenomen, utrzymujący się już chyba tylko dzięki sile pobożnych życzeń, mogący w każdej chwili runąć z powody drastycznego niedofinansowania. Można odczytać tę powieść jako krzyk sprzeciwu, oskarżenie systemu, jego cynicznej obojętności. Można udawać, że nie widzi się potrzeb części społeczeństwa, tej nieproduktywnej, już tylko biorącej od państwa, nie oferującej nic w zamian, aż w końcu cała machina runie z przeraźliwym hukiem.
Jest w tej powieści wiele ciepła i zrozumienia, płynie sobie ona wolniutko, by dotrzymać tempa utrudzonym nogom bohaterów, przesuwającym się nie bez trudu, za każdym razem zaledwie o troszeczkę, szur, szur… Stara się nie nadwyrężać ich płytkiego oddechu, szemrze więc delikatnie. Nie osłabia to jednak wcale intensywności jej przekazu, mocy kreślonego obrazu, malowanego może i drobnymi pociągnięciami pióra, które jednak ostrymi krawędziami zawadzają, kaleczą nasze poczucie wewnętrznego komfortu. Jak czujemy się ze świadomością coraz głębszego wnikania bohaterów do własnego wnętrza, zatrzaskiwania przez nich za sobą drzwi i wołania w myślach: hop, hop gwiazdy! Czy tak właśnie mają od nas odchodzić?

Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Starzenie się, przemijanie, tracenie, to coś, co jest brzydkie, słabe i niechciane, ale zawsze nieuchronnie nadchodzi.

„Starzy ludzie zarastają wioski, miasta.
Ogrodniczka śmierć jedynie je odchwaszcza.
Starzy ludzie wciąż na nowo przybywają.” (Mariusz Parlicki)
Ałbena Stambołow...

Rozwiń Zwiń