Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że Gombrowicz w „Naszym dramacie erotycznym” maskuje się doskonale. Ale nie chodzi przecież o pseudonim, z którego wydawca bardzo rozsądnie zrezygnował: każdy wie, że Alejandro Jorge to tylko przykrywka, a kto nie wie ten trą...a kto wcześniej nie wiedział, ten dowie się ze wstępu Rity. Rzecz w tym, iż w książeczce tej pisarz nieczęsto pozwala ponieść się swemu twórczemu szaleństwu, nie popisuje się swoją słynną fanfaronadą, nie atakuje – w przestrzeni języka – formy, nie błaznuje, nie nawołuje do metafizycznej rewolucji. Dlaczego? Odpowiedzi można się domyślać: nie pisał po polsku, co mogło nieco spętać jego brawurę (i pozwolić na nieco spokojniejszy oddech tłumaczowi Ireneuszowi Kani, choć wziąwszy pod uwagę skalę jego językowych talentów trudno wyobrazić sobie, aby przerosło go jakiekolwiek zadanie), a ze względów finansowych bardzo zależało mu na szybkiej publikacji w argentyńskiej prasie. W całym „Naszym dramacie erotycznym” bodaj tylko raz Gombrowicz wychyla się zza wirtualnego ramienia Alejandro Jorge: kiedy każe francuskiemu studentowi niszczyć fryzury swoich koleżanek, gdyż nie może rozmawiać z głowami tak perfekcyjnie wyondulowanymi.

Czym jest więc ta króciutka książeczka, dzieło raczej młodego argentyńskiego pisarza niż tuza polskiej literatury? To zbiór ośmiu artykułów o życiu seksualnym w Ameryce Południowej, w których autor zastanawia się, co zrobić, aby polepszyć jego jakość, a więc, co jest kanwą jego refleksji, zmienić życie w idyllę. Niech nie boją się jednak Ci z Państwa, którzy cechują się wyjątkową delikatnością: Jorge nie rozpisuje się wcale o alkowie, nie wnika w jej intymne szczegóły, nie skupia się na fizycznych aspektach miłości. Woła natomiast, wzorem swojego demiurga Gombrowicza, o uwolnienie obyczajów, przeciwstawienie się utartym formom, wyrwanie się z klatki i stawienie czoła erotyzmowi takim, jaki jest, a nie takim, jakim zwykło się go przedstawiać. Powraca więc pisarz do jednego z centralnych zagadnień swej twórczości, pruderii, ale w sposób szczególny, bo u samych jej źródeł. Powrót ów nie rodzi raczej nowej jakości – prostotę tego dziełka aż nazbyt dobrze tłumaczy jego prasowe przeznaczenie – ale z pewnością skrywa kilka małych perełek. Jedną z nich jest możliwość spojrzenia na seksualność społeczeństwa argentyńskiego z biseksualnej perspektywy autora. Inną, blisko związaną: erotyczny wizerunek Europy widzianej przez Argentyńczyka...udawanego. Cóż, cały Gombrowicz w jednym figlu, który podkreślał przecież w swoim monumentalnym „Dzienniku”, że nie umie na nic patrzeć z narodowego punktu widzenia, bo na wszystko spogląda ze swojego.

„Nasz dramat erotyczny” z całą pewnością nie jest dziełem epokowym, ale lekturą lekką i przyjemną. Nie zaspokaja głodu na Gombrowicza, lecz przypomina o tym, jak wszechstronnym oraz niepowtarzalnym był autorem.

Bartosz Szczyżański