„Zaprosić Księżyc” opisuje losy chińskiej rodziny (z dumnego ludu Miao) na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Ludzie ci są przywiązani do tradycji i szanują wartości rodzinne, doceniają pracowitość i lojalność, a prostolinijność pomaga im odróżnić dobro od zła. Jedyne prawo stanowi kodeks rodowy, a siwe włosy i długa broda to wyznacznik autorytetu. Drobiazgowe opisy zwyczajów (swaty, poród, celebrowanie posiłków, gra w Mahjonga, krępowanie stóp czy obowiązkowe posiadanie konkubiny) i bogata symbolika sprawiają, że chińska kultura staje się czytelnikowi bliższa i bardziej zrozumiała. Ale lata XX wieku to dla Chin moment przełomowy: stara epoka ze swoimi tradycjami i obyczajowością powoli ustępuje miejsca nowoczesności, uginając się pod naporem obcych wpływów. Dla kraju, który zaznał wiele złego (m.in. wojna z Japonią, zmiany sytuacji politycznej) rozpocznie się burzliwy etap zmian. W tym tyglu tkwią ludzie przerażeni tym, co nadejdzie, nieznający przyszłości, często bezradni. Jednak żadne polityczne zawieruchy nie są w stanie zniszczyć kultury, bo ta jest mocno zakorzeniona w pokoleniach. Stara chińska mądrość mówi, że przeszłe zdarzenie, jeśli nie jest zapomniane, staje się drogowskazem w przyszłości. Autorka podkreśla, jak istotne są dla Chińczyków tradycja i hierarchia społeczna. Kultura równa się cywilizacji, te dwa obszary sprzęgają się w symbiozie. Ludziom Zachodu trudno zrozumieć Chińczyków, ale to właśnie tradycja determinuje ich wybory. Trzeba na Chiny spojrzeć w zgoła odmienny sposób, odsunąć na bok uprzedzenia, krzywdzące stereotypy i europocentryczną perspektywę. I staje się to możliwe właśnie dzięki tej książce.

Akcja powieści toczy się niespiesznie, tym samym rytmem, jak w utworze Briana Eno „China My China”: „Clocks ticking slowly, dividing the day up” (Zegary tykają wolno, dzieląc dzień na pół). Na wyobraźnię czytelnika działają plastyczne, sugestywne opisy artefaktów, codziennej krzątaniny czy wreszcie przyrody, przenosząc go do kraju pachnącego jaśminem, cynamonowcami, o słodko-kwaśny smaku prostych potraw. Tam, gdzie hodowcy opium sprzedają marzenia o lepszym świecie. Nastrojowe opisy mają w sobie realizm, ale i poezję, baśniowość. Irena Sławińska ma doskonały zmysł obserwacji, dzięki czemu bohaterowie jej książek stają się czytelnikowi bliscy. Na uwagę zasługuje szata graficzna: tłoczony karton bawełniany z delikatnym, wykonanym tuszem rysunkiem. To kolejny, zmysłowy akcent. „Zaprosić Księżyc” to nie jedyna książka o China w dorobku autorki. Wcześniej ukazały się „Kwiaty śliwy w złotym wazonie” i „Chińszczyzna” - warto sięgnąć również po nie.

Wedle chińskiego przysłowia jesienią niebo jest wyjątkowo jasne, a księżyc ma wyjątkowy blask. Ale nie trzeba tak długo czekać, już dziś można zaprosić kogoś ważnego (...). Podnieś miseczkę, zaprosimy księżyc. I zatrzymać się w pośpiechu by z Hu Peifang spojrzeć tam, gdzie (jak śpiewa Brian Eno) „In the haze of the morning, China sits on Eternity" ( W porannej mgle trwają wieczne Chiny).

Magdalena Świtała

Cytat za: „Zaprosić Księżyc”, Irena Sławińska, Rosikon Press, 2012.