„Jane Austen i jej racjonalne romanse” to wspaniała opowieść o życiu kobiety, która, jak pisał Wojciech Lipoński w swoich „Dziejach kultury brytyjskiej”, oczyściła sentymentalizm z nadmiaru naiwności, przefiltrowała [go] przez swoisty racjonalizm emocjonalny*. Opowieść ciepła, lecz nie cukierkowa. Z jednej strony skrząca się licznymi anegdotami, z drugiej niewymownie smutna.

Czyta się ją niemal jak powieść obyczajową z epoki. W ogromnej mierze jest to z pewnością zasługa wspaniałego stylu Anny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej, do którego przyzwyczaiła nas swoimi tłumaczeniami powieści Miss Austen. Znaczącą rolę odgrywa tu także ciekawie zarysowane tło historyczne. Biografia ta opowiada bowiem nie tylko o samej Jane, ale daje nam również fascynujący obraz epoki, w której żyła i tworzyła – kultury, filozofii, estetyki, a także przemian zachodzących stopniowo w społeczeństwie ery georgiańskiej. Szczególnie dużo miejsca poświęciła autorka życiu i sytuacji kobiet na przełomie XVIII i XIX stulecia, dla których zamążpójście stanowiło w zasadzie jedyną możliwą drogę kariery. Pod tym względem „Jane Austen i jej racjonalne romanse” mogą stanowić doskonałe źródło wiedzy nie tylko dla osób zafascynowanych postacią samej Jane, ale i dla miłośników książek w stylu „Historii życia prywatnego”.

I choć to najmłodsza córka wielebnego Austena jest bezdyskusyjnie główną bohaterką tej biografii, opowiada ona w zasadzie o całej jego rodzinie. Kolejne przeprowadzki, trudna sytuacja finansowa, blaski i cienie życia angielskiej prowincji – wszystko to ukształtowało przecież charakter pisarki, nie pozostając bez wpływu na jej twórczość. Dzieje niezwykle zżytego ze sobą rodzeństwa odcisnęły niezatarte piętno na losach bohaterów Jane, a przez karty „Racjonalnych romansów...” przewija się także wiele innych postaci, których odpowiedniki zaludniają dworki i plebanie jej powieści. Dla Jane, jako osoby obdarzonej niezwykle rozwiniętym zmysłem obserwacji, a przy tym tak dobrze znanym wszystkim jej czytelnikom ironicznym poczuciem humoru, konwenanse i przywary bliźnich stanowiły niewyczerpane źródło natchnienia, niezależnie od tego, czy chodziło o książęcych bibliotekarzy, prowincjonalnych duchownych czy socjetę zjeżdżającą tłumnie do Bath.

Co jednak sprawia, że książka jest tak wyjątkowa? Myślę, że najlepszą odpowiedzią na to pytanie będzie cytat ze wstępu autorki: Ta książka nie ma ambicji naukowych. Jest opowieścią tłumacza, który spędził wiele czasu nad przekładami utworów jednej autorki i który, rzecz jasna, musiał się interesować historią jej życia, a także, rozwiązując zawiłości językowe, szukać wsparcia w pracach historyków, filologów i krytyków literackich zajmujących się jej osobą**. Przepis na świetnie napisaną biografię wydaje się więc prosty. Istnieje jednak pewien warunek. Wszystkim tym elementom musi towarzyszyć prawdziwa pasja i talent do opowiadania wspaniałych historii. Dokładnie tak, jak ma to miejsce w przypadku Anny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej.

Kamila Duda

* „Dzieje kultury brytyjskiej”, Wojciech Lipoński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

** cytat z recenzowanej książki.