Po lekturze niektórych książek nie sposób stwierdzić od razu, czy się podobały, czy nie. Możemy mieć do nich ambiwalentny stosunek, z całą pewnością były jednak pewną literacką przygodą. Przygoda zaś ma to do siebie, że nigdy nie wiadomo, co się wydarzy. Otwierając pierwszą stronę, powieści wyruszamy w drogę wraz z jej bohaterami, dokąd jednak nas to zaprowadzi?

Refleksja ta wydaje mi się potrzebna w kontekście przeczytanej przeze mnie powieści pod nieco tajemniczym tytułem „Matka Frankensteina”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Sonia Draga. Jej autorką jest Almudena Grandes. To znana hiszpańska pisarka, ciesząca się sporą popularnością wśród czytelników. Jej dzieła należą do najczęściej tłumaczonych z hiszpańskiego. Zdobyła wiele nagród i wyróżnień.

„Matka Frankensteina” to dość oryginalna powieść. Właśnie takie określenie wydaje mi się najwłaściwsze. Autorka określa ją jako „powieść fikcyjną, opartą na faktach”. Tytułową bohaterką jest Aurora Rodriguez Carballeira. Była to niezwykła kobieta, której życie fascynowało wielu ludzi. Urodzona w Ferrol w 1879 roku była wybitnie inteligentnym samoukiem. W 1933 roku dokładnie dziewiątego czerwca zamordowała swoją córkę Hildegart. Stała się tym samym najsłynniejszą dzieciobójczynią w Hiszpanii. Jej córka – niezwykle błyskotliwa i inteligentna – była powszechnie znana, toteż zbrodnia ta wstrząsnęła opinią publiczną. Aurora została skazana i uwięziona, a w 1935 roku przeniesiona do szpitala psychiatrycznego dla kobiet w Ciempozuelos.

To właśnie tam spotyka ją młody psychiatra Germán Velázquez. Mężczyzna wrócił do Hiszpanii w 1954 roku ze Szwajcarii. Wyjechał tam tuż przed upadkiem republiki w 1939 roku. Trzecią ważną postacią w książce jest Maria Castejón, wnuczka szpitalnego ogrodnika. Losy tej trójki splatają się w przedziwnej historii, pełnej wzajemnej fascynacji, tajemnic, urojeń i skrywanych sekretów. Zdobywając dzień po dniu wzajemne zaufanie, dzielą się ze sobą historią swojego życia, tak różną i tak podobną zarazem. Do czego doprowadzi młodego psychiatrę fascynacja Aurorą? Dlaczego matka z zimną krwią zamordowała własną córkę? Czy istotnie miała do tego prawo – jak zdaje się utrzymywać? W jaki sposób objawia się jej choroba? Jaką rolę w tej historii odgrywa Maria? Dlaczego Germán staje się tak ważny dla obu kobiet?

Ważną bohaterką powieści jest także sama Hiszpania. To całkiem inny kraj niż ten, z którego w 1939 roku wyjechał przyszły lekarz. Generał Franco wygrał wojnę domową i w całym kraju zaprowadził swoje porządki. Państwo stało się więzieniem dla własnych obywateli. Ludzie boją się mówić głośno to, o czym myślą. Boją się swoich krewnych i sąsiadów. Żyją w strachu, bowiem każda dyktatura karmi się strachem i na nim opiera swą władzę. Czy Germán Velázquez odnajdzie się w takiej Hiszpanii? Kraju, gdzie wolność ograniczana jest przez konserwatywne prawa i zwyczaje? Kraju, gdzie zwyczajnie nie można być sobą?

„Matka Frankensteina” to ciekawa powieść. Przybliża czytelnikom nie tylko losy Aurory, lecz także realia Hiszpanii lat pięćdziesiątych. Niemniej jednak powieść – za sprawą stylu autorki – może być nieco trudna w odbiorze.

Wojciech Sobański