Tematem publikacji jest nadmierna samokrytyka. Czy krytykowanie siebie jest czymś złym? Nie, warto przecież rozsądnie spojrzeć na swoje postępowanie, zachowanie, pracę, twórczość czy nawet wygląd zewnętrzny, i korygować to, co uważamy za niewłaściwe czy niedoskonałe. Kiedy jednak konstruktywna krytyka zamienia się w irracjonalny, destrukcyjny krytycyzm, trudno wytrzymywać z samym sobą. Skąd się bierze w ludziach taka postawa? Źródłem większości tego rodzaju problemów są bardzo często przeżycia z dzieciństwa – relacje z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami – a także otoczenie, w jakim później, jako dorośli, mieszkamy i pracujemy. Niezmiernie ważne jest zatem ustalenie, co powoduje uaktywnianie się naszego „wewnętrznego krytyka”, dopiero potem można sobie z tym poradzić.

Na kartach omawianego poradnika poznajemy Charlotte, która cały czas jest przerażona, że mogła kogoś urazić lub zawieść, stale „wybiega myślami ku niezliczonym katastrofom, za które – w swoim przekonaniu – ponosiła odpowiedzialność” [s. 25]. Kolejny pacjent to Daniel, trzydziestopięciolatek, którego życie na pozór jest idealne, a do pełni szczęścia potrzebuje on jedynie odpowiedniej partnerki – i jakoś nie może jej znaleźć. Dwudziestosześcioletnia Marnie właśnie rozstała się z chłopakiem, jest bardzo zabiegana, ciągle matkuje swojemu młodszemu przyrodniemu rodzeństwu, w dodatku sądzi, że stanowisko, na którym pracuje, zupełnie jej się nie należy. Sympatyczny Jason ma problemy w związku; sprawia wrażenie osoby, która uważa, że jego dziewczyna zasługuje na kogoś lepszego. Z kolei Amanda to kobieta skoncentrowana na karierze; czuje, że nie radzi sobie ze stresem. Helen i Nick są bardzo zgodną, kochającą się parą; od pięciu lat bezskutecznie starają się o dziecko, a brak efektów wpędza ich w poczucie winy. Susan dobiega sześćdziesiątki, a dotąd nie udało jej się spełnić swojego największego marzenia, czyli napisać książkę.

Dlaczego przedstawione osoby potrzebowały terapii? Kolejne spotkania z psychologiem pomogły ustalić przyczyny ich problemów. Jeśli na przykład dziecko dostaje przeważnie sygnał, że zawodzi swojego rodzica (bo – dajmy na to – otrzymało gorszą ocenę), ma ogromne szanse wyrosnąć na osobę, która nigdy nie będzie zadowolona ze swoich osiągnięć. Dziecko, które nie ma odpowiedniego wsparcia, bo rodzice nie potrafią otwarcie rozmawiać o problemach, w dorosłym życiu nie będzie umiało się zmierzyć z osobistymi kłopotami. A kiedy nastolatek musi przejmować obowiązki zapracowanych rodziców, to niekoniecznie wyrośnie na zaradną osobę; jest prawdopodobne, że w przyszłości, zamiast budować swoje życie i zaspakajać własne potrzeby, będzie niańczyć innych i obarczać się coraz większym bagażem cudzych spraw. Jeżeli natomiast rodzice oczekują, że dziecko będzie realizować ich własne marzenia i aspiracje, a ono nie będzie miało w tym kierunku zdolności lub chęci, to również nie stanie się kimś, kto będzie na rozsądnym miejscu stawiał swoje potrzeby – raczej przywdzieje maskę, aby uchodzić za kogoś, kogo chcą widzieć w nim inni. Z kolei wychowanie w bardzo religijnym domu, w którym każdy aspekt życia podporządkowany jest wierzeniom, może spowodować, że stale obawiamy się popełnienia błędu (grzechu), a robienie czegoś tylko dla siebie okupione jest wyrzutami sumienia.

Jeśli w powyższych opisach dostrzegacie podobieństwa do własnych przeżyć, koniecznie sięgnijcie po książkę Julii Bueno, która jest przekonana, „że wewnętrznego krytyka da się bezpiecznie uciszyć” [s. 188]. Dowiecie się, jak można tego dokonać. Ale publikację tę mogę śmiało polecić każdemu, kto choć trochę interesuje się psychologią. Napisana jest prostym, przystępnym językiem, nie ma w niej wydumanych teorii i skomplikowanej terminologii. Ot, tak, po prostu wpadnijcie do gabinetu psychoterapeutki, podejrzyjcie jej pracę, podsłuchajcie jej pacjentów… Podkreślmy to jeszcze raz: pacjentów realistycznie wymyślonych przez autorkę.

Aleksandra Dolęga