„A gdyby tak całą przestrzeń biblioteki zaprojektować w stylu modnej kawiarni z ogródkiem?”

Miejska Biblioteka Publiczna w Kraśniku ma trzy oddziały. Jednym z nich jest właśnie zmodernizowana, dzięki środkom pozyskanym z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, Biblioteka Nowy Horyzont. I choć oficjalne otwarcie placówki z jej nowym obliczem nastąpiło w marcu 2023 roku (wcześniej pół budynku zajmowała biblioteka,a kolejne pół – przedszkole), to od niedawna jest o niej szczególnie głośno. Zazwyczaj jednak w mediach poświęconych nie książkom, a architekturze. Dlaczego? Projekt Biblioteki Nowy Horyzont, przygotowany przez architektów Grzegorza Kłodę i Justynę Baran z GK-Atelier, został laureatem tegorocznej edycji German Design Award 2024, czyli nagrody przyznawanej przez Niemiecką Radę Wzornictwa. Bibliotekę wyróżniono w kategorii Excellent Architecture – Interior Architecture, znalazła się ona również w finałowej piątce Property Design Awards 2024 w kategorii Design – Wnętrza – Obiekty publiczne.

Patrząc na zdjęcia wnętrz Biblioteki Nowy Horyzont, można sobie z łatwością wyobrazić, że to raczej kawiarnia, a nie biblioteka. I o to także chodziło. Projekt miał na celu odejście od przekonania o tym, że w bibliotece musi być spokojnie, oficjalnie, nienowocześnie. To pierwsza w Polsce, i być może pierwsza w Europie, biblioteka zaprojektowana zgodnie z ideą trzeciego miejsca. Czym to „trzecie miejsce” jest? Po raz pierwszy terminu tego użył w roku 1989 amerykański socjolog Ray Oldenburg. Nazwał w ten sposób przestrzeń, w której możemy odpocząć, która nie ma nam się kojarzyć z pracą, obowiązkiem (a niestety części osób, zwłaszcza uczniów, czytanie przywodzi na myśl długie godziny spędzone nad nie zawsze lubianymi lekturami). W „trzecim miejscu” człowiek – a przynajmniej taki jest cel – porzuca więc myśli o czekających w skrzynce mailowej wiadomościach, o deadline’ach, ale także – o obowiązkach domowych.

Jak zresztą zdradza Grzegorz Kłoda, który wcześniej przygotowywał również projekty Biblioteki na Poziomie w Lublinie oraz Bioteki w tym samym mieście, pomysł na to, jak miałaby wyglądać Biblioteka Nowy Horyzont, przyszedł mu do głowy właśnie w kawiarni, a część samego projektu powstała… tak, też w kawiarni – w czasie pracy zdalnej.

Dla każdego coś miłego, czyli przestrzeń dla introwertyków, ekstrawertyków i typów pośrednich

Po modernizacji biblioteki zmianie uległy nie tylko jej wnętrza, ale i nazwa – w końcu Biblioteka Nowy Horyzont wpływa na wyobraźnię lepiej niż np. Filia nr 3. I właśnie o to pobudzenie wyobraźni, poszerzenie horyzontów, chodziło. „Nowy” podkreśla z kolei, że instytucja jest przyjazna współczesnemu czytelnikowi.

A ten czytelnik może być różny. Dlatego powstały trzy różne sale. Pierwsza z nich, zlokalizowana na parterze, ma za zadanie wprowadzić odwiedzającą osobę w nastrój kameralności, intymności, dlatego mianowana została salą dla introwertyków. Dzięki umieszczonym w niej „lożom” w kształcie litery U można spokojnie czytać czy odrabiać lekcje, a nawet i tworzyć własną książkę. W najjaśniejszej strefie, przy oknach, umieszczono huśtawki, z których – oczywiście – również można korzystać, wpatrując się w zieleń na zewnątrz. W sali dla introwertyków zgromadzona została także największa część księgozbioru.

W przeciwległym skrzydle znajduje się natomiast sala dla pośredniego typu osobowości (ambiwertyka?). To właśnie tam umieszczono recepcję umożliwiającą kontakt z bibliotekarzem. Wokół recepcyjnej lady „rosną” stoły-drzewa, a pod ścianami umieszczono kolejną część księgozbioru. Przestrzeń w tym miejscu jest zdecydowanie bardziej otwarta niż w sali „introwertycznej”, i tu jednak znaleźć można kilka zakamarków pomiędzy regałami, wydzielonych ozdobnymi lamelami, które tworzą kształt łuków (motyw ten powtarza się w całej przestrzeni biblioteki). Sala dla pośredniego typu osobowości może być potraktowana jako czytelnia, ale i miejsce socjalizacji – z innymi czytelnikami, z bibliotekarzami.

Trzecia sala, przeznaczona dla ekstrawertyków, świetnie sprawdzi się jako miejsce pracy w grupach – dzięki meblom modułowym, które łatwo można przesuwać lub po prostu wynieść z sali, zyskując dzięki temu jeszcze więcej wolnej przestrzeni. Sala otwarta jest na spotkania lokalnej społeczności, a także wieczory autorskie. Znajduje się na piętrze, umieszczono w niej także bar, w którym można kupić kawę czy herbatę. W sali „ekstrawertycznej” nie znajdują się żadne książki, bo czy książki w bibliotece muszą być rozmieszczone w jej przestrzeni równomiernie?

Ścianka wspinaczkowa dla dzieci w bibliotece? Dlaczego nie!

Projekt biblioteki zakładał stworzenie przestrzeni nie tylko pod kątem ich użyteczności, ale i praktyczności – dlatego też w każdej z sal jednocześnie przebywać mogą grupy osób czy pojedyncze osoby, ale akustycznie rozwiązano to tak, że w żadnej z przestrzeni nie słychać tego, co dzieje się w innej. Biblioteka jest dostępna dla osób z niepełnosprawnościami, dla których dostosowano również stanowiska komputerowe. Na parterze wydzielono, nieco na uboczu, także specjalną przestrzeń dla najmłodszych – po to, by dzieci mogły czuć się swobodnie, a hałas powodowany przez spontaniczne i pełne energii najmłodsze pokolenie czytelników nie przeszkadzał czytelnikom trochę starszym. W sali tej znajdują się nie tylko książki dla dzieci czy zabawki, ale i ścianka wspinaczkowa, ciesząca się od samego otwarcia niemałym zainteresowaniem małych czytelników. Zadbano również o to, by w Bibliotece Nowy Horyzont było zielono, m.in. dzięki motywom florystycznym na tapetach.

„Wiele osób przychodzi, by zobaczyć to miejsce, a potem zapisuje się do biblioteki”

Czy czytelnicy doceniają nową, lepszą wersję biblioteki? Jak zaznacza Dorota Dziewa, koordynatorka projektu i kierownik Miejskiej Biblioteki publicznej w Kraśniku, zdecydowanie tak. W Bibliotece Nowy Horyzont pojawia się więcej osób niż w innych tego typu placówkach w mieście i więcej niż odwiedzało tę konkretną bibliotekę przed przebudową. Jak dodaje, „wiele osób przychodzi, by zobaczyć to miejsce, a potem jednak wybiera książki i zapisuje się do biblioteki”. Nowy Horyzont podoba się także jego pracownikom. 

Jak wam się podoba kraśnicka Biblioteka Nowy Horyzont? Chętnie spędzalibyście czas w tak wyglądających i zorganizowanych bibliotecznych wnętrzach?