Człowiek to zaiste skomplikowane zwierzę. A psychika to najmroczniejsze miejsce. Nigdy do końca nie wiemy, czego można się spodziewać po drugim człowieku. Przemiły mężczyzna może okazać się seryjnym mordercą, a uparta kobieta – najwierniejszą przyjaciółką. Dopiero w powolnym procesie poznawania drugiego człowieka dostrzegamy coraz więcej cech, które nam pasują lub nie. Tak się rodzi wieczna wrogość lub ponadczasowa przyjaźń.

Temat eksploracji ludzkiego umysłu może być niezwykle fascynujący. W tego typu historiach napięcie rośnie bardzo wolno, a końcowa puenta smaży mózg. Tak więc cała historia do pewnego momentu może wydawać się prosta i nieoryginalna, ale po końcowym twiście zmienia nasze postrzeganie o sto osiemdziesiąt stopni. Potrafią to tylko najwięksi, w tym właśnie Charles Burns.

„Ostatnie spojrzenie” zaczyna się… dziwnie. Obserwujemy, jak młody mężczyzna budzi się w pokoju bez okien. Przy dziurze w ścianie stoi czarny kot zwany Tuszkiem, który szybko znika w ciemności. Chłopakowi nie pozostaje nic innego, jak włożyć szlafrok i kapcie, a następnie ruszyć za zwierzakiem do dziwnej pustynnej krainy. Dopiero po pewnym czasie okazuje się, że to sen.

Tylko że autor wciąż nic nie ułatwia czytelnikom. W kolejnej sekwencji znowu mamy do czynienia z budzącym się młodym mężczyzną. Otoczony jest zdjęciami, gazetami i płytami. Doug – bo tak ma na imię chłopak – cierpi, więc łyka tabletki przeciwbólowe jak cukierki. Łatwo go przestraszyć, więc najchętniej wcale nie wychodziłby z piwnicy, gdzie czuje się bezpiecznie. I w ten sposób autor rzuca nas do kolejnej sekwencji, gdzie Doug poznaje Sarę. Oczywiście wszystkie te historie będą się przeplatać, aby na końcu stworzyć przejmującą historię o odpowiedzialności, miłości i poszukiwaniu własnego ja.

Uczucie dziwności będzie nam towarzyszyć przez całą powieść. Burns snuje swoją surrealistyczną opowieść, pełną jaszczurek w białych koszulach i niepokojących zdjęć. W ten sposób walczy o naszą uwagę. Zapewniam, że chwila rozkojarzenia spowoduje niesamowity mętlik w głowie. Burns nie bierze jeńców, ale z niezwykłym pietyzmem i skrupulatnością serwuje fantastyczną historię.

Centralnym punktem opowieści jest romans między Dougiem a Sarą. Szybko okazuje się, że relacja nie ma nic wspólnego z miłością. Chłopak zafascynowany jest jej osobliwymi zdjęciami, a jedyne, czego pożąda, to dominacja i podporządkowanie. Poświęca więc swoje młodzieńcze lata poszukiwaniom nie tylko nowych form twórczych (które są tandetne i proste), ale i związku, w którym wszystko będzie odbywać się pod jego dyktando. W efekcie w pełni dominuje nad wrażliwą Sarą i robi z nią, co tylko chce. A ona mu na to pozwala, gdyż dziewczyna po traumatycznym związku szuka czegoś prawdziwego i jedynego.

Z tym wszystkim kontrastuje sen Douga, w którym chłopak jest bierny, zakochany i przestraszony. Można więc założyć, że fantazja w pewien sposób jest nie tylko odbiciem świata rzeczywistego, co jego uzupełnieniem. Tym sposobem Burns miesza w zmysłach nie tylko swojemu bohaterowi, ale i nam.

„Ostatnie spojrzenie” to skomplikowana podróż między przeszłością, teraźniejszością a przyszłością. Kreska Burnsa jest całkiem przyjemna dla oka, a całość układa się w spójnie ułożoną historię. Historię mężczyzny, który podsumowuje swoje życie. Nie jestem do końca przekonany, czy Doug czegoś w życiu żałuje. Mam nadzieję, że tak, chociaż bardziej adekwatnym wyjaśnieniem wydaje się wyparcie. A więc ciągły strach przed konfrontacją z własnymi decyzjami. Ale to tylko moja interpretacja, najlepiej wyrobić sobie własną.

Michał Wnuk