„Sacred Woman, Sacred Dance” to książka, która chce przedstawić sakralny wymiar tańca znanego powszechnie jako taniec brzucha. Iris Stewart skupia uwagę na metafizycznym wymiarze tego typu tańców, widząc w nich ekspresję kobiecej duchowości, świętego ducha kobiecości, który od zawsze dawał tańczącym kobietom siłę, piękno i mądrość. Autorka zwraca uwagę na to, że pierwotnie taniec brzucha był domeną kobiet i bynajmniej nie był narzędziem kokieterii i uwodzenia, jego celem nie było zwrócenie na siebie uwagi mężczyzn, nie miał wymiaru erotycznego (choć bywa że współcześnie tak się kojarzy). Stewart widzi w tańcu boskość. Ma on wymiar sakralny, może być uznany za język, który łączy ciało, rozum i duszę.

Książka podzielona jest na dwie części. W pierwszej z nich autorka skupia uwagę na przekazach historycznych dotyczących rytualnych, świętych tańców. Próbuje z nich odtworzyć historię uświęconego tańca, co nie zawsze jest łatwe, gdyż przekazy historyczne pomijały kobiecy taniec (tańczony przez kobiety i związany z kobiecością),także książki poświęcone historii tańca. Historia jest selektywną narracją, nie dziwi więc autorki, że pisana często z perspektywy mężczyzn pomijała kwestie związane z kobietami (i na przykład ich tańcem) jako nieistotne i interpretowała je jednowymiarowo (na przykład tłumacząc wszystko w kategoriach kultu płodności). Kobiecy taniec bywał często też oceniany negatywnie (uwodzenie tańcem, by zgubić mężczyzn) i zakazywany.

Stewart sięga do przekazów mitologicznych i przywołuje postaci bogiń i kapłanek, w opisie których taniec, rytuały taneczne mają istotne znaczenie. Z czasem tańczące kapłanki przekształciły się w performerki, stały się artystkami. Daniec przestał być religijnym aktem, rytuałem, a stał się sztuką, przedstawieniem, rozrywką. Z czasem mężczyźni zaczęli się przebierać i samodzielnie wykonywać taneczne przedstawienia.

Jeden z rozdziałów książki „Dancing through theology” poświęcony jest relacjom tańca kobiet i kobiecej religijności w wielkich religiach naszego kręgu kulturowego (judaizmie, chrześcijaństwu). U źródła tych dociekań znalazły się współczesne obserwacje autorki. Zastanawia ją, dlaczego w niektórych wspólnotach chrześcijańskich modlitwie nadal towarzyszy ekspresja muzyczno-taneczna, z drugiej strony w niektórych zgromadzeniach protestanckich taniec został napiętnowany jako coś niemoralnego i zakazany. Autorka szuka uzasadnienia w pismach teologicznych począwszy od Biblii i jej przekazów starotestamentowych. Pierwotne grupy chrześcijańskie przejmowały tradycje innych kultur także w zakresie użycia tańca jako elementu rytuałów religijnych. Przejmowano te elementy, by ułatwić konwersję na chrześcijaństwo nowym członkom Kościoła. Z czasem jednak stosunek Kościoła do tańca zaczął się zmieniać. Z czasem teolodzy zaczęli uznawać taniec za coś, co odwraca uwagę od istoty rytuałów religijnych i rugować go z nich. Zaczęto się skupiać mocniej na aspektach duchowych oraz na słowach modlitw i Pisma. Średniowieczne dualistyczne podejście mocno akcentujące rozłączność duszy (rozumu) od ciała na pierwszym miejscu stawiało wartości intelektualne, rozumowe. Taniec przynależny do sfery cielesnej, spontaniczny i ekstatyczny, łączący człowieka z naturą, przestał mieć wymiar duchowy. Stał się przede wszystkim elementem wykorzystywanym jako forma teatralna, służąca zabawie podczas świąt i karnawałów. Taniec został całkowicie usunięty z liturgii w XVI w. po reformacji i soborze trydenckim.

Jeden rozdział poświęcony został związkowi tańca kobiet z macierzyństwem. Taniec brzucha w swej formie ułatwiał kobietom przejście przez poród do macierzyństwa, gdyż jego ruchy ćwiczyły mięśnie w sposób, który umożliwiał kobiecie łatwiejsze wydanie na świat potomstwa. Jednocześnie za sprawą tańca uświęcano i podkreślano cud macierzyństwa, powołania na świat nowej żywej istoty. Autorka podkreśla tutaj sakralny kontekst tańca brzucha, a nie seksualny. Taniec brzucha według Stewart od początku służył przede wszystkim kobietom (akceptacja własnego ciała i swojej kobiecości, rytuał przejścia od bycia dziewczyną do bycia kobietą realizującą się w macierzyństwie),u jego podstaw nie leży męski voyeryzm. W tańcu nie chodzi o kokieterię i uwodzenie, ale o odkrycie głębi i mocy kobiecości.

W książce przedstawiono również symboliczne aspekty strojów wykorzystywanych w tańcu brzucha, zwłaszcza szczególnej roli welonu. Także noszona przez tancerki biżuteria miała mieć dodatkowe, symboliczne znaczenie w zależności od tako jakie kamienie szlachetne wchodziły w jej skład.

W drugiej części książki autorka poświęca uwagę współczesnym formom uświęconego egzotycznego tańca, przy czym współczesność to dla autorki okres od lat 20. XX wieku. Takie określenie ram czasowych spowodowane jest tym, że w latach 20. i 30. tańczyły takie współczesne tancerki jak Isadora Duncan, Martha Graham czy Ruth St. Denis, które w swojej twórczości sięgały do egzotycznych tańców i próbowały im przywrócić bardziej metafizyczny, duchowy wymiar. Stewart poświęca trochę uwagi tym wybitnym tancerkom, które były inspiracją do powstania organizacji Sacred Dance Guild i Dance of Universal Peace.

Książka prezentuje też współczesne formy realizacji świętych tańców nawiązujących do głównych motywów i symboli takich tanecznych rytuałów. Należą do nich księżyc, koło, wąż, cztery żywioły, czy rytuały związane z pogrzebem. Współcześnie nadal występują taniec księżyca, tańce w kole, taniec serpentynowy czy tańce pogrzebowe (lamentation dance). Także współczesne kobiety mogą wzbogacać swoją duchowość i kobiecość, wykorzystując taniec jako rytuał przejścia do kobiecości przy okazji pierwszej menstruacji oraz wzbogacić o dodatkowy metafizyczny pierwiastek doświadczanie cykliczności w wymiarze fizycznym w cyklu miesięcznym kobiet. Taniec w kole może budować wśród tańczących poczucie wspólnoty, gdyż z założenia zakłada udział co najmniej 3 osób. Taniec serpentynowy może być narzędziem odkrywania siebie, głębszego wniknięcia w swoją psychikę, wymaga koncentracji i praktyki, poprawia elastyczność całego ciała. Taniec-lament nie musi być tylko wyrazem radzenia sobie z czyjąś śmiercią, można go potraktować szerzej jako narzędzie poradzenia sobie ze stratą, traumą, wspomnieniem z przeszłości, chorobą czy zakończeniem relacji.

„Sacred Woman, Sacred Dance” może być ciekawą lekturą dla osób zainteresowanych egzotycznymi tańcami oraz bardziej duchowym, religijnym wymiarem tańca. Traktowanie tańczenia jako narzędzia rozwoju wewnętrznego czy terapeutycznego może przynieść korzyści. Książka Stewart nie jest może wybitna w tym zakresie, ale może być punktem wyjścia do dalszych dociekań w zakresie roli tańca w naszej kulturze na przestrzeni wieków oraz funkcjom, jakie może spełniać współcześnie. Autorka skupia się na aspekcie kobiecym, kobiecej perspektywie, towarzyszą temu często bardzo stereotypowe feministyczne uwagi, co mnie osobiście czasami mocno przeszkadzało. Nie zawsze też zgadzałam się z interpretacjami tekstów (np. biblijnych) proponowanymi przez autorkę, na przykład uważam, że jej interpretacja fragmentu „Na początku było słowo…” była dość powierzchowna i podporządkowana tezie książki. Dużym plusem książki jest bogaty materiał ilustracyjny (współczesne zdjęcia tancerek i tańców oraz wiele ilustracji przedstawiających dawne boginie i rytuały taneczne).

„Sacred Woman, Sacred Dance” to książka, która chce przedstawić sakralny wymiar tańca znanego powszechnie jako taniec brzucha. Iris Stewart skupia uwagę na metafizycznym wymiarze tego typu tańców, widząc w nich ekspresję kobiecej duchowości, świętego ducha kobiecości, który od zawsze dawał tańczącym kobietom siłę, piękno i mądrość. Autorka zwraca uwagę na to, że pierwotnie...