Neill Lochery

W ostatecznym rozrachunku Portugalia, relatywnie biedny kraj europejski, nie tylko przetrwała wojnę nietknięta, ale wyszła z niej w 1945 roku o wiele zamożniejsza, niż była w chwili jej wybuchu w roku 1939. Wprawdzie alianci uważali znaczną część tych zysków za „osiągnięcia nieuczciwe”, to jednak Portugalczykom pozwolono zachować ich znakomitą większość, ponieważ w politycznych realiach zimnej wojny po 1945 roku Portugalia oraz jej wyspy na Atlantyku (Azory) nabrały dla mocarstw Zachodu wielkiego znaczenia.

W ostatecznym rozrachunku Portugalia, relatywnie biedny kraj europejski, nie tylko przetrwała wojnę nietknięta, ale wyszła z niej w 1945 rok...

(Salazar) Nie widział nic kontrowersyjnego w prowadzeniu wymiany handlowej równocześnie z aliantami i z państwami Osi. Na ówczesnym etapie wojny, nie wiadomo było, kto ją wygra i czy zwycięstwo będzie całkowite. A nawet najwięksi lizbońscy anglofile czuli wtedy, że wojna nie toczy się po myśli aliantów. Salazar traktował neutralność nie tyle jako sztywną zasadę, ile jako elastyczną możliwość. Według niego dla Portugalczyków sensownym postępowaniem na tym etapie wojny było prowadzenie jawnego handlu z obiema stronami. Uważał także, iż zerwanie wymiany gospodarczej z Niemcami zwiększyłoby groźbę podjęcia przez nie działań militarnych przeciwko Portugalii. Dopiero znacznie później, gdy zwycięstwo aliantów w wojnie było już pewne, Salazar po cichu polecił niektórym z bliskich sobie, zaufanych przedsiębiorców wstrzymanie wymiany handlowej z Niemcami.

(Salazar) Nie widział nic kontrowersyjnego w prowadzeniu wymiany handlowej równocześnie z aliantami i z państwami Osi. Na ówczesnym etapie w...

W czasie gdy bywalcy lizbońskich kawiarni na placu Rossio z rosnącym niepokojem spoglądali na toczącą się wojnę, która początkowo odległa, teraz zgodnie z ostrzeżeniami Salazara zdawała się coraz wyraźniej dotyczyć także Portugalii, jej przywódca zaoferował lizbończykom wydarzenie, które miało odwrócić ich uwagę: ogromną wystawę nie tylko oddającą hołd dawnej chwale Portugalii, ale również wychwalającą osiągnięcia obecnego reżimu. Przedsięwzięcie stanowiło czystej wody polityczny spektakl, zaprezentowany w momencie idealnie wybranym, aby pokrzepić serca Portugalczyków. Przesłanie było czytelne: chociaż Francja znalazła się w ogniu wojny, to w Lizbonie podczas długiego, gorącego lata 1940 roku wszystko toczyło się dobrze.

W czasie gdy bywalcy lizbońskich kawiarni na placu Rossio z rosnącym niepokojem spoglądali na toczącą się wojnę, która początkowo odległa, t...