Jesteśmy społecznością, która kocha książki

🔴 „Wybuch nowej wojny sprawił, że wszystko to, o czym myśleli w kontekście roku 1918, ponownie znalazło się w centrum uwagi, a ich wiara w pełne odkupienie niemieckich win miała teraz zostać wystawiona na próbę. To powszechne pragnienie uniknięcia błędów poprzedniej wojny pomaga wyjaśnić, dlaczego elity społeczne i intelektualne Rzeszy od samego początku były tak dobrze przygotowane do zaangażowania się w zabójczą przemoc” (s.114). ✅ Napaść wojsk niemieckich na Polskę we wrześniu 1939 r., stanowiła początek najkrwawszego konfliktu w dziejach ludzkości. Lata wojny, były dla niemieckich władz, żołnierzy oraz cywilów, czasem ogromnego zaangażowania wszystkich możliwych sił oraz środków, aby odnieść „ostateczne zwycięstwo”. Skala udziału niemieckiego społeczeństwa w działaniach zbrojnych, popełnianych zbrodniach oraz zakłamania moralnego i zmowie milczenia, może przerażać. Wojna, która toczyła się w latach 1939-1945, jak żaden inny konflikt był wojną Niemców, co doskonale pokazuję w swojej pracy brytyjski badacz Nicholas Stargardt. ✅ Głównym celem badawczym autora publikacji było przedstawienie, dlaczego Niemcy byli w stanie kontynuować wojnę aż do bezwarunkowej kapitulacji w maju 1945 r. Stargardt, zadał sobie trud odpowiedzi na pytania: co mówili i myśleli o sobie samych Niemcy w latach 1939-1945? W jaki sposób rozmawiali o tym, że walczą za Hitlera? Jak opowiadali o ludobójstwach i zbrodniach, które były ich udziałem? O czym wspominali w gronie rodziny i zaufanych przyjaciół, a co pomijali? Dlaczego kolejne kryzysy, które pojawiały się w latach wojny, zamiast doprowadzić do załamania niemieckiego społeczeństwa, jeszcze bardziej je wzmocniło? 🔴„Petycjami, skargami i, od czasu do czasu, donosami Niemcy w swoje konflikty angażowali władze, oczekując od nich narzucenia „uczciwego” rozwiązania. Ten wzorzec legitymizował do pewnego stopnia pojęcie „wspólnoty narodowej”, ponieważ zapewniał ramy do zgłaszania roszczeń, wykluczając przy tym automatycznie Żydów, Polaków i innych obcokrajowców. Jednocześnie narastająca zajadłość składanych skarg i wyraźna małostkowość konfliktów wymownie świadczyły o znajdującym się w stanie oblężenia narodzie, którzy rzadko czuł się „wspólnotą narodową”, co sprawiało, że pompatyczne twierdzenia propagandzistów brzmiały nieszczerze” (s.487). ✅ Głównym źródłem, które pozwoliło autorowi zajrzeć w głąb „duszy i umysłu” społeczeństwa niemieckiego, był zbiór listów wymienianych między kochankami, bliskimi przyjaciółmi, rodzicami i dziećmi oraz małżonkami. Dokonując własnej selekcji zgromadzonego materiału, autor korzystał przede wszystkim z epistolografii: „w której obie strony pozostawały niezmienne i korespondowały ze sobą przez co najmniej kilka lat, tak by można było dostrzec, jak rozwijały się i zmieniały osobiste relacje piszących w czasie wojny (…) Pozwalało to staranniej zrekonstruować osobiste punkty widzenia, a przez to sposób, w jaki poszczególne osoby postrzegały główne wydarzenia” (s.21). Wykorzystane przez autora zbiory korespondencji były proweniencji zarówno prywatnej, jak i archiwalnej. Poza tym źródłem, badacz wykorzystał kroniki filmowe, zapisy audycji radiowych oraz prasę. ✅ Wojna, która była prowadzona przez Niemców, została przedstawiona przez brytyjskiego historyka w trzech perspektywach – prowadzeniu działań zbrojnych przez Wehrmacht; „frontu wewnętrznego” ukazującego codzienne życie i problemy cywilów; oraz działalności centralnego aparatu państwowego, partii, organizacji masowych, lokalnych władz i Kościołów na niemieckie społeczeństwo lat wojny. Całość tych zagadnień została zaprezentowana w kolejności chronologicznej, w sześciu obszernych częściach. Uzupełnieniem narracji autorskiej jest bogaty materiał zdjęciowy oraz liczne mapy. 🔴„Gdy w oczy zajrzał im kryzys zagrażający ich życiu, Niemcy opanowali go, dopuszczając się do skrajnej przemocy. Nie miało znaczenia, z której części Rzeszy pochodziła jednostka i czy był to region wrogi wobec narodowego socjalizmu czy mu sprzyjający (…) Odwrót spod Moskwy stworzył potężną mieszankę gniewu i strachu: gniewu z powodu konieczności zniszczenia własnych pojazdów, dzieł i ciężkiego sprzętu oraz oddania terenu, o który tak ciężko wcześniej walczyli; szoku, jaki wywołała znacznie większa niż u nich zdolność Sowietów do znoszenia zimowych warunków; oraz przerażenia, gdy zdali sobie sprawę, z tego, że nie mają bezpiecznych linii obronnych, za którymi mogliby się schronić” (s.266) ✅ Działania zbrojne, to przede wszystkim opowieść o toczonych przez Wehrmacht kampaniach, który podobnie jak: „wszystkie armie oparte na powszechnym poborze, był zbiorowiskiem cywilów w mundurach, niezależnie od tego jak silna była panująca w jego szeregach mitologia honoru i braterstwa broni” (s.391). Stargardt zaprezentował motywy walki niemieckich żołnierzy, ich stosunek do zmieniających się na przestrzeni lat przeciwników oraz wskazał przyczyny strachu, pogardy, nienawiści, a także podziwu, współczucia i respektu wobec cywili na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Przedstawienie wojny z perspektywy niemieckich cywilów, dotyczyło ukazania korzyści, z których czerpali zwykli Niemcy w wyniku podbojów; ówczesnej szerokiej wiedzy o holocauście i innych zbrodniach reżimu (np. Akcja T4),czy kwestii zmieniających się nastrojów społeczeństwa niemieckiego, w latach wojny. W przypadku partii i instytucji, brytyjski historyk pokazuje w jaki sposób, starały się one wśród obywateli niemieckich zachować „ogólnonarodową solidarność” uciekając się do propagandy, metody „kija i marchewki” czy różnych technik manipulacji. ✅ „Wojna Niemców” była dla mnie jedną z najlepszych książek, którą przeczytałem w pierwszym półroczu 2021 r. Historia, którą przedstawia Stargardt doskonale ukazuję szeroką skalę zaangażowania niemieckiego społeczeństwa we wszystkie działania nazistowskiego reżimu w latach wojny. Niemcy – poprzez swoje kontakty rodzinne oraz kręgi znajomych – mniej lub bardziej wiedzieli do jakich strasznych rzeczy dochodziło na polach walk, ale również wszędzie tam, gdzie swoje trwałe piętno odcisnęła niemiecka okupacja. To również smutna opowieść o przyczynach „niepamięci” przez niemieckiego społeczeństwo czasów wojny i chęci przekształcania własnych obywateli ze sprawców w ofiary. 🔴„O ile opowieści o cierpieniach niemieckich jeńców wojennych lub wypędzonych, które zostały w latach pięćdziesiątych pieczołowicie zebrane i opublikowane w kilku tomach przez rząd RFN, były szeroko nagłośnione, o tyle niewielu Niemców chciało dyskutować o ludobójstwie Żydów. Na dodatek niektóre szczegóły dotyczące traktowania żydowskich więźniów obozów koncentracyjnych po cichu zapożyczano do wykorzystania w opisach cierpień samych Niemców” (s.662).