Wolne Lektury to serwis, który gwarantuje dostęp do dobrych książek każdemu, kto ma połączenie z internetem. Choć u źródeł powstania projektu była chęć zapewnienia wysokiej jakości opracowań utworów literackich wszystkim uczniom w Polsce, dziś zasoby tej bezpłatnej biblioteki internetowej to nie tylko szkolne lektury, lecz także inne wybitne i głośne dzieła literackie. Dziś serwis boryka się ze sporymi problemami finansowymi, które mogą wpłynąć na jego przyszłość. Aby pomóc, można zdecydować się wesprzeć projekt, a w zamian uzyskać dostęp np. do najnowszej książki „#manto” Łukasza Orbitowskiego z rysunkami Jacka Świdzińskiego. O więcej szczegółów na temat tej współpracy spytaliśmy Paulinę Choromańską – koordynatorkę Wolnych Lektur, a od 2019 roku wiceprezeskę fundacji Nowoczesna Polska.

Wolne Lektury – książki za darmo

Jak informuje nas Paulina Choromańska, Wolne Lektury przez prawie 13 lat działalności zbudowały imponującą bibliotekę cyfrową literatury polskiej i światowej, zarówno klasycznej, jak i współczesnej. Aby skorzystać z zasobów Wolnych Lektur, nie ma konieczności zakładania konta, a za korzystanie nie jest pobierana żadna opłata. Obecnie w serwisie znajduje się prawie 5600 utworów literackich w kilku formatach do czytania na komputerze, smartfonie czy czytniku e-booków. Czytelnicy mogą również skorzystać z około 700 audiobooków i ponad 250 książek w formacie DAISY, przystosowanych dla osób z niepełnosprawnościami. Katalog Wolnych Lektur ukazuje pokaźny zbiór klasyki literatury (Aleksander Dumas, Honoré de Balzac, Marcel Proust), dzieł filozoficznych (Platon) czy utworów fantastycznych (Edgar Allan Poe i Stefan Grabiński), a także książek dla dzieci i młodzieży. Jak podkreśla Paulina Choromańska, w 2019 roku z zasobów Wolnych Lektur skorzystało prawie 6 milionów użytkowników, a sama strona została odwiedzona ponad 20 milionów razy.

Ewa Cieślik: Wolne Lektury regularnie realizują wspólne projekty z pisarzami, którzy tworząc nowe utwory, wspierali Państwa działalność. Z kim Państwo do tej pory współpracowali?

Paulina Choromańska: Rzeczywiście, od pewnego czasu współpracujemy z twórcami i twórczyniami literatury, którzy zgadzają się publikować swoje utwory na zasadach, którym podlega cały zasób Wolnych Lektur, czyli na wolnych licencjach. Trzeba w tym kontekście wspomnieć o kolekcji poezji współczesnej „Wiersz wolny”, którą tworzymy od 2016 roku. Zawiera ona już 31 książek poetyckich żyjących i uznanych autorów i autorek, m.in. Piotra Sommera, Juliana Kornhausera, Marty Podgórnik, Justyny Bargielskiej czy Krystyny Miłobędzkiej. Ponadto odkąd istnieje Towarzystwo Przyjaciół Wolnych Lektur, staramy się dostarczać osobom, które zdecydowały się nas wspierać, dodatkowych czytelniczych atrakcji. Do tej pory opublikowaliśmy opowiadania, które specjalnie dla nas napisali Paweł Sołtys i Julia Fiedorczuk. Udało się również wznowić po 20 latach powieść Magdaleny Tulli „Sny i kamienie”, która przeszła gruntowną autorską redakcję, co zasadniczo wpłynęło na jej treść. Jest to jednocześnie pierwsze wydanie cyfrowe tej książki. Kolejnym przygotowanym przez nas czytelniczym rarytasem jest najnowsza powieść Łukasza Orbitowskiego „#manto”. W najbliższej przyszłości planujemy również opublikować premierowe tekst Sylwii Chutnik oraz bajki dla dzieci Joanny Papuzińskiej. Stale współpracują z nami również autorzy, którzy zdecydowali się promować ideę kultury dostępnej, m.in. Barbara Klicka, Filip Springer i wspomniana już Sylwia Chutnik.

Jak doszło do powstania książki „#manto” Łukasza Orbitowskiego? Jaką rolę pełnią w niej ilustracje?

„#manto” ma długą i skomplikowaną historię wydawniczą. Projekt był prowadzony przez kilka kolejnych instytucji i redaktorów, każdy z nich wnosił swoje pomysły kreatywne, więc to wszystko nie było proste, zwłaszcza dla autorów. Na koniec trafił do Wolnych Lektur, a my postanowiliśmy po prostu to wydać. Rysunki Jacka Świdzińskiego nie są ilustracjami, tylko integralną częścią historii opowiedzianej przez Łukasza Orbitowskiego, ale to wszystko, co teraz możemy powiedzieć. Prawdę muszą odkryć już sami czytelnicy.

Książkę Łukasza Orbitowskiego najwcześniej będą mogli przeczytać członkowie Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur, a po dwóch miesiącach będzie ona dostępna dla wszystkich. Kto może dołączyć do Towarzystwa?

Wolne Lektury od wielu lat są utrzymywane i rozwijane z dotacji otrzymywanych m.in. z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego czy m.st. Warszawy. Wyniki konkursów dotacyjnych są jednak bardzo nieprzewidywalne i co roku martwimy się o to, czy będziemy w stanie utrzymać Wolne Lektury i zespół, który cały czas pracuje nad dostarczaniem treści czytelnikom i rozwojem serwisu czy aplikacji mobilnej. Dlatego zwróciliśmy się do naszych czytelników i czytelniczek o pomoc. W 2019 roku uruchomiliśmy Towarzystwo Przyjaciół Wolnych Lektur, które jest dobrowolną formą wsparcia finansowego biblioteki i jednocześnie daje możliwość współtworzenia jej i budowania społeczności związanej z serwisem. Wszyscy czytelnicy i czytelniczki mogą wspierać nas darowiznami, które przeznaczamy na rozwój Wolnych Lektur. W ramach podziękowania za wsparcie wszystkie zaangażowane osoby otrzymują od nas przedpremierowy dostęp do wybranych nowości (tekstów współczesnych autorów opublikowanych na Licencji Wolnej Sztuki 1.3). Po 60 dniach każdy utwór będzie trafiał do ogólnodostępnej puli utworów, z której może korzystać każdy, a Przyjaciele i Przyjaciółki będą mieć dostęp do kolejnej prapremiery.

Jakie mają Państwo plany na przyszłość serwisu Wolne Lektury?

Obecnie jesteśmy w sytuacji, w której nasza przyszłość jest bardzo niepewna. Kilka dni przed premierą książki Łukasza Orbitowskiego otrzymaliśmy odmowną decyzję w sprawie przyznania nam dotacji przez ministra kultury. Oczywiście złożyliśmy odwołanie, ale nie mamy pewności, że decyzja będzie pozytywna. W związku z tym ponownie zwracamy się z ogromną prośbą do naszych czytelników i czytelniczek oraz sympatyków naszej idei o wsparcie finansowe. Szczególnie ważne są dla nas stałe comiesięczne darowizny, chociażby niewysokie. Stałe wpłaty pozwalają na ciągłość kolejnych działań i planowanie rozwoju biblioteki.

Dołączenie do Towarzystwa jest bardzo proste, a wszystkie informacje znajdują się na naszej stronie. Obecnie stałą darowizną wspiera nas jedynie ok. 230 osób, a czytelników Wolnych Lektur jest już prawie 6 milionów rocznie. Mamy nadzieję, że znajdą się kolejne osoby, które zechcą przekazywać nam chociażby 10 zł miesięcznie, żebyśmy mogli ciągle dostarczać lektury wszystkim, którzy chcą je czytać. Ponadto można wesprzeć nas, przekazując 1% podatku. Fundacja Nowoczesna Polska, która prowadzi Wolne Lektury, ma status organizacji pożytku publicznego. W zeznaniu podatkowym wystarczy podać nasz KRS: 0000070056. Każda przekazana złotówka ma dla nas znaczenie i jesteśmy ogromnie wdzięczni za dotychczasowe wsparcie, które okazują nam nasi czytelnicy i czytelniczki.

Paulina Choromańska – koordynatorka Wolnych Lektur od lat zaangażowana we wszystkie projekty dotyczące działalności biblioteki; od 2019 roku wiceprezeska Fundacji Nowoczesna Polska. Absolwentka specjalizacji edytorskiej na kierunku Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW. Prywatnie miłośniczka współczesnej literatury kryminalnej i obyczajowej oraz fanka amerykańskich seriali.

Więcej o książce „#manto” można przeczytać na stronie serwisu Wolne Lektury.