„Koniec dzieciństwa”, wydany po raz pierwszy w 1953 roku, jest dzieckiem czasów niespokojnych i znajdują w nim odzwierciedlenie obawy towarzyszące ludziom epoki zimnej wojny. Zagrożenie globalnym konfliktem nuklearnym, mogącym przyczynić się do zniszczenia naszej planety, zaowocowało powstaniem powieści o tematyce postapokaliptycznej, takich jak „Ostatni brzeg” Nevila Shute’a. Echo tych obaw odnajdziemy również w „Kronikach marsjańskich” Raya Bradbury'ego. W „Końcu dzieciństwa” to wspomniani przybysze z kosmosu ratują ludzkość przed samounicestwieniem, narzucając Ziemianom ustrój pokoju i szczęśliwości. Jak doskonale wiemy, każda utopia ma swoje blaski i cienie.

Brytyjski autor umiejętnie i niespiesznie buduje atmosferę niedopowiedzeń w swojej powieści. Kim są tajemniczy Zwierzchnicy kontrolujący Ziemię? Czy ich intencje są szczere, czy może ich poczynania pozostają częścią większego, skrytego planu? Owe obawy i wątpliwości towarzyszą czytelnikowi od pierwszych stron powieści. W jej trakcie otrzymujemy zaś szeroką refleksję na temat psychiki człowieka bądź natury sztuki, religii i kultury. Czy okresom spokoju i bezpieczeństwa zawsze towarzyszy marazm społeczny, czy wielkie idee muszą rodzić się w ogniu konfliktów? Wiele z tych pytań autor pozostawia bez odpowiedzi, czynią one jednak „Koniec dzieciństwa” lekturą wciągającą i niepokojącą.

Dewiza Harlana Ellisona, innego mistrza science fiction, brzmiała: „jedynym tematem, o jakim warto pisać, są ludzie”. Kontakt z obcą cywilizacją prowokuje do spojrzenia na ludzkość z odmiennej perspektywy, przewartościowania starych, zużytych pojęć. Do podobnych rozważań skłania „Koniec dzieciństwa”, a wrażenie, jakie lektura tego dzieła po sobie pozostawia, długo może męczyć i niepokoić czytelnika. W swej powieści brytyjski autor dokonuje bowiem brutalnej wiwisekcji na najgłębszych, najbardziej pierwotnych więzach łączących jednostki ludzkie. Jednym słowem, niczym wytrawny znawca człowieczej psychiki, wie on, gdzie i kiedy uderzyć, oraz ma świadomość, iż ów cios będzie boleć.

Stanisław Lem pisał, iż „Olimp artystyczny za wulgarność i tandetną jakość jej robót potępił fantastykę kosmiczną i wygnał ze swego przybytku rajskiego”. Proza Arthura C. Clarke’a pokazuje, że czas przywrócić najznakomitszym dziełom science fiction należne im miejsce. Powieść brytyjskiego pisarza, mimo iż od momentu jej powstania minęło prawie 70 lat, nie straciła nic na swojej aktualności i możemy śmiało powiedzieć, iż oto mamy przed sobą literaturę science fiction z najwyższej półki.

Wydawnictwo Rebis rozpieściło swoich fanów niezwykle wysmakowanymi graficznie publikacjami, stąd oprawa książek z serii Wehikuł Czasu mogła stać się przyczyną wielu rozczarowań. Przyznać muszę, iż ja również wolę inne serie tego wydawcy, jednak nie wpływa to w żaden sposób na ocenę znakomitej powieści Arthura C. Clarke’a. Ostatecznie liczy się to, co jest w środku, a klasyka fantastyki w takiej odsłonie to prawdziwy cymes, do którego skosztowania zachęcać będę nie tylko miłośników gatunku.

Ewa Szymczak