Lata siedemdziesiąte XIX wieku. Uniwersytet i... okoliczne knajpy w Kijowie – mieście, gdzie Polacy stanowią elitę społeczną i intelektualną, w którym żyją jak u siebie.

On – Józef Szwarc – syn kowala, przywódczy, bystry i pracowity student medycyny. Ona – Helena Potkańska – młodziutka wdowa, smutna i pełna boleści, jasnowłosa piękność. A także hrabianka Leokadia – wzbudzająca zainteresowanie, sympatyczna i miła dwudziestolatka. A pomiędzy nimi: cudza miłość i cudza śmierć, poświęcenie i interesowność, wzniosłość i małość, zobowiązanie i chęć ucieczki, wielkoduszność i zawiść, szlachetność i płochość, krzywda i gniew.

Sienkiewicz na tle bawiącego się i uczącego barwnego środowiska studentów dobitnie pokazuje, do czego prowadzi niezdecydowanie oraz płytkość posiadanych zasad i wyznawanych wartości.

Do powieści dołączono także nowele obyczajowe Sienkiewicza: Dwie drogi, Nikt nie jest prorokiem między swymi, Ta trzecia, U źródła, Na jasnym brzegu, Autorki.