Patologia ogólna zwierząt

Podręcznik „Patologia ogólna zwierząt" przeznaczony jest dla studentów wydzia­łów medycyny weterynaryjnej, a także dla lekarzy weterynarii praktyków i pracowników naukowych. Celem publikacji jest przedstawienie czytelnikowi w jasny sposób zagadnień związanych z patologią ogólną, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów dotyczących zaburzeń budowy komórek, tkanek i narządów (patomorfologii),jednakże z włączeniem istotnych kwestii związanych z procesami prowadzącymi do owych zaburzeń (patofizjologii). Podręcznik daje czytelnikowi rzetelne podstawy do studiowania obszernego mate­riału obejmującego patologię narządową (patologię szczegółową) zwierząt, a także będzie swego rodzaju wstępem do zdobywania wiedzy w zakresie nauk klinicznych. Podręcznik został opracowany przez zespół pracowników Zakładu Patomorfologii Zwierząt Kate­dry Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie, pod redakcją dr. hab. Rafała Sapierzyńskiego. Autorzy dysponują znacznym doświadczeniem w zakresie prowadzenia badań naukowych oraz zajęć dydaktycznych dla studentów medycyny weterynaryjnej i - co ważne - od wielu lat zajmują się patologią w ujęciu klinicznym (wykonują sekcje zwłok zwierząt, badania histopatologiczne i cytopatologiczne w ramach działalności usługowej, uczestnicząc w procesie diagnostycznym prowadzonym przez lekarzy weterynarii różnych specjalności),dlatego też są w stanie poprzeć posiadaną wiedzę teoretyczną także przykładami z codziennej praktyki lekarsko-weterynaryjnej. Dużym ułatwieniem w poszerzaniu wiedzy z patomorfologii jest zaopa­trzenie podręcznika w dużą liczbę bardzo dobrej jakości kolorowych rycin obrazujących powszechnie stwierdzane u zwierząt nieprawidłowości budowy narządów, tkanek i ko­mórek. Ryciny te przedstawiają różnego typu zmiany patologiczne w ujęciu klinicznym (fotografie żywych zwierząt będących pacjentami klinik weterynaryjnych),patomorfologicznym (zdjęcia wykonane w czasie sekcji zwłok lub zdjęcia izolowanych narządów wewnętrznych),histopatologicznym i cytopatologicznym. Interesujące z punktu widzenia przyszłego lekarza weterynarii są zamieszczone w podręczniku ryciny przedstawiające pochodzące od pacjentów obrazy wykonywane za pomocą różnych technik wizualizacji, takich jak badanie rentgenowskie, badanie ultrasonograficzne, badanie tomograficzne lub badania endoskopowe.

W rozdziale pierwszym zatytułowanym „Patologia - nauka o chorobie" przedstawiono istotę patologii, sposób klasyfikowania wiedzy z tego zakresu, a także naświetlono zadania, jakie stawia patologii współczesna medycyna weterynaryjna. W rozdziale tym omówiono także podstawowe techniki badania materiału klinicznego, pobieranego od pacjentów w trakcie postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, sposoby jego oceny mikrosko­powej i molekularnej oraz ich praktyczne zastosowanie. W rozdziale zatytułowanym „Rys historyczny" przedstawiono krótką historię rozwoju patologii, jej udział w tworzeniu się nauk medycznych i w odkryciach naukowych. W rozdziale „Czynniki etiologiczne" przed­stawiono i pogrupowano czynniki, które biorą udział w zapoczątkowywaniu, nasilaniu i podtrzymywaniu obserwowanych uszkodzeń. W tej części podręcznika omówiono też możliwości identyfikacji najistotniejszych z punktu widzenia klinicznego czynników etiolo­gicznych. Reakcję pojedynczej komórki na działanie czynników uszkadzających omówiono w rozdziale „Wszystko zaczyna się od komórki", w którym zawarty jest zarys prawidłowej budowy i funkcji komórki zwierzęcej a także opis mechanizmu uszkodzenia komórki.

W rozdziale „Uszkodzenie letalne, śmierć komórki i śmierć organizmu" omówiono czynniki, które prowadzą do nieodwracalnych uszkodzeń komórki, wewnątrzkomórkowe mechanizmy powstawania takich uszkodzeń oraz ich morfologiczne wykładniki. Przedsta­wiono też zagadnienia dotyczące śmierci organizmu, jej bezpośrednie przyczyny, omówio­no też mechanizmy powstawania oznak śmierci, możliwości ich oceny w trakcie oględzin zwłok, a także praktyczne ich zastosowanie, np. w celu określenia czasu zgonu. Kolejny rozdział „Uszkodzenie nieletalne - uszkodzenia postępujące - zwyrodnienia" w pierwszej kolejności opisuje mechanizmy prowadzące do rozwoju zmian patologicznych, które nie powodują śmierci komórki, mają charakter zmian wstecznych niepostępujących lub po­stępujących, określanych ogólnie mianem zwyrodnień. W tej części podręcznika zamiesz­czono informacje odnośnie do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, metabolizmu i akumulacji białek, gospodarki tłuszczowej i węglowodanowej. Nieprawidłowości doty­czące zaburzeń ilości krwi w tkankach, przechodzenia krwi poza naczynia czy tworzenia obrzęku są omówione w rozdziale „Zaburzenia w krążeniu". Oprócz wyżej wymienionych nieprawidłowości omówiono też zaburzenia układu krzepnięcia krwi, zarówno w postaci osłabienia układu krzepnięcia krwi - skaza krwotoczna, jak i stanu nadmiernej krzepli­wości - zakrzepicy z jej konsekwencjami, czyli zatorowością i powstawaniem zawałów.

Rozdział zatytułowany „Zaburzenia wrodzone" jest skoncentrowany na takich aspek­tach, jak: występowanie i wykrywanie zaburzeń rozwojowych, przyczyny i mechanizmy ich powstawania oraz morfologiczne postacie tych nieprawidłowości (teratogeneza for­malna). Kolejny rozdział „Zaburzenia wzrostu, dojrzewania i różnicowania komórek" omawia przyczyny, mechanizmy i konsekwencje takich nieprawidłowości, jak: zanik, przekształcenie, zmiany liczby i wielkości komórek. Kolejne dwa rozdziały „Zapalenie ostre" i „Zapalenie przewlekłe" omawiają zjawiska i zmiany patomorfologiczne związane z procesem zapalnym, jego przyczynami, patofizjologią, przebiegiem oraz konsekwencja­mi dla organizmu. W pierwszym z nich przedstawiono takie zagadnienia, jak: mianownictwo zapaleń, istota i cele procesu zapalnego, czynniki wyzwalające oraz przebieg ostrego procesu zapalnego. W dalszej części omówiono morfologiczne aspekty zapalenia ostrego, obraz anatomopatologiczny, z uwzględnieniem podziału zapaleń ostrych, a także przed­stawiono patomorfologiczne postaci zapaleń przewlekłych, w tym omówiono zapalenie ziarniniakowe. Kolejny rozdział zatytułowany „Podstawy immunopatologii" zawiera in­formacje dotyczące zaburzeń morfologicznych układu immunologicznego, jakkolwiek z uwzględnieniem podstawowych danych odnośnie do ich patogenezy, tj. mechanizmów wyzwalających, typów nadwrażliwości, czy innych rodzajów chorób tego układu. Rozdział ostatni „Nowotworzenie" omawia przyczyny i mechanizmy leżące u podstaw patogenezy nowotworów u zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń genetycznych odpo­wiedzialnych za ten proces. W pierwszej kolejności przedstawiono definicje i nomenkla­turę z tego zakresu. W podrozdziale etiopatogeneza przedstawiono informacje o poszczęgólnych etapach rozwoju nowotworów, począwszy od inicjacji, aż do stadium klinicznego, w którym nowotwór jest wykrywany. Szczególnie istotnym z punktu widzenia przyszłego lekarza weterynarii wydaje się być podrozdział zatytułowany „Kliniczne aspekty choroby nowotworowej u zwierząt - zarys onkologii klinicznej". Główny nacisk położono tu na zaprezentowanie czytelnikowi możliwości zastosowania testów diagnostycznych (szcze­gólnie badania cyto- i histopatologicznego) w diagnozowaniu choroby nowotworowej u zwierząt, a także możliwości oceny stopnia zaawansowania klinicznego nowotworów.

Ciekawym rozwiązaniem wydaje się też być umieszczenie w niniejszej publikacji kilku przykładów, które prezentują także obraz kliniczny niektórych omówionych w podręczni­ku nieprawidłowości. Takie podejście pozwala w prosty sposób wykazać, że patologia to nie tylko wiedza czysto akademicka, która nie ma związku z przyszłą pracą lekarza-praktyka, ale podstawa, na bazie której możliwe jest gruntowne poznanie nauk klinicznych, stanowiących kwintesencję medycyny weterynaryjnej.