Nieprzerwanie od 20 lat, na przełomie maja i czerwca, Wrocław zamienia się w polską stolicę kryminału. Wtedy to odbywa się Międzynarodowy Festiwal Kryminału, którego nieodłączną częścią jest Nagroda Wielkiego Kalibru – przyznawane od 2004 roku najważniejsze wyróżnienie w świecie polskiej literatury kryminalnej.

W tym roku nagroda, która przyspieszała karierę takich autorów jak Zygmunt Miłoszewski, Mariusz Czubaj, Wojciech Chmielarz czy Anna Kańtoch, zostanie przyznana już po raz dwudziesty pierwszy. W kwietniu poznaliśmy 19 najlepszych zdaniem jury powieści kryminalnych ubiegłego roku. Miesiąc później wiemy już, które powieści zakwalifikowano do ścisłego finału.

Nagroda Wielkiego Kalibru 2024 – finaliści

Spośród kilkuset tytułów kryminalnych i sensacyjnych kapituła wyłoniła finałową siódemkę. Nie zabrakło w niej autorów, którzy w przeszłości zdobywali już laur dla najlepszego polskiego kryminału.

Szansę na trzecią statuetkę ma Mariusz Czubaj, nominowany za „Półmistrza”. O drugie z rzędu zwycięstwo powalczy z kolei Marek Stelar. Zeszłorocznego zwycięzcę, nagrodzonego za „Krzywdę”, w tym roku nominowano za kolejną część cyklu opowiadającego o aspirancie Przeworskim – „Milczenie”. To zresztą niejedyny przypadek nominowania kontynuacji zwycięskiej książki. Podobnie jest w przypadku Grzegorza Dziedzica i powieści „Gangway”, drugiego tomu „Trylogii Chicagowskiej”, której pierwsza część, „Żadnych bogów, żadnych panów”, wyróżniona została Nagrodą Wielkiego Kalibru 2022.

Finałową siódemkę Nagrody Wielkiego Kalibru 2024 znajdziecie poniżej.

Najlepsze kryminały roku

1. Mariusz Czubaj, „Półmistrz” (Wydawnictwo Znak Crime)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 6,6/10.

W tej rozgrywce każdy zły ruch będzie śmiertelny.

W przededniu drugiej wojny światowej z Gdyni do Buenos Aires polska reprezentacja wyrusza na olimpiadę szachową na pokładzie transatlantyku „Przyszłość”. Wkrótce na statku dochodzi do wyjątkowo brutalnej zbrodni, a w oczodole ofiary morderca umieszcza szachowy pion.

Śledztwo w tej nietypowej sprawie prowadzi tajemniczy pasażer, Edward Abramowski. I ma powody, aby przypuszczać, że za morderstwem kryje się coś więcej.

Wśród znakomitych pasażerów znajdują się między innymi: ekscentryczny literat Witold Gombrowicz, genialni szachiści Savielly Tartakower i Mieczysław Najdorf, a także strzegąca swych sekretów Nina, która do stracenia ma niemal tak wiele jak sam Abramowski.

W luksusowych wnętrzach statku rozpoczyna się gra o najwyższą stawkę.

2. Tomasz Duszyński, „Małomiasteczkowy” (Wydawnictwo Skarpa Warszawska)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 7,4/10.

Wrocław. Młoda dziewczyna – Joanna Wasiak – nie wraca do domu z wieczornego biegu i znika bez śladu. W poszukiwania zaginionej angażuje się aspirant Anna Rzecka, jednak jej wysiłki nie przynoszą rezultatu. W tym samym czasie do małego dolnośląskiego miasteczka, po ponad dwudziestu latach, powraca policjant Konrad Cichecki. Spotkanie z ojcem i dawnymi przyjaciółmi nie jest dla niego łatwe. Ożywają wspomnienia, a przy tym dawna sprawa zaginięcia, którą żył przed laty Wiązów. Gdy podczas rewitalizacji rynku ujawnione zostają zwłoki kobiety, sprawa wydaje się być przesądzona. Czy łączy coś zaginięcie z ostatnich dni z zaginięciem sprzed ponad dwudziestu lat? Czy powrót Cicheckiego do miasteczka, właśnie w tym momencie, jest tylko przypadkiem? W tym małomiasteczkowym kryminale nic nie jest oczywiste, a skrywanych tajemnic nie da się łatwo pogrzebać. Tomasz Duszyński, zdobywca Nagrody Czytelników Wielkiego Kalibru, Złotego Pocisku Publiczności i nagrody na festiwalu Kryminalna Piła powraca z nowym, wciągającym i pełnym niedopowiedzeń i nagłych zwrotów akcji kryminałem!

3. Grzegorz Dziedzic, „Gangway” (Wydawnictwo Agora)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 7,6/10.

Nowy kryminał autora najlepszego debiutu ostatnich lat

„Jedna z najciekawszych przygód literackich, jakie ostatnio przeżyłem. Polecam gorąco!”, Robert Małecki

Walka o władzę w gangsterskim podziemiu Chicago i wyścig z czasem, by odnaleźć zaginionego przyjaciela.

Teodor Rucki wraca do Chicago po trzech latach tułaczki, żeby wykonać ryzykowne zlecenie. Jeśli mu się powiedzie, do Wietrznego Miasta popłynie strumień szmuglowanej whisky, a Rucki stanie się bogaczem. Jest tylko jeden problem: tę whisky trzeba najpierw ukraść bossowi włoskiej mafii Johnny’emu Torrio i jego prawej ręce, niejakiemu Dużemu Alowi Capone.

Ale Rucki przybywa do Chicago też z innego powodu: w podejrzanych okolicznościach zniknął jego przyjaciel, były ksiądz Roman Ogorzałek. Teo zaczyna śledztwo w sprawie, którą nie chce się zainteresować nikt inny. Trop prowadzi do środowiska miejscowej bohemy, spirytystów i głosicieli nowych teorii społecznych, które mają zmienić oblicze świata.

Gangway to tętniąca jazzem, rozegrana w gangsterskich zaułkach kontynuacja doskonale przyjętego i nagradzanego kryminału Żadnych bogów, żadnych panów. Od lat nie było w polskiej literaturze twórcy, który potrafiłby tak sugestywnie i tak wartko jak Grzegorz Dziedzic opisać rzeczywistość mafijnych porachunków, kryminalnych zagadek i tonących w stylowym mroku miast.

4. Agnieszka Graca, „Czarny poniedziałek” (Wydawnictwo Agora)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 7,1/10.

ILE ZROBISZ, BY ODWRÓCIĆ WZROK?

Październik 2016, Kraków. Wczesnym rankiem po Czarnym Proteście znalezione zostają zwłoki młodej kobiety. Nikt nie widział jej śmierci, nikt nie słyszał krzyku.

Ewa Zielińska popełniła samobójstwo, skacząc z ósmego piętra. Taką wersję przyjmuje prokurator prowadzący śledztwo, nie wierzy w nią jednak siostra zmarłej. Wydaje się, że Ewa coś ukrywała – pod maską ułożonej i profesjonalnej tłumaczki wiodła drugie, niebezpieczne życie.
Aby dotrzeć do prawdy, Iga Bagińska, ekspolicjantka, która właśnie została prywatną detektywką, będzie musiała zagłębić się w świat kobiecej dominacji, zdrad, zazdrości i wybujałych ambicji. A wszystko to w cieniu kryzysu, jaki właśnie przechodzi jej własne małżeństwo.

„Czarny Poniedziałek” to przesiąknięta nastrojowym krakowskim spleenem opowieść o niespełnionych pragnieniach. Kryminał, w którym rzeczywistość jest niepokojąco podobna do tej za oknem.

Znakomity debiut o zagubieniu w związkach, o grzechach mężów i żon. Kryminał intensywny i wyrazisty! ROBERT MAŁECKI

Agnieszka Graca wchodzi do literackiego świata kryminałów pewnym krokiem! Jesienny Kraków zasnuty smogiem, para nietuzinkowych detektywów i samobójstwo melancholijnej kobiety. Jednak czy na pewno sama odebrała sobie życie? Czytając „Czarny Poniedziałek”, wprost nie mogłem się nadziwić, że to debiut. Z serca polecam! ROBERT OSTASZEWSKI

5. Juliusz Machulski, „Wisząca małpa” (Wydawnictwo Sonia Draga)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 6,8/10.

Przezabawna czarna komedia retro.

Ta książka jest tak inna niż wszystkie współczesne kryminały, że nie przeczytać jej byłoby prawdziwą zbrodnią! Krzysztof Varga.

Jeremi Felicki właśnie zaczął pracę jako kierowca w II Departamencie MSW. W niedzielę 13 sierpnia 1961 roku zawozi ministerialną delegację do siedliska Gadastruga na Kaszubach. Tam pułkownik Henke i major Poletyło mają wręczyć Order Budowniczych PRL towarzyszowi Karolowi Podkalickiemu, który właśnie kończy 50 lat. Gospodarza nie można jednak nigdzie znaleźć. Wkrótce obsługa siedliska odkrywa jego zwłoki w schronie przeciwatomowym, a obok… powieszoną małpę. Zagadkę morderstwa mogą wyjaśnić taśmy z podsłuchu…

6. Anna Potyra, „Kat” (Wydawnictwo Zysk i S-ka)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 7,6/10.

Tomasz Branicki jest wyszkolony do tego by wytrzymać wszystko i poradzić sobie w każdej sytuacji. Niestety splot niesprzyjających okoliczności przekreślił jego dalszą karierę w wojsku. Teraz jako były operator jednostki specjalnej zarabia na życie, przyjmując najbardziej nietypowe zlecenia. Sądził, że po dziesięciu latach nic już go nie zaskoczy. Mylił się. Podczas przyjęcia w luksusowej rezydencji ginie dwójka nastolatków. Chociaż lista podejrzanych jest krótka, organom ścigania nigdy nie udało się ustalić, kto stał za tą wyjątkowo brutalną zbrodnią. Od tamtych wydarzeń minęło już czternaście lat, ale Barbara Karpińska, matka zamordowanego chłopaka, wciąż nie może pogodzić się z tym, że zabójca nie został ukarany. Kiedy dostaje tajemniczą wiadomość od jednego z uczestników fatalnego przyjęcia, budzi się w niej nowa nadzieja na to, że uda się wreszcie wyjaśnić zagadkę śmierci syna. Powierza to zadanie Branickiemu. Labirynt tajemnic zawiedzie byłego komandosa do Portugalii, gdzie na zlanych deszczem ulicach Lizbony pozna nowe oblicze zła.

Anna Potyra, autorka bestsellerowych kryminałów z komisarzem Adamem Lorenzem („Pchła”, „Potwory”, „Pakt”) wraca z nową serią.

7. Marek Stelar, „Milczenie” (Wydawnictwo Filia)

Średnia ocena w Lubimyczytać: 7,1/10.

Najwięksi bohaterowie to ci nieznani. Niektórzy z nich nie chcą nawet pamiętać, że nimi zostali.

Aspirant Przeworski wraca do pracy w policji w Szczecinie. Pierwszą sprawą jest zabójstwo Niemki, Helene von Zussow. Właścicielka berlińskiej firmy deweloperskiej zostaje znaleziona martwa w pokoju w jednym ze szczecińskich hoteli. Praktycznie od samego początku tropy nieoczekiwanie prowadzą Przeworskiego do Nowego Warpna, bo właśnie tam kobieta planowała najnowszą inwestycję: kompleks termalno-sanatoryjny nastawiony głównie na klientelę niemiecką.

To oraz niespodziewana wizyta izraelskiego historyka wprowadza śledztwo na nowy tor: ojciec zamordowanej, Moryc Apfelbaum, uczestnik powstania w getcie żydowskim spędził w Nowym Warpnie kilka pierwszych powojennych lat, po czym zniknął bez śladu. Krąg podejrzeń zacieśnia się wokół Władeczka Strapko, osiemdziesięciosześcioletniego mieszkańca Nowego Warpna, mruka i dziwaka.

Co wspólnego z ojcem ofiary ma on sam i jego ojciec, weteran wojenny i osadnik, zamieszkały w miasteczku na końcu świata tuż po wojnie?

Nagroda w wysokości 25 000 złotych ufundowana przez Prezydenta Miasta Wrocławia Pana Jacka Sutryka zostanie wręczona 8 czerwca 2024 roku, w czasie Gali przyznania Nagrody Wielkiego Kalibru, która odbędzie się w trakcie Międzynarodowego Festiwalu Kryminału Wrocław 2024. Poznamy wówczas także laureatów Nagrody Czytelników Wielkiego Kalibru oraz Nagrody Specjalnej im. Janiny Paradowskiej.