Żałoba

Psychologowie mają w zanadrzu cały wachlarz pojęć. Mówią nam, jak radzić sobie z żałobą, z poczuciem pustki, braku, winy. Czy do żalu można podejść metodycznie?

Krzysztof Boczkowski – poeta, zmarł pierwszego listopada. Krzysztof Boczkowski – profesor medycyny, zmarł pierwszego listopada. Krzysztof Boczkowski – ojciec…

Małgorzata Sokorska – absolwentka prawa, pisze, że nie zdążyła się pożegnać. Małgorzata Sokorska – prowadząca firmę, pisze, że nie zdążyła się pożegnać. Małgorzata Sokorska - córka…

Wiersze Jarosława Mikołajewskiego to pochodnie w ścianach ciemnego tunelu. Oświetlają, ogrzewają… Kopeć z ich płomienia sprawia, że skała jest cieplejsza; choć trochę.

Czy do żalu można podejść emocjonalnie? Czy do żalu można podejść…

Książka pomaga

Czy pisanie pomaga? Czytam to, co napisała Małgorzata Sokorska, notuję, zachwycam się, współczuję i się zastanawiam. Filtruję treść przez „ja”. Wydaje mi się, że tak trzeba. Dowiaduję się wiele o profesorze medycyny, który stał się wybitnym naukowcem, żeby w spokoju pisać wiersze. O synu Marysi i Zygmunta, który został bez ojca w wieku dziewięciu lat, a w tym króciutkim fragmencie życia zmieścił jeszcze, oprócz wędrówki za trumną na Stare Powązki, bombardowania Warszawy, powstania w getcie i warszawskie, obóz w Pruszkowie, tułaczkę. O poecie, który został ojcem i pokazał córce świat. Na tyle dobrze, że ona pokazuje teraz świat – mnie, bo czytam „Upadł buk”. Tobie też pokaże, jeśli przeczytasz. Pomaga zrozumieć. Pierwszego listopada minęły cztery lata…

Współ-odczuwanie

Zanotowałem: kogo więcej w tej książce: Krzysztofa Boczkowskiego czy Małgorzaty Sokorskiej? Córki czy ojca? I już wiem, że ta notatka ma sens o tyle, że skłania do refleksji. Życie Marii i Zygmunta, Hanny i Krzysztofa, Małgorzaty wreszcie – wynikają jedno z drugiego. Nie można ich od siebie oddzielić. Nie ma „więcej” i „mniej”.
Ci, którzy odeszli, są we mnie. Mam w sobie ich wspomnienia, ich spojrzenia, ich myśli. Współ-odczuwam, dopóki pamiętam. I nie mają z tym nic wspólnego pragmatyczne obrzędy, zapalanie zniczy, tłumne peregrynacje cmentarnymi alejkami, odgłosy szorowania nagrobków.

One przeszkadzają w skupieniu, w znalezieniu gdzieś tam w środku myśli tych, których pożegnałem. One są tak ciche, że z najwyższym trudem łapię ich echa.

Ale są. Pozwalam im być, nawet jeśli ich nie słyszę. Ważne, że wiem, że są.

Powidoki i echa

Obrazy, fragmenty wierszy, rwane jak szloch, gdy żal sprawia, że brakuje mi oddechu. Taka jest książka Małgorzaty Sokorskiej. Zamykam powieki, po ich wewnętrznej stronie posąg Chrystusa leżący w strzaskanym mieście, posąg z kościoła Świętego Krzyża. Krzysztof Boczkowski pisze wiersz, między jego wersami i w nim samym, podmiot liryczny uwalnia się od Boga. Do pawilonu zakładu pogrzebowego na tyłach, na Marszałkowskiej, córka zaniosła jego garnitur.

Jeśli obrazy, które światło odciska w moich oczach, to powidoki, jak nazwę echa dźwięków związanych z kimś, kto odszedł? Czy to echa po prostu? Coraz cichsze, w miarę gdy odbijają się od ścian kolejnych codziennych czynności. Fale tylko tracą energię czy przekazują jej odrobinę z każdym odbiciem? Zasada zachowania wspomnień. Coraz trudniej je usłyszeć, coraz ciszej muszę być, żeby je wychwycić.

Zresztą z obrazami, tymi odbitymi po wewnętrznej stronie powiek, jest podobnie. Zacierają się z każdym otwarciem oczu, a przecież z zamkniętymi nie można funkcjonować. Zdjęcia, notatki, spisywanie wspomnień – zamieniają coraz bledsze powidoki w obrazy, pomagają rejestrować. Wspólnie słuchana muzyka, koncerty, odsłuchiwanie utworów – tych, które dobiegały z pokoju obok – wzmacniają wewnętrzne dźwięki i przywołują smaki, choćby batoników z filharmonii. Wtedy wyjątkowych.

Krzysztof Boczkowski – ojciec. Małgorzata Sokorska – córka. Żegnają się. Nawzajem się żegnają. Dzięki temu, że „Upadł buk”. Pień leży w spokoju i trwa, odchodząc powoli. Powoli z mojego, ludzkiego, punktu widzenia. Jak to się ma do wieczności?

„Ja” nic do niej nie ma. Jest mgnieniem.

Książka „Upadł buk” jest dostępna w sprzedaży.

Artykuł sponsorowany