Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku ma na celu wyłonienie najpopularniejszych słów, używanych przez młodych ludzi. W aktualnej edycji zamknięty został już etap zgłaszania konkretnych słów, teraz można już głosować na finałową dwudziestkę. Zanim jednak ją zaprezentujemy, warto wspomnieć o wynikach poprzednich konkursów.

Dlaczego „sztos” jest gituwa, ale julka już nie za bardzo?

Te wspomnienia można zacząć od roku 2020, w którym… wyróżnienia dla słowa roku nie przyznano. Dlaczego? Wiele ze zgłoszonych kandydatur było słowami wyśmiewającymi kogoś, obraźliwymi, więc jury postanowiło, że lepiej plebiscyt odwołać, niż promować nietolerancję. Dlatego też ani Sasin (i słowa utworzone od nazwiska tego posła, oznaczające „wydawanie pieniędzy na coś, co się nie odbyło”), ani julka nie zostały nagrodzone. „Julka” to pogardliwe określenie młodej kobiety, najczęściej o poglądach lewicowych, która wypowiada się na tematy społeczno-polityczne.

W jeszcze wcześniejszych latach plebiscyty odbywały się jednak bez większych kontrowersji. W pierwszej edycji wygrał „sztos”, który – co być może wiedzą nawet i boomerzy – oznacza „coś fajnego, niesamowitego i fantastycznego”. Kolejnym zwycięzcą został… emotikon XD, będący sposobem na wyrażenie podziwu, zdziwienia lub rozbawienia daną sytuacją. W 2018 roku przyszła kolej na „dzbana” (tak właśnie odmienianego w bierniku!), czyli osobę, no cóż, niezbyt inteligentną, a do tego bardzo niemiłą. Rok 2019 należał z kolei do alternatywki, czyli „dziewczyny o alternatywnych upodobaniach i zachowaniach”.

Ech, jak dobrze sobie zasnąć w śpiulkolocie po ciężkim dniu!

A jakie słowa dostały się do finału w tym roku? Poznajcie finałową dwudziestkę!

twoja stara – jesteście trzydziestolatkami i od razu poczuliście się młodziej, widząc tę kandydaturę? Nic dziwnego! Moda na „twoją starą” powróciła wprost z lat 90. Sformułowania tego używa się, by zakończyć dyskusję, gdy więc się z kimś nie zgadzamy lub nie mamy ochoty kontynuować rozmowy, w ten sposób wyrażamy swoją dezaprobatę;

sześćdziesiona – to słowo nawiązujące do… art. 60 kodeksu karnego o nadzwyczajnym złagodzeniu kary dla sprawcy przestępstwa, który ujawni informacje dotyczące innych sprawców; chodzi więc o – jak powiedziałby boomer – dawnego skarżypytę; słowa „sześćdziesiona” używa np. siostra wobec brata, który zdradził przed rodzicami jakąś jej tajemnicę;

boomer – ironiczne określenie osoby urodzonej w czasach powojennego baby boom – w latach 40., 50. I 60. XX wieku; podobnie jak „twoja stara”, określenie „ok boomer” jest wyrazem dezaprobaty, ale oznacza też, że osoba, wobec której słowa te są wypowiadane, zdaniem ich autorów zdecydowanie nie jest „na czasie”;

baza – słowo, które ma pozytywne znaczenie i oznacza aprobatę;

cringe – to z kolei żenada (coś żenującego, zażenowanie), wstyd;

essa – czyli uniwersalny okrzyk radości, słowo, które można stosować w wielu sytuacjach, np. na powitanie i pożegnanie; oznacza również „łatwy”;

ez – czyli coś łatwego i oczywistego, również wyraz zachwytu i ekscytacji;

foliarz – osoba wierząca w teorie spiskowe, nieufająca nauce i medycynie; w czasie pandemii określenie stosowane często wobec przeciwników szczepień;

gituwa – od „git”, czyli „świetnie”;

IMO ­– skrót od „in my opinion”, czyli „moim zdaniem”;

koks/kox – słowo wielu znaczeń, używane jako określenie mężczyzny trenującego na siłowni i zażywającego substancje anaboliczne; można nim też określić same substancje anaboliczne i kokainę; „koks” może też znaczyć „świetnie”;

mrozi – czyli stwierdzenie używane w reakcji na coś żenującego;

naura – skrót od „na razie”;

oddaje – czyli „opłaca się”;

pogchamp – kiedyś tylko emotikon, obecnie słowo wyrażające aprobatę;

rel – skrót od angielskiego „relatable”, czyli „czuję tak samo”;

shees – czyli słowo będące wyrazem zdziwienia, zaskoczenia;

sus ­– to ponownie skrót od angielskich słów: „suspicious” lub „suspect”, czyli „podejrzany”;

śpiulkolot – słowo znane być może nie tylko młodzieży, ale i starszym wielbicielom memów, „śpiulkolot” to miejsce do spania, najczęściej po prostu łóżko;

zodiakara – dziewczyna wierząca w znaczenie przypisywane znakom zodiaku.

Jeśli macie ochotę zagłosować na Młodzieżowe Słowo Roku, możecie to zrobić, wchodząc na stronę PWN, którą znajdziecie pod tym linkiem.

„Młodzieżowe” słowa i pisarze

Plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku 2021 stanowi także dobry pretekst do tego, by zastanowić się, którzy pisarze zdecydowanie są na bieżąco z tym, w jaki sposób rozmawiają ze sobą młodzi ludzie, i wiedzą też, jakie słowa są popularne w danej chwili, używają ich w swoich książkach. Do takich twórców należy Remigiusz Mróz – pisarz wydaje każdego roku tyle nowych książek, że bez trudu można w nich znaleźć słowa, które w danej chwili są modne. W jego powieściach nie brakuje też odniesień do współczesnych wydarzeń w Polsce i na świecie, opisów konkretnych miejsc w Warszawie czy w Opolu. Ciekawym przykładem jest powieść „Osiedle RZNiW”, w której autor opisywał lata 90., więc zawarł w niej popularne wtedy młodzieżowe słowa:

Z lat 90. przenieśmy się powoli do nowego stulecia – w 2003 roku zadebiutowała „Wojną polsko-ruską pod flagą biało-czerwoną” 19-letnia wtedy Dorota Masłowska. Książkę nazywano „dresiarską” lub/i „młodzieżową”. Dlaczego? Pojawiały się w niej takie słowa jak „flądra”, „franca” (pogardliwie o kobiecie), „czajna tałn” (kobieta pozująca na osobę pochodzącą z Azji), „wypindrzona” (o kobiecie z mocnym makijażem), a także „buc”, „frajer” czy „palant” – słowa też niezbyt pochlebne, tym razem o mężczyznach.

Masłowska pisała o świecie młodych dorosłych w języku dla nich zrozumiałym. Podobnie jak Sylwia Chutnik w „Kieszonkowym atlasie kobiet”. W czasach jeszcze bardziej współczesnych, podczas dyskusji o zmianie w kanonie lektur szkolnych, które trwały od listopada 2020 roku, pojawił się pomysł, by z zestawienia usunąć „Felixa, Neta i Nikę oraz Gang Niewidzialnych Ludzi” Rafała Kosika. Przeciwko takim zmianom protestowali rodzice, a także Polska Izba Książki. Ostatecznie utwór z listy lektur obowiązkowych trafił na tę z lekturami uzupełniającymi. Publikacja na dole każdej ze stron zawiera nie tylko zabawne anegdoty, tłumaczenia angielskich słówek. Rafał Kosik zdecydowanie pozostaje na czasie z tym, co w młodzieżowej trawie piszczy:

Co ciekawe, o młodzieżowych sprawach bardzo aktualnym językiem potrafią też pisać historycy, jak Grażyna Bąkiewicz, autorka serii Ale historia… i wielu innych książek. Jedną z nich jest „O Melba!”, w której znajdziemy i takie fragmenty:

A którzy pisarze i które pisarki, Waszym zdaniem, zdecydowanie potrafią pisać tak, że ich utwory trafiają do młodzieży i zawierają bardzo aktualne słownictwo? Zapraszamy do dodawania opinii i cytatów z książek w komentarzach. No i przyznajcie się: ile z tegorocznych słów-finalistów konkursu na Młodzieżowe Słowo Roku znaliście?

[as]