Cóż tak wzburzyło pisarza, że aż sam przeprowadził literackie śledztwo?

W przypadkowo otrzymanej lekturze poświęconej zagadnieniom teologii moralnej, wzbudzającej zainteresowanie pisarza przede wszystkim z powodu okresu, jakiego dotyczyła (lata 40. XXw. - młodość Camilleriego), autor znalazł interesujący przypis. Wprowadzał on zdawkową informację o liście, jaki otrzymał biskup Agrigento Peruzza około 10 lat po zamachu dokonanym na niego w r. 1945, od przeoryszy z klasztoru benedyktynek w Palmie di Montechiaro, w którym była mowa o niezwykłym darze(?) w intencji jego ozdrowienia. Dar(?) ów - zasadniczy problem reportażu - wprawił pisarza w osłupienie.

Czytana lektura nosiła tytuł "Zamach na biskupa ludu" i dotyczyła przekonań autentycznej postaci wspomnianego już biskupa włoskiego Agrigento Peruzza, który w latach 40. XXw. stanął po stronie biednych i wyzyskiwanych chłopów sycylijskich w poważnym, bo i zakończonym powstaniem, konflikcie z właścicielami ziemskimi. Czy dlatego został postrzelony? Nie to jest zasadniczą kwestią zajmującą Camilleriego, nawet nie sama postać biskupa. Interesuje go ów "dar". Dla niego naświetla w swojej książce cały kontekst polityczny wspomnianego zamachu, ale i -przede wszystkim - kontekst religijny.

Swój reportaż skonstruował tak, by przedstawić najpierw miejsca (tu sięga aż wieku XII- historii eremu św. Rozalii z Palermo, przy którym został postrzelony biskup oraz przedstawia okoliczności powstania klasztoru mniszek benedyktyńskich, sióstr od "daru"), potem postaci (cofa się do XVII w. i przywołuje postać siostry Marii Ukrzyżowanej od Niepokalanego Poczęcia, ważnej dla klasztoru), wreszcie samo dramatyczne współczesne zdarzenie (zamach i oczekiwanie na informacje o stanie zdrowia biskupa), a następnie napisany ponad 10 lat później list i hipotezy dotyczące samego "daru". Tak poznajemy wyniki literackiego śledztwa, ale czy są one równoznaczne z szansą zrozumienia i przyjęcia tego, co się zdarzyło? Nie jest to wcale oczywiste.

Nad całą historią unosi się aktualna w trakcie pisania tekstu, ale żywa przecież także dziś, dyskusja o nietykalności życia jako daru Bożego. Ta kwestia, niezależnie od tego, czy przynależymy do Kościoła, czyni kwestię oceny postawy sycylijskich mniszek uniwersalną, a problem trudnym, dyskusyjnym, niejednoznacznym. Ciekawe refleksje rodzą się w głowie czytelnika także w kontekście innych przywołanych postaci.

Reportaż Camilleriego rozwija się niezwykle interesująco. Na początku czytelnik (a przynajmniej ja) może być lekko znudzony (ot, jakaś lokalna średniowieczna legenda), a jeśli przy tym pozwoli sobie na rozprężenie uwagi, to i może się trochę zgubić w zrozumieniu, jakie relacje łączą przywoływane miejsca i postacie. Ale gdy pojawi się sprawa zasadnicza, wszystko się rozjaśnia, choć robi się moralnie "niewygodnie" i nie można się oderwać od lektury. Fascynacja autora trudną historią udziela się czytelnikowi w pełni. Czego Wam życzę!

Justyna Radomińska

*w tytule cytat z psalmu 23: Bóg pasterzem i gospodarzem

Andrea Camilleri, Owce i pasterz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.