Obecność Schmitta na polskim rynku wydawniczym w ciągu ostatnich lat przejawia się kolejnymi publikacjami. Po najbardziej chyba dotychczas znanej „Teologii politycznej”, traktacie niemieckiego myśliciela z 1922 roku, przyszedł czas na „Teologię polityczną 2” – rozprawę z 1969 roku, o której autor znakomitego polskiego przekładu pisze, iż jest to książka, która w przekładzie ma niewłaściwy tytuł. Czym różnią się oba dzieła? I dlaczego tytuł drugiego z nich nie jest taki, jaki być powinien?

W „Teologii politycznej” Schmitt analizuje zależności między językiem prawniczym z obszaru prawa konstytucyjnego a językiem teologii. To w tym utworze pada słynne sformułowanie, że wszystkie istotne pojęcia z zakresu współczesnej nauki o państwie to zsekularyzowane pojęcia teologiczne. Poza rozwinięciem tej analogii tekst ten nie ma w zasadzie nic wspólnego z rozważaniami natury teologicznej.

Inaczej dzieje się w przypadku „Teologii politycznej 2”. Dzieło to, w przeciwieństwie do tekstu Schmitta z 1922 roku, faktycznie porusza kwestie teologiczne, a ściślej zagadnienia politycznej teologii. Schmitt polemizuje w swej krótkiej rozprawie z teologiem Erikiem Petersonem na temat dopuszczalności politycznego podejścia do teologii. Schmitt, choć był katolikiem i krytykiem II Soboru Watykańskiego, nigdy zawodowo nie uprawiał teologii. W tym tekście także tego nie czyni. Będąc wybitnym konstytucjonalistą i filozofem prawa, podważa i komentuje tezy swojego adwersarza. Schmitt rozważa w „Teologii politycznej 2” analogie między władzą chrześcijańską a władzą świecką oraz włącza się do znanej Augustyńskiej dyskusji na temat idei dwóch państw: państwa Bożego i państwa ziemskiego, które ze sobą walczą.

Dlaczego zaś, według Bogdana Barana, tytuł jest niewłaściwy? Tłumacz odpowiada na to we wstępie do książki: Te raptem kilkanaście stron rozważań Schmitta pod hasłem „teologii politycznej” (na dodatek nie on wynalazł ów termin) zrodziło niesłychany boom na to pojęcie, a zarazem pewne nieporozumienie. Nie była to żadna „teologia polityczna” jako, powiedzmy, opozycja do jakiejś „teologii niepolitycznej”, lecz „polityczna teologia”, tak jak mówimy „polityczna łamigłówka” czy „polityczna hucpa” - specyficzny „teologiczny” charakter sfery politycznej, „teologiczność” polityki.

W swojej „Teologii politycznej 2” Schmitt, jak zawsze, pozostaje precyzyjny w doborze słów, zwięzły w formie i klarowny w przekazie. W tej niewielkich rozmiarów książce autor przywołuje także opinie autorów, których sam ceni, jak: Donoso Cortes, Hans Barion (któremu Schmitt dedykuje swoją pracę), Ernst-Wolfgang Böckenförde, Hans Maier czy Ernst Feil. Schmitt konfrontuje czytelnika z dylematami, na które niełatwo także i dziś znaleźć odpowiedzi: Kończę pytaniem: którą z (…) trzech wolności cechuje najsilniejsza agresywność: naukową bezstronność, wolność technoprzemysłowej produkcji czy swobodę oceny ludzkiej konsumpcji? Gdyby to pytanie miało stać się naukowo nieuprawione, gdyż w międzyczasie także pojęcie agresywności stało się bezbronne, to sytuacja będzie jasna: (…) wolność przychodzi na miejsce rozumu, a nowość na miejsce wolności.

„Teologia polityczna 2” bez wątpienia nie jest lekturą szczególnie łatwą czy przyjemną w odbiorze. Wręcz przeciwnie. Wymaga sporej koncentracji, namysłu, czasami powtórnego zapoznania się ze znajomą już treścią. Dobrze ją czytać bez pośpiechu, a już idealnie byłoby, gdyby udało się jej treść odnieść do innych dzieł autora, także tych już obecnych na polskim rynku wydawniczym. Warto jednak zmierzyć się z twórczością Carla Schmitta. Ten niemiecki filozof prawa i inspirujący intelektualista, kojarzony ze swoim epizodem nazistowskim, reprezentuje poglądy warte dyskusji, a niekiedy prób obalenia.

Wydając „Teologię polityczną 2”, Wydawnictwo Aletheia po raz kolejny przybliża polskiemu czytelnikowi wybitną postać i wnikliwego uczonego, który przeżywszy cztery systemy ustrojowe, nie uchronił się przed błędami czy oskarżeniami o polityczny oportunizm. Nie da się jednak zakwestionować faktu, iż mimo to – albo właśnie dlatego – jak mało kto Schmitt był w stanie znakomicie zdefiniować wiele zjawisk społeczno-politycznych aktualnych współcześnie.

Ewelina Tondys