Nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważne jest, abyśmy znali historię Polski. Historię niełatwą, obfitującą w wiele dramatycznych wydarzeń, a jednak najpiękniejszą na świecie, bo naszą własną. Napisano niezliczone tomy podręczników do historii Polski. Od akademickich rozpraw po popularne ujęcia naszych dziejów. Dlatego też byłem ciekawy, jak na tym tle prezentuje się „Historia Polski 1914–2022” autorstwa profesora Grzegorza Kucharczyka. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka. Autor jest doskonale znany czytelnikom. Napisał wiele świetnych książek historycznych, wyrabiając sobie silną renomę.

Jak na ich tle prezentuje się jego najnowsza publikacja? We wstępie autor zdradza, że książka ma być uzupełnieniem – klasycznych już – dziejów Polski Feliksa Konecznego. Kucharczyk podjął się tego zadania, kierując swoją „Historię Polski…” do młodzieży. Dlatego też jego narracja rozpoczyna się w momencie, gdy kończy się praca Konecznego.

Wielka wojna jest dla Grzegorza Kucharczyka końcem świata bez Polski. Istotnie, to dzięki wielu sprzyjającym okolicznościom „sprawa polska” powróciła na arenę międzynarodową. Zdaniem autora wywalczenie niepodległości było możliwe dzięki suwerenności ducha i kultury. Jest to myśl, która przenika całą książkę. To dzięki zachowaniu własnej kultury i tożsamości Polska może pozostać Polską – nawet wtedy, gdy nie ma jej na mapie bądź znajduje się pod jarzmem komunistycznej niewoli. Nośnikiem zaś tych wartości jest dla niego Kościół rzymskokatolicki, którego zasługi bardzo często podkreśla w swojej narracji. Dla Kucharczyka nie ma Polski bez Kościoła i jego wybitnych hierarchów, którzy w najtrudniejszych momentach potrafili być prawdziwymi przywódcami narodu – na czele z kardynałem Wyszyńskim i Janem Pawłem II.

Jednoznaczna jest oczywiście ocena komunizmu. Przywiezieni na rosyjskich czołgach nowi władcy Polski chcieli złamać duszę narodu i całkowicie przebudować kraj. Czy im się to udało? W dużej mierze tak – chociaż wielu wzdraga się przed taką właśnie odpowiedzią. Znów powraca Kościół – jako jedyna instytucja, której nowe władze nie potrafiły sobie podporządkować. Wydaje się, że niektórzy będą kwestionować tę prokościelną linię Kucharczyka, jednak profesor musiał być tego świadomy, pisząc tak, a nie inaczej.

Sporo miejsca poświęca polskiej transformacji, oceniając ją w wielu miejscach dość krytycznie. Ironicznie pisze choćby o wyborach 4 czerwca 1989 roku czy o planie Balcerowicza. Kładzie nacisk na to, że w efekcie okrągłego stołu komuniści tak naprawdę utrzymali władzę w Polsce. Stąd też nie godzi się na to, aby określać gabinet Tadeusza Mazowieckiego jako „niekomunistyczny”. Czy można go tak określać – pyta – skoro zasiadał w nim jako wicepremier generał Czesław Kiszczak?

Opisując zaś dzieje Polski po roku 2005, nie ukrywa, gdzie leżą jego sympatie polityczne. Być może te fragmenty są nieco zbyt publicystyczne, zamiast być po prostu historią.

„Historia Polski 1914–2022” Grzegorza Kucharczyka to publikacja popularnonaukowa, skierowana głównie do młodzieży. Ze względu na swoją objętość (niewiele ponad czterysta stron) należy ją traktować jako kompendium historyczne, historię w pigułce. Z pewnością będzie to dobra książka dla wszystkich zaczynających swoją przygodę z najnowszą historią Polski. Inni raczej nie znajdą w niej nic nowego, mogą jednak uporządkować podstawową wiedzę.

Wojciech Sobański