Chociaż na co dzień sobie tego nie uświadamiamy, to w jednym z sąsiadujących z nami krajów toczy się prawdziwa wojna domowa. Krwawy konflikt, który pochłania kolejne ofiary, rozrywa Ukrainę. Wydaje się, że rząd w Kijowie nie wierzy już, iż zbuntowane regony na wschodzie uda się odzyskać. Od kilku lat Ukraina poddawana jest silnej presji ze strony Rosji. Wymownym tego przykładem była rosyjska aneksja Krymu. Jednak również wojna na wschodzie Ukrainy najbardziej jest na rękę właśnie państwu rządzonemu przez Putina. Przekonujemy się o tym, sięgając po znakomity reportaż pod tytułem „Apartament w hotelu Wojna. Reportaż z Donbasu”. Ukazał się on nakładem wydawnictwa Czarne. Jego autorem jest znany słowacki reporter Tomáš Forró.

Moim zdaniem to świetna pozycja, obowiązkowa dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć konflikt na wschodzie Ukrainy. Reporter wykonał naprawdę tytaniczną pracę. Efektem tego jest dość obszerny reportaż, ukazujący możliwie najpełniej genezę, przebieg i skutki wojny domowej, która toczyła i dalej toczy się na Ukrainie. Nie ulega wątpliwości, iż konflikt ten był inspirowany przez Rosję, która najbardziej na nim skorzystała. Jednak autor nie zadowala się prostymi wytłumaczeniami. Stara się pisać bardzo obiektywnie. Pokazuje, dlaczego Donbas i Ługańsk tak bardzo ciążyły w stronę Rosji. Kim są mieszkańcy tych miast i co sprawiło, że tak ochoczo opowiedzieli się za „niepodległością”? Czy bardziej niż Ukraińcami czuli się Rosjanami?

Lektura książki przynosi odpowiedź na te i podobne pytania. Nie jest to z całą pewnością prosta odpowiedź. Sytuacja polityczna na wschodzie Ukrainy była skomplikowana. Poszczególne partie polityczne lubowały się w podkreślaniu różnic między wschodnimi regionami a resztą kraju. W powszechnej świadomości silnie uprzemysłowione wschodnie tereny miały rzekomo utrzymywać całą Ukrainę. Oczywiście nie była to prawda, z pewnością niecała. Jednak Kijów również nie rozumiał, ani, co gorsza, nie chciał zrozumieć, wschodnich regionów i problemów, z jakimi się zmagały. Efekt wszyscy widzieliśmy – krwawy konflikt, nazwany w reportażu konsekwentnie wojną hybrydową. Tomáš Forró nie ma wątpliwości, że był on inspirowany przez Rosję. Udowadnia to, opisując inne takie konflikty w byłych radzieckich republikach. Zauważa, że wszystkie miały jeden schemat. Jednak wojna to nie tylko geopolityka, strategia i walka o władzę. Wojna to zawsze ludzkie dramaty. Tym bardziej wojna domowa.

Właśnie ludzie i ich historie są ważną częścią tego reportażu. Poznajemy historie oligarchów, rosyjskich doradców wojskowych, bandytów czy ministrów nowo utworzonych republik. Czym tak naprawdę są Doniecka i Ługańska Republika Ludowa? Jak wygląda w nich życie codzienne? Kto został na tych terenach, a komu udało się uciec? Uciekinierzy – to osobny wątek. Okazuje się, że ci, którzy uciekli przed grozą wojny, stali się uchodźcami we własnym kraju. Rząd w Kijowie nie ma ani pieniędzy, ani pomysłu na to, jak im pomóc. Historia Lizy jest tego dobitnym przykładem. Kobieta straciła wszystko. Na wschód nie ma, po co ani do czego wracać. Na Ukrainie czuje się obca i niepotrzebna. Takich historii jest znacznie więcej.

Jedno jest pewne – trwający od 2014 roku konflikt poważnie osłabił Ukrainę. Obnażył słabość państwa, które nie potrafiło utrzymać integralności terytorium. Nie potrafiło obronić własnych obywateli przed – no właśnie, przed kim? Przed rosyjskimi najemnikami? Bandytami? Jaka przyszłość czeka Doniecką i Ługańską Republikę Ludową? Czy zostaną wchłonięte przez Rosję? Czy będą dryfować jako karłowate twory, wzorem innych „regionów autonomicznych”?

Jednego jestem pewien. „Apartament w hotelu Wojna. Reportaż z Donbasu” to znakomicie napisany reportaż, który otwiera oczy na wiele spraw. Jego lektura z pewnością będzie wartością dodaną. Zdecydowanie polecam.

Wojciech Sobański