Jeśli zajrzymy na wikipedię, możemy się przekonać, że pojęcie altruizmu da się zawrzeć w ośmiu słowach – to zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych. Nie trzeba tu żadnych wyjaśnień, klarowniej nie da się tego przedstawić. Skąd więc miałyby pojawić się chęci, by zapoznać się z tym słusznych rozmiarów tomiszczem? Może warto byłoby się dowiedzieć z czego to pojęcie wynikło, jest wrodzone, nabyte i niby czemu ma służyć?

Moim zdaniem to wystarczająca liczba powodów, a przecież jest ich więcej. Przyjrzyjmy się tej sprawie bliżej. Mówią – umiesz dbać, dbaj o siebie. Czemu więc, mimo tej jakże będącej w cenie radzie, często postępujemy odwrotnie? Wolimy pomóc przyjacielowi czy członkowi rodziny, nawet jeśli wchodzi to w sprzeczność z naszymi własnymi interesami. Tak nas wychowali nasi protoplaści czy też maczała tu palce sama natura?

No dobrze, odrobinę namieszałem wam w głowach, ale dajmy im na chwilę odpocząć. Historia, która snuje nam Oren Harman, to nie tylko opowieść o moralności. Rzecz jasna jest to główny bohater tej pozycji, ale trzeba rzec, że wraz z nim, ramię w ramię podąża niejaki George Price. Jak na gościa, który jest w cenie, patrząc na jego poczynania, trudno z początku widzieć w nim kogoś, kto rozwiąże odwieczną zagadkę altruizmu.

Właśnie w tym tkwi cały smak, że ten pan do jednoznacznych z pewnością nie należy. Jeśli zazwyczaj wzdrygam się widząc okładkowe zachęty, by zekranizować żywot danego człowieka, tak tutaj muszę tej myśli przyklasnąć. George to postać nie tylko z interesującym i niełatwym dzieciństwem zarazem. To zaledwie preludium do jego dalszych wzlotów i upadków. Zmian zainteresowań naukowych, przemieszczania się, zmieniania pracy, poglądów, angaży z wiarą w tle i karkołomnych porywów skołatanego serca. Co najlepsze, bez cienia sztampy.

Czytając kolejne dzieje Price’a chce się rzec tylko, iż proza życia jest doprawdy niepodrabialna. Jednak nie zamierzam odkrywać przed wami wszystkich kart, szkoda marnować tu elementy zaskoczenia, szczególnie, że pojawiają się tu także inne wybitne jednostki. Autor budując całą przeszłość badań dotyczących altruizmu przybliżył odkrycia i dążenia wielu wspaniałych naukowców.

Wspomnieć wypada chociażby o Thomasie Huxleyu, Piotrze Kropotkinie czy Ronaldzie Fisherze. Nie przejmujcie się, jeśli nie wszystkie z tych person znacie, bądź wiecie o nich tyle co nic. Harman w czytelny sposób nie tylko prezentuje ich wkład w końcowe rozwiązanie, ale mimowolnie tworzy łatwo przyswajalne noty biograficzne na ich temat.

Gorzej wypada to, gdy skupimy się na tytułowym problemie. Przez większość lektury autor z gracją i elegancję omija wyboje zbytniego skomplikowania wywodu, stosując zrozumiałe analogie, bądź wyjaśniając wszystko tak, że nie trzeba od razu prosić wujka google o korepetycje. Niestety z czasem poziom trudności stosownie się zwiększa i nawet bardziej skupiona postawa zbytnio nie pomaga. Bez wsparcia ani rusz.

Co jednak zaskakujące, nie wpływa to znacząco na atrakcyjność lektury. Zazwyczaj gdy pojawiają się tak daleko idące trudności, nie trzeba wiele by się zniechęcić. Tymczasem dzięki intrygującemu tematowi i przede wszystkim znakomitemu drygowi Orana Harmana do snucia historii, aż chce się przebić przez wszelkie niedogodności, nawet jeśli na naszej drodze stoją nieprzejednane wzory przyprawiające o ból głowy.

Jak możecie zauważyć w tytule altruizm swoją cenę ma i wynika ona nie tylko z długiej drogi jaką należało przebyć, by lepiej ten mechanizm zgłębić. Nie piję także do nazwiska drugiego głównego bohatera, choć bezsprzecznie on sam taką zapłacił. Skłaniam się bardziej ku czytelnikowi, który podchodząc do takiej pozycji bierze się w szranki do ciekawego wyzwania. Nie zawsze będzie łatwo, nie zawsze wystarczy komórek mózgowych by objąć wszystko naraz, ale uczciwie zachęcam, by nie dać się temu przytłoczyć. Ta pozycja ma swoją cenę, ale jest jak dobra inwestycja. Poświęcony jej czas zwraca się z nawiązką, a jak dużą, zależy to wyłącznie od nas.

Patryk Rzemyszkiewicz