Steven Pinker to kanadyjski naukowiec zajmujący się psychologią kognitywną, zawodowo związany z Uniwersytetem Harvarda. Jest popularyzatorem nauki, który za swoje publikacje został dwukrotnie wyróżniony nominacją do Nagrody Pulitzera w kategorii literatura faktu. Na polskim rynku ukazało się już kilka jego książek, m.in. „Jak działa umysł”, „Nowe oświecenie”, „Tabula rasa. Spory o ludzką naturę”. Chyba najtrudniejszą do przetłumaczenia dostajemy dopiero teraz dzięki wspólnej pracy tłumacza Tomasz Bieronia i konsultanta naukowego profesora Andrzeja Klawitera (UAM).

Dlaczego uważam, że „Instynkt językowy” stanowił takie wyzwanie? Głównie ze względu na ogrom przykładów użycia języka… angielskiego. Bo oczywiście autor napisał całą tę rozprawę, bazując na swoim języku ojczystym. A to, co dzieje się w angielskiej składni i gramatyce, nie zawsze da się przełożyć jeden do jednego na polski. Trzeba mieć wiedzę i nie lada talent, by z tych językowych pułapek wybrnąć w taki sposób, by miało to sens dla polskiego odbiorcy. W moim odczuciu Tomasz Bieroń stworzył absolutny majstersztyk.

A teraz słów kilka o samej treści. W dużym skrócie to książka o tym, czym język jest, jak działa, co nam daje i jakie są mechanizmy uczenia się go. Miłośnicy językoznawstwa powinni być zadowoleni. Autor balansuje między specjalistyczną terminologią i teoriami a popularyzatorstwem. Choć w moim odczuciu ten balans częściej przechyla się w stronę naukowości. Mam ze studiów filologicznych solidną podstawę (celowałam w językoznawstwie właśnie), więc trudno mi jednoznacznie ocenić, czy „Instynkt językowy” będzie przyswajalny dla każdego. Dla mnie lektura była wciągającą wędrówką przez znajome terytorium, którego nie odwiedzałam przez ostatnią dekadę, a mimo to poczułam się jak w domu. I wzbudziła marzenie, by ktoś kiedyś zachciał napisać taką rozprawę o polskim języku. Cóż to by była za uczta!

Mimo że książka łatwa nie jest, zachęcam do podjęcia tego wyzwania. Może sporo wyjaśnić i pomóc uświadomić sobie pewne mechanizmy czy zagadnienia, które są tak oczywiste, że na co dzień nie zdajemy sobie z tego sprawy. Czasami przeczytanie o podobnych oczywistościach jest niezwykle rozwijające i po prostu ciekawe. Ponadto język to narzędzie, z którego korzystamy przez całe życie w każdej chwili (przecież nawet w snach). Im lepiej to narzędzie znamy, tym łatwiej i skuteczniej możemy go używać. A dzięki tej kompetencji zawsze jesteśmy o krok przed sztuczną inteligencją.

Ewa Jemioł