Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jaki wpływ na nasze życie mogą mieć traumatyczne przeżycia? Nie poświęcałam temu zagadnieniu zbyt wiele uwagi, do momentu przeczytania tej książki. Zapewne, dlatego, że sama (na szczęście) nie doświadczyłam takich zdarzeń i zapewne z tego samego powodu pełne wczucie się w doznania człowieka, który przeżył koszmar kacetu nie będzie mi dane. Niemniej śledząc wspomnienia Katariny Bader o Jerzym Hronowskim, byłym więźniu obozu Auschwitz, podjęłam próbę uświadomienia sobie czegoś na kształt odpowiedzi na zadane powyżej pytanie. Z początku sądziłam, że będzie to bezpośrednia relacja więźnia obozu koncentracyjnego. Nie jest to dalekie od prawdy, bowiem wspomnienia Jurka (tego zwrotu używa autorka) stanowią obszerną część książki, nie opowiada on nam jednak bezpośrednio o tym sam. Jego opowieści wplatane są przez autorkę w całość lektury, będącą wspomnieniem o nim samym. Katarina Bader i Jerzy Hronowski poznali się w oświęcimskim Domu Spotkań. Ona miała wówczas osiemnaście lat, on prawie osiemdziesiąt. Mimo jakby się mogło wydawać kontrowersyjnej rozbieżności, tj. ona Niemka, on Polak, do tego ogromna różnica wieku, nawiązuje się miedzy nimi swoistego rodzaju przyjaźń. Można rzec, że Katarina staje się mu bliższą osobą, niż jego syn. Jurek nie stroni też od ludzi narodowości niemieckiej, przeciwnie po wojnie oprowadza grupy z Niemiec po miejscu, którego był więźniem. Katarinę interesują nie tylko drogi pamięci oświęcimiaka, ale także powód jego wielkiego osamotnienia, mimo niezliczonej ilości przyjaciół. W jego ostatniej drodze uczestniczy jedynie garstka ludzi. Podczas tej „wędrówki po jego życiu” odkrywa jak na przestrzeni wielu lat, jego opowieści o przeżyciach w obozie ulegały modyfikacji. Okazuje się, że ich pierwotna forma (w relacjach tuż po wojnie) była zbyt wstrząsająca dla słuchaczy. Sama Katarina poznaje historie już w ostatecznym kształcie, tzn. te, które dobrze się kończą. Jurek przytacza dwa powody, dla których to robi: „Po pierwsze: gdyby nie skończyły się dobrze, to nie mógłbym ich teraz opowiadać. Po drugie: jesteście młodzi i nie chcę wam odbierać wiary”. Nie chce tym samym skazywać swoich słuchaczy na coś, co stało się jego udziałem, jemu odebrano wiarę w wieku zaledwie 17 tu lat. Niestety w czterech ścianach własnego domu Jurek nie radzi sobie już tak dobrze z koszmarnymi wspomnieniami. Konsekwencje traumatycznych przeżyć najdotkliwiej odczuwają jego najbliżsi. Widać jego bezradność wobec własnej rodziny, a nawet brutalność. Karał – jak sam mówi – nie tyłek, lecz serce syna, bijąc matkę za jego przewiny. Trudno oprzeć się wrażeniu, iż sposób zbliżony do metod stosowanych przez SS. Dzięki wręcz detektywistycznemu zapałowi autorki mamy też możliwość poznać Jurka w jeszcze innej odsłonie. Z ostatnich lat jego życia wyłania się obraz człowieka kłótliwego i podejrzliwego wobec Niemców, którzy poświęcali mu swój czas, próbując zredagować jego wspomnienia. Za każdym razem, kiedy zbliżał się moment finalizacji zadania oskarżał ich, że chcą zawładnąć jego historią. „Życie po ocaleniu. Testament Jurka” to nie tylko wspomnienia, książka jest doskonałą literaturą faktu, reportażem i studium kilkupokoleniowej traumy oświęcimskiej. Polecam każdemu, kto interesuje się tą tematyką, nie tylko z uwagi na treść, ale i formę, która różni się od polskich tomów poświęconych wspomnieniom z czasów wojny.