Polski pisarz, prozaik, nowelista i publicysta okresu pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel i popularyzator wiedzy, działacz społeczny, propagator turystyki pieszej i rowerowej. Jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy w historii literatury polskiej. Twórczość prozatorska Bolesława Prusa należy do największych osiągnięć literatury polskiej. Najbliższa jest pracom takich pisarzy jak Charles Dickens i Anton Czechow.
Tematem jego wczesnej twórczości było przedstawienie krzywdy społecznej skontrastowanej z jałowością życia zamkniętego w swoim świecie ziemiaństwa (Dusze w niewoli, Anielka).
W tym czasie Prus był świadkiem tragedii losów ludzkich i niesprawiedliwości społecznej, spowodowanych w znacznej części zderzeniem z wczesnokapitalistyczną gospodarką (Powracająca fala). Zachodzące zjawiska społeczno-gospodarcze Prus poddawał w swojej twórczości analizie i ocenie.
Jego pierwszą dużą powieścią była Placówka (1885–1886) – ukazująca się początkowo na łamach czasopisma „Wędrowiec”. Następnie powstała jego epicka panorama ówczesnej Warszawy z lat 1878–1879 – powieść Lalka (1887–1889 w „Kurierze Codziennym”, wydanie książkowe 1890). Prus napisał także powieść społeczno-obyczajową Emancypantki (1890–1893 w „Kurierze Codziennym”, wydanie książkowe 1894). W swojej jedynej powieści historycznej Faraon (1895–1896 w „Tygodniku Ilustrowanym”, wydanie książkowe 1897) przedstawił, na tle fragmentu historii starożytnego Egiptu, mechanizmy władzy, państwa i społeczeństwa. Następnie w roku 1909 wydał jeszcze jedną powieść Dzieci (1908 w „Tygodniku Ilustrowanym”, wydanie książkowe 1909),w której poddał krytyce rewolucję rosyjską 1905 roku. Śmierć pisarza przerwała prace nad ostatnią, niedokończoną powieścią Przemiany (1911–1912 w „Tygodniku Ilustrowanym”). Prus – przed opublikowaniem „Lalki” – rozpoczął także pisanie powieści „Sława”. Projekt ten jednak zarzucił.
W latach 1953–1970 ukazało się w 20 tomach wydanie Kronik.
Od 2014 roku rozpoczęto wydawanie Edycji Krytycznej Pism Wszystkich Bolesława Prusa.
Ciekawe spojrzenie Bolesława Prusa na pierwszą część trylogii Sienkiewicza. Tych dwóch pisarzy różniło bardzo wiele: Prusowi o wiele bliżej było do Charlesa Dickensa, czy Czechowa, natomiast Sienkiewicz bardziej wzorował się np. na Viktorze Hugo. To, że XIX wiek był złotym wiekiem dla powieści historycznych nie ulega wątpliwości, zatem prądy te musiały dotrzeć też do Polski. Napisana przez Prusa recenzja ,,Ogniem i mieczem" ujawnia współczesnemu czytelnikowi polskiemu, że krytyka Henryka Sienkiewicza nie jest bynajmniej wynalazkiem Witolda Gombrowicza i że już wcześniej pojawiały się głosy, że ta wielka powieść epicka jest tylko ,,sezonówką", a nie czymś, co trwale zapisze się w historii narodowej mentalności i literatury. Są zatem dwa stanowiska: jedno mówi, że powieść Sienkiewicza to arcydzieło, inni, że to tylko czcza rozrywka. Prus niejako przedstawia podejście kompromisowe, mówiąc, że ,,Ogniem i mieczem" ma w sobie elementy trwałe, jak i mniej trwałe. Potrafi jednocześnie docenić siłę umysłową Sienkiewicza: jest pod wrażeniem tego, jak spójna jest książka, mimo tego, że była pisana niemal z dnia na dzień, z numeru na numer. Prus dokonuje szerokiej analizy. Recenzja jest niezwykle ciekawa dla tego, kto chce dowiedzieć się, jakie było spojrzenie jednego giganta literatury na drugiego.
Rozumiem teraz czemu Prusa uznawano za geniusza.
Faraon to nie zwykła powieść przygodowa, a przenikliwa analiza mechanizmów kształtujących politykę i życie społeczne. Dystans władzy, stopniowa alienacja wewnętrznych kręgów rządzących, waga informacji w polityce, krótkowzroczność i chwiejność społeczeństwa, skostnienie środowisk politycznych (reprezentowane przez Mefresa),a nade wszystko inercja biurokracji. To wszystko zjawiska ponadczasowe, które każdemu mężowi stanu stoją na przeszkodzie. Tu dodatkowo mąż stanu jest porywczym głupcem, co stwarza okazję do lepszego ukazania wszystkich tych zjawisk. Koniec końców przekonujemy się, że walka o władzę jest czysto personalna, a różne administracje prowadzą podobną politykę - jedynie zmieniając narrację. Największy wpływ na życie państwa mają nie liderzy stronnictw politycznych a Ci którzy nie mają wcale ambicji do sprawowania władzy (Pentuer i Menes). Ci też najbardziej cierpią, nawet jeśli duża część ich marzeń zostaje zrealizowana.
Najciekawszym wnioskiem jednak jest to, o czym Kissinger nadal pisze sto lat po Bolesławie Prusie i co nadal brzmi odkrywczo! Otóż Ramzes pomimo licznych wad nie musiałby być złym władcą. Wielu wielkich polityków było prywatnie ludźmi małymi. A jednak jego największym przewinieniem było to, że trafił na zły dla siebie moment. Męża stanu poznajemy po tym, że trafnie odczytuje rzeczywistość w której przyszło mu działać i swoimi talentami wpasowuje się w wyzwania epoki. Churchill był wielkim przywódcą wojennym, ale w czasach pokoju działał z mieszanym skutkiem. Wilson stworzył wizję polityki zagranicznej, która zdominowała politykę zagraniczną USA na następnych sto lat, ale podczas jego rządów Ameryka była jeszcze niegotowa na tę śmiałą wizję. Reagan nie odniósłby takiego sukcesu 5 lat wcześniej, zanim jego kraj był gotów na duchowe odrodzenie po traumie Wietnamu. Tak samo Richelieu, Bismarck, czy trochę bliżej nas Kazimierz Wielki trafili na swój czas.
Wszystkie te obserwacje podane są w prawdziwie sensacyjnej oprawie, w dodatku ubranej w fenomenalne jak na ówczesne czasy rozeznanie w nowoczesnej Egiptologii. Powieść ta nie tylko sprytnie dekoduje wspomniane wcześniej mechanizmy, ale robi to dostarczając wielu emocji i wspaniałej rozrywki. Gdybym miał wybrać polskie klasyki literatury, które nadają się na eksport, zdecydowanie Faraon znalazłby się w czołówce.