Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Oryginalny angielski podtytuł publikacji Davida Treuera: "An Indian's Journey Through Reservation Life" być może nieco trafniej opisuje temat tej doskonałej książki. Faktycznie bowiem nie tyle jest to -jak sugeruje polski podtytuł (choć rozumiem zamysł marketingowy wydawcy)-podróż Indianina przez ziemie amerykańskich plemion, lecz podróż w czasie i przestrzeni przez niełatwe życie społeczności rdzennych amerykanów w rezerwatach indiańskich. Skądinąd można więc zrozumieć nieukrywane rozczarowanie wielu czytelników spodziewających się publikacji w stylu (całkiem przyzwoitego) "Powrócę jako Piorun" Macieja Jarkowca: krajoznawczo-podróżniczego reportażu z elementami biograficznymi i garścią historii z czasów 'władców prerii'. David Treuer-sam będący Odżibwejem (które to plemię z czasów chłopięcych znałem pod nazwą Czipewejów) kreśli obraz kilku rezerwatów skupiających społeczności tego plemienia w dwóch stanach Środkowego Zachodu USA: Minnesocie i Wisconsin. Nie wzbrania się też przed zarysowaniem szerszego kontekstu historycznego przy okazji opisywania polityki traktatowej, początków funkcjonowania indiańskiej 'gospodarki hazardowej' czy odrodzenia emancypacyjnych ruchów indiańskich. Nie jest to więc klasyczny reportaż społeczno-obyczajowy. Treuer próbując nakreślić szerszy obraz życia w rezerwatach i równocześnie chcąc zerwać z powszechnym stereotypem 'biednego Indianina' z jednej strony, z drugiej zaś długowłosego, szlachetnego wojownika, kreśli obraz polityki traktatowej, wykuwania się samej idei rezerwatu, ścierania się interesów rządu amerykańskiego z plemienną racją stanu. Przygląda się skomplikowanej i uwarunkowanej historycznie sytuacji prawnej rezerwatu, pogmatwanym zależnościom miedzy prawem federalnym, stanowym i lokalnym, a prawem plemiennym, polityce fiskalnej i prawnym aspektom dotyczących własności, nieruchomości, opodatkowania i źródeł finansowania i dochodów rezerwatów. Zastanawia się nad źródłami i uwarunkowaniami systemowego bezrobocia, problemami z przemocą, alkoholem od lat osłabiających więzi plemienne i społeczne mieszkańców rezerwatów. Miłośnik polskiej szkoły reportażu spodziewając się literackich fajerwerków, wyszukanych zabiegów kompozycyjnych, retrospekcji, nieliniowego prowadzenia narracji czy innych efektownych technik narracyjnych może poczuć się nieco zawiedziony. To szczery, prawdziwy i dla niektórych być może nieco surowy (choć broń boże nie prostacki) reportaż w którym autor będąc wiernym anglosaskiej szkole literatury faktu relacjonując rozmowy, których był świadkiem nie ubarwia i nie podrasowuje wypowiedzi rozmówców (którzy wszak na co dzień nie używają literackiej angielszczyzny)-co dodaje chaotycznym i 'nieociosanym' wypowiedziom Indian niewątpliwego autentyzmu. Stroni od rekonstruowania potencjalnych lub rzekomych przemyśleń czy odczuć bohaterów reportażu, pozwala sobie za to na własne subiektywne opinie, sam będąc przecież częścią opisywanych społeczności-powiązany związkami plemiennymi, rodzinnymi, przyjaźni. Daje nam to jedyny w swoim rodzaju-bo od wewnątrz, ale i jednocześnie z niejakiego dystansu 'obytego w świecie, wykształconego Amerykanina'- obraz 'rezerwatowego życia'. Osobne gratulacje (i podziękowania zarazem) należą się dla redaktora merytorycznego polskiego wydania-Bartosza Hlebowicza, który nie tylko dbał o właściwy poziom przekładu, ale i niejednokrotnie prostował nieścisłości wywodu i pomyłki Davida Treuera.