Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Geopolityka jako dziedzina naukowa przeżywa ostatnimi laty prawdziwy renesans o czym świadczy ilość wznowień i publikacji poruszających ten temat. Powodów takiego stanu rzeczy jest zapewne wiele, ale najważniejszym wydaje się być międzynarodowa sytuacja polityczna, która – trzeba to obiektywnie przyznać – znacząco przyspieszyła i właściwie nie ma tygodnia żeby „coś” się nie wydarzyło. Jako gałąź nauki starająca się wytłumaczyć relacje między największymi z graczy a globalną geografią, geopolityka wraz z geostrategią próbują wyjaśnić motywacje państw i ich wpływ na rozwój świata. Oprócz współczesnych badaczy i ich opracowań, istnieje również stosunkowo bogata literatura przedmiotu wydana niedługo po Drugiej Wojnie. Książka Paruckiego do takich właśnie należy. Główną osią książki jest próba ukazania geografii jako nie jednego z wielu czynników wpływających na planowanie w wojsku, lecz jako głównego elementu, który musi być brany pod uwagę kiedy poruszamy sprawy działań bojowych. Temu problemowi poświęcone jest pierwsze kilka rozdziałów i rzeczywiście jest to część, która niewiele się zestarzała. Gorzej, że dalsze partie i jednocześnie większość książki stanowią analizy przemysłów zbrojeniowych i jądrowych państw kapitalistycznych z wyliczeniami ile, którego i gdzie surowca się wydobywa. Byłoby to interesujące gdyby nie fakt, że współcześnie – w dobie Internetu - takie dane są na wyciągnięcie ręki, toteż rozdziały poświęcone przykładowo największym ośrodkom przetwórstwa aluminium nie są czymś atrakcyjnym do czytania. Przypomina to szkolny podręcznik do geografii ekonomicznej, a i tak spora część jest nieaktualna. Można było liczyć na bardziej pogłębioną, problemową analizę. Ocena „Zarysu geografii wojskowej” jest dosyć problematyczna. Z jednej strony, patrząc merytorycznie, jest to pozycja wartościowa, zawierająca sporo rzetelnej wiedzy i rozsądnych wniosków pozwalających czytelnikowi zrozumieć uwarunkowania geograficzne większości krajów europejskich i chociaż częściowo pojąć jak takie elementy jak ukształtowanie powierzchni, rozmieszczenie akwenów czy zagęszczenie ludności rzutuje na planowanie operacyjne i strategiczne w czasie wojny. Z drugiej natomiast strony, od samego początku bardzo widoczne jest pisanie w duchu socjalizmu i niejako pod założone tezy jak to kapitalistyczny Zachód wywołał wojnę i być może szykuje się na kolejną, co jest charakterystyczne dla większości tego typu publikacji w tamtym okresie. Data wydania w robi swoje. Mamy więc standardowo powoływanie się na radzieckich historyków i naukowców, a jeśli jest mowa o badaniach naukowych to oczywiście pierwsi na pomysł wpadli radzieccy uczeni. Autorowi trzeba przyznać, że mimo powyższych ograniczeń udało mu się – być może nieświadomie – przemycić nieco wiadomości o kilku wydarzeniach historycznych niewygodnych, jak mniemam, dla komunistycznych włodzarzy. Patrząc obiektywnie, dzieło Paruckiego jest warte przeczytania, o ile przymkniemy oko na „naleciałości” związane z epoką. Pewnym problemem jest zdezaktualizowanie niektórych danych (np. rozmieszczenie głównych zakładów przemysłowych, sieć gazociągów, struktura społeczna),ale geografia ma tę zaletę, że jest właściwie niezmienna na przestrzeni wieków – nie mówiąc już o dekadach – toteż większość informacji wciąż ma prawidłowe odniesienia. Warto czasem poznać punkt widzenia sprzed kilkudziesięciu lat i samodzielnie ocenić jak ewoluowała dziedzina geopolityki.