rozwiń zwiń

Nie traktują nas już jak gości, raczej jak adoptowaną rodzinę

Zofia Karaszewska Zofia Karaszewska
01.07.2018

Jak pić wino w Gruzji, czy warto obrażać się na spóźnialskich Gruzinów i czego możemy się od nich nauczyć o życiu i przemijaniu? Literacka podróż przez stepy i góry autorstwa małżeństwa Mellerów uwodzi, rozśmiesza i inspiruje. Do podróży!

Nie traktują nas już jak gości, raczej jak adoptowaną rodzinę

Gruzja. Dla wielu wciąż nieodkryta, dla innych – pełna wyjątkowych smaków, zapachów, dźwięków muzyki, bajkowych krajobrazów i życzliwych mieszkańców, godzinami wspólnie biesiadujących przy stole. Tych, którzy jeszcze w Gruzji nie byli, i tych, którzy odwiedzili ją choć raz – w podróż po tym niezwykłym kraju zabiorą Anna Dziewit-Meller i Marcin Meller. Wspólnie opowiedzą czytelnikom o gruzińskiej sztuce wznoszenia toastów, ironicznym poczuciu humoru, zamiłowaniu do kulinarnych uczt i świecie macho, w którym rządy sprawują kobiety. Nie zabraknie też mnóstwa zabawnych anegdot, przygód oraz opowieści o barwnych mieszkańcach jednego z najpiękniejszych krajów na świecie.

Zofia Karaszewska: Zastanawiałam się, czy przypadkiem na wywiad o Gruzji nie wypadałoby się spóźnić ze dwie godziny albo na przykład wysłać kuzyna lub zaprzyjaźnionego sąsiada?

Anna Dziewit-Meller: To by było całkiem w porządku.

Marcin Meller: W Tbilisi pewnie nie umawialibyśmy się na 10 rano tak jak teraz, bo to trochę za wcześnie. Pewnie jak umówilibyśmy się 11, to i tak byśmy się schodzili do południa. W sumie zależy, czy byś była Gruzinką?

Zofia: A Wy jesteście w Gruzji jeszcze gośćmi czy czujecie się już jak u siebie w domu?

Anna: Zależy z kim. Ci najbliżsi przyjaciele, a jest to dość duża grupa, nie traktują nas już jak gości, raczej jak swoją adoptowaną rodzinę.

Marcin: Niestety traktują nas już na prawach gruzińskich. Ostatnio jak wracałem z Batumi autobusem i umawiałem się, że ktoś mnie zgarnie o 9, kontrolnie napisałem nawet smsa, oczywiście o 9 nikogo nie było.

Zofia: Czy jest sens w ogóle się umawiać?

Anna: No, wiesz, co do dnia przynajmniej jakoś tam warto (śmiech).

Marcin: Poznałem w Gruzji Polaka. Pracował na uniwersytecie w Tbilisi i ożenił się z Gruzinką. Ubóstwia zresztą Gruzję. Rozmawiałem z nimi i pytałem o jego pracę. Przyznał mi się, że ma kłopot, bo może się umówić tylko na jedno spotkanie dziennie. Dlaczego na jedno? No, właśnie, umawia się o 11, bo wcześniej to i tak nie ma szans i w zasadzie wiadomo, że to spotkanie o 11 raczej się nie odbędzie. Pytanie o której? Może to być zwyczajna obsuwa, czyli takie spóźnienie o godzinę, wtedy się siedzi i czeka, ale równie dobrze możesz dostać smsa, że przyjechała ciotka z gór i spotkanie przekładamy na 17 albo na następny dzień.

Anna: Trzeba mieć wyrozumiałość dla takich sytuacji. Nikt tego nie traktuje jakoś osobiście.

Marcin: A co więcej, jeśli zdarzy się, że umawiam się z kimś nowo poznanym w Gruzji i ten ktoś przychodzi punktualnie, to zaczynam być nieufny. O co chodzi, coś tu jest dziwnego? Anka, pamiętasz tę sytuację z Gią w Adżarii?

Anna: Tak, on się nie spóźniał! I coś dziwnego zrobił na końcu…

Marcin: Zniknął! (śmiech)

Anna: Tak po prostu zniknął! To był przeuroczy chłopak, który się nami zajmował z ramienia samorządu adżarskiego, bo kręciliśmy wtedy materiały filmowe dla telewizji. Był zawsze na czas. To było dziwne. Pewnego pięknego dnia zniknął, przestał się odzywać, przestał odbierać telefony.

Marcin: Tak, wylogował się na jeden dzień. Musiał odreagować tę punktualność. Ale wrócił jeszcze bardziej pomocny.

Anna: Wtedy odetchnęliśmy, że jednak jest normalny (śmiech), bo wcześniej było dziwnie.

Zofia: Co was tam tak urzekło? Czego możemy się od Gruzinów nauczyć, bo chyba nie punktualności?

Marcin: Pewnej samoświadomość kulturowej. Brzmi to wzniośle, a w praktyce oznacza, że w Polsce przyjeżdżasz z małego miasta i po roku udajesz krakowiaka czy warszawiaka, a w Gruzji drugie i trzecie pokolenie mówi o sobie, że jest z jakiejś małej mieściny albo wioski, kiedy tak naprawdę jest z Tbilisi. Tak jak jeden z naszych najbliższych przyjaciół Acziko, który pojawia się często w książce. Przez pierwsze miesiące znajomości z nim byłem przekonany, że pochodzi ze wsi w górach w Swanetii i przyjechał tu na studia. Dopiero potem się zgadaliśmy, że on jest urodzony w Tbilisi i jego ojciec jako dziecko tu przyjechał i tak na prawdę to dziadek był z tej górskiej wsi. To podkreślanie przynależności, pamięć skąd się jest – to nas zawsze w Gruzji kręciło.

Anna: U nas nie ma już prawie tej przyrodzonej niejako kultury ludowej, która wynika z tego, skąd jesteśmy. A my sami nie wiemy już, skąd jesteśmy. Jakoś przeorano nas i często albo nie mamy świadomości własnych korzeni, albo wręcz wstydzimy się ich. Tam jest więc trochę jak na Podhalu, tylko że bardziej – takie pielęgnowanie pochodzenia. Może po prostu górale tak mają, bo Gruzini to są górale przecież.

Marcin: U nas ani zespół Mazowsze, ani na drugim biegunie „Kapela ze wsi Warszawa” to nie jest coś, w czymś funkcjonujesz, tylko jakiś wybór kulturowy.

Anna: Można im zazdrościć też umiejętności korzystania z życia. Potrafią się nim cieszyć, celebrować spotkania towarzyskie. A to jest kraj, który jest znacznie bardziej na dorobku niż my, a w latach 90. były tam regularne wojny, już nawet nie mówię o wcześniejszej krwawej historii. Oni potrafią cieszyć się z tego, że się spotkają, ucztują, gadają. Nie zrzędzą. Są pozytywnie nastawieni do życia. My jesteśmy tymi, którzy cały czas siedzą na cmentarzu i stawiają kolejne pomniki i nagrobki, a Gruzini, kiedy przegrali wojnę z Rosją w 2008 roku (a byliśmy tam miesiąc po tej wojnie), to wszystko, co nam wtedy mówili, nie świadczyło bynajmniej o przegranej, brzmiało raczej, jakby najechali Kreml, czuli, że „moralnie zwyciężyli” i nie wahali się szerzyć tego przekonania (śmiech).

Marcin: Historia Polski i Gruzji jako całość jest równie krwawa, ale kiedy myśmy budowali od 1989 roku normalne państwo i naszym największym dramatem po ’89 stała się jedna katastrofa samolotu, to oni mieli wojnę domową, przegraną wojnę w Abchazji, przegraną wojnę w Osetii, wojnę w 2008 roku.

Nasi przyjaciele, którym dzieciństwo skończyło się rozpadem Związku Radzieckiego i wojnami lat 90., to bardzo zabawowi ludzie, którzy potrafią zrobić imprezę z niczego i w zasadzie czujemy strach, co oni znowu wymyślą. Dopiero przy dłużnych rozmowach przy winie wychodzą te tragiczne historie. Przy okazji pisania książki poszedłem kiedyś z Wacho, naszym przyjacielem, na cmentarz w Tbilisi i ciągle pokazywał mi nagrobki, że ten przyjaciel zginął na wojnie, ten od heroiny. To jest takie pokolenie. Przetrzebione. A jednocześnie potrafią tak cieszyć się życiem.

Anna: To chyba robi największe wrażenie na wszystkich, którzy do Gruzji przyjeżdżają, takie podejście „jest jak jest, ale życie mamy jedno”. Myślę, że my jako najbardziej narzekający naród na świecie, bardzo im tego podejścia zazdrościmy.

Zofia: Carpe diem.

Marcin: Tak, to jest charakterystyczne, jak spotyka się w Gruzji starsze pokolenie podróżujących z krajów śródziemnomorskich, to oni chłoną tę Gruzję jak kraj lat dziecinnych. Bo tam się podobnie myśli o radości życia.

Uwielbiam to siadanie do stołu, to ględzenie. Z tą świadomością, że jak się tam wino poleje, to są wspólne plany na całe życie, o których następnego dnia nikt już nie pamięta.

Anna: Spełniają się w gadaniu. Mam wrażenie, że to jest tak naprawdę poważny problem Gruzji, że tam bardzo wiele rzeczy pozostaje na poziomie deklaracji i planów. Ciągle gadają, a potem nic z tego nie wynika.

Marcin: Ale to już się zmienia, Rozmawiałem z Polakami, którzy robią biznesy z Gruzji, i młodzi Gruzini są bardzo kreatywni, elastyczni.

Zofia: Aniczka – tak Gruzini się do ciebie zwracają – ty musisz się tam czuć jak ryba w wodzie z tym śpiewaniem i tańczeniem?

Anna: Bardzo dobrze tam się odnajduję. Na pewno możemy nauczyć się od Gruzinów śpiewać i tańczyć. Oni się tego nie wstydzą, traktują to użytkowo. Ja też co najmniej jak prawdziwa Gruzinka nie mam w sobie tego wstydu i zahamowań w tym zakresie. Tańczyć i śpiewać mogę zawsze, raczej jestem znana w swoim kręgu towarzyskim jako ta, którą warto zapraszać na imprezy, bo rozkręcam właśnie tańce i robię to również bez alkoholu, mogłabym być wodzirejem na bezalkoholowych weselach (śmiech).

Pod tym względem bardzo odnalazłam się w Gruzji. Uwielbiam tę spontaniczność, która pozwala wstać i tańczyć w świetle dnia i bez okazji. Oni jeszcze tak pięknie śpiewają na głosy, co jest trudne, bo skala, w której się poruszają, jest inna. Trudno jest też uczyć się słów ich pieśni, bo ten język jest do niczego niepodobny. Ale jak się jest w tym chórze i śpiewa z nimi, to są metafizyczne doświadczenia. Ten śpiew i taniec jest tym, co mnie tam zawsze przyzywa.

Zofia: Ile tych podróży macie za sobą? Liczycie to jeszcze?

Marcin: Parę lat temu przestałem liczyć, wtedy to było kilkadziesiąt razy.

Anna: No to jest tak, jakby liczyć, ile razy byłaś u cioci na imieninach. No dużo.

Marcin: Ja już myślę o kolejnym wyjeździe, żeby po wakacjach z dziećmi wyjechać choćby na chwilę.

Zofia: A co was tam wkurza?

Anna: To, że oni są tacy niezorganizowani. To jest taka miłość-nienawiść czasami. To jest śmieszne do pewnego momentu, kiedy nie musisz tam popracować. Umawiasz się na wywiad i ktoś ci notorycznie nie przychodzi, a ty masz samolot za dwa dni. Wtedy zaczynasz myśleć, że ich nienawidzisz.

Marcin: Dopóki coś się nie stanie, tam trudno uwierzyć, że się stanie.

Anna: Ta ich obecność ciągle dokoła też jest męcząca, czasem chcesz mieć trochę samotności, jak jesteś tam długo, ale nie ma takiej opcji, bo zaraz ktoś się pyta, co się z tobą dzieje i jak ci można pomóc. Oczywiście wynika to z serdeczności, ale bywa męczące.

Marcin: Mnie bawi, zwłaszcza że znam to z własnego podwórka, takie przekonanie o niezwykłym znaczeniu międzynarodowym Gruzji. Jak gdziekolwiek ktoś coś dobrego o Gruzji napisał albo jakiś Gruzin się wybił, to wszyscy świętują.

Anna: To jest naród, który sam siebie bardzo ceni (śmiech). Rywalizują też z Ormianami, np. o to, kto wymyślił wino.

Marcin: To dobrze widać w filmie „Mimino”. Jest to historia gruzińskiego pilota helikoptera i ormiańskiego kierowcy ciężarówki, którzy przez pomyłkę lądują w jednym pokoju hotelowym w Moskwie. W Związku Radzieckim tę komedię zobaczyło 100 milionów ludzi. Aktor, który grał pilota, to jest taki gruziński Sinatra, który stał się bogiem w Gruzji. Zresztą ten film ma nawet swój pomnik. Kochają go i Ormianie, i Gruzini. W tym filmie dobrze są pokazane relacje gruzińsko-ormiańskie, które są skomplikowane, ale oni potrafią też się z tego śmiać.

Zofia: Czy „Gaumardżos” jest przetłumaczona na gruziński?

Anna: Tylko we fragmentach, ale nasza książka została bardzo dobrze przyjęta. W dużej mierze przyczyniła się do wyjazdów Polaków do Gruzji. Niektórzy mają nam za złe, że tak spopularyzowaliśmy Gruzję, że teraz nie da się do niej jeździć. Bardzo przepraszam (śmiech).

Marcin: Trochę to rozumiem, jeżeli ktoś jeździł sobie dziesięć lat temu gdzieś, gdzie było pusto, a teraz jest pełno turystów.

Anna: Ale to się w ogóle zmieniło, Gruzja stała się po prostu turystycznym krajem, nie tylko dla Polaków, przyjeżdża tam mnóstwo ludzi z całego świata. Gruzja stała się atrakcyjną, jak to się mówi w branży turystycznej, destynacją.

Marcin: Wpływ książki jest ewidentny, bo Polacy stali się jedną z trzech najważniejszych narodowościowych grup turystycznych. Polska dla Gruzji pod tym względem jest ważna.

Zofia: I to jest zasługa „Gaumardżos”?

Marcin: Kilkaset tysięcy osób przeczytało książkę. Pierwsza kampania reklamowa Gruzji w Polsce w 2012 roku (rok po premierze) była organizowana przez gruzińską minister gospodarki Verę Kobalię, bo nasi przyjaciele opowiedzieli jej o „Gaumardżos” i ona wydała te kilkaset tysięcy dolarów na kampanię promocyjną.

Zofia: Skąd taka popularność w Polsce waszej książki?

Anna: Nie wiem, dlaczego tak się stało. Może Polacy szukali w tym czasie jakiegoś nowego miejsca, bo mieli dość Egiptów i Turcji. Wiele czynników się chyba na to złożyło.

Marcin: Bo to jest fajna książka! Przed napisaniem nowego rozdziału przeczytałem teraz jej starą wersję w całości, pierwszy raz od siedmiu lat, i świetnie się bawiłem.

Zofia: Jaki jesteś skromny!

Marcin: Za stary na skromność jestem. Kto ma cię pochwalić, jeśli sam się nie pochwalisz?!

Anna: Ja się dopiero tego uczę (śmiech).

Marcin: Czyli tak, po pierwsze, nasza książka jest fajna, ma różne historie i zmienne nastroje, jest i do śmiechu, i do płaczu, jak to w Gruzji. Po drugie, jest napisana na luzie i bez napinki i ludzie chyba czują jej autentyzm. I faktycznie jej publikacja sprzęgła się z takim otwarciem Polaków na nowe miejsca. Popularność tej książki zawdzięczamy bardziej szeptance niż recenzjom.

Anna: Przejechaliśmy Polskę wzdłuż i wszerz z tą książką. Mieliśmy ze 300 spotkań autorskich! Potem zaczęliśmy już odmawiać, bo nie mieliśmy siły.

Zofia: Teraz wznowienie i znowu w trasę? Nie macie dosyć?

Marcin: Wyprzedało się wszystko, nie było wznowień. Na Allegro „Gaumardżos” kosztowało jakieś straszne pieniądze. Postanowiliśmy je wznowić, zrobiliśmy poprawki, dopisaliśmy dwa rozdziały i cały nakład rozszedł się w ciągu czterech dni od premiery.

Anna: Jak zwykle z „Gaumardżos” jest niespodzianka!

Marcin: Jedna czytelniczka powiedziała mi, że kupiła nowe wydanie i czyta je ponownie, bo czuje się tak, jakby ci bohaterowie byli jej przyjaciółmi.

Anna: W sumie to jest gruzińskie, że nagle masz przyjaciół, których nie znałeś jeszcze wczoraj.

Zofia: Wśród zarzutów ze strony krytyki pojawiał się argument, że wasza książka nie jest napisana literackim językiem.

Anna: My tak chcieliśmy ją napisać, to miała być rozmowa przy gruzińskim stole.

Marcin: Ze znajomymi, przy winie. Zresztą tak ta książka się rodziła.

Zofia: Właśnie, opowiedzcie o początkach.

Anna: Paweł Szwed (ówczesny szef Świata Książki, dziś Wielkiej Litery) musiał nas długo przekonywać, że warto. Pytaliśmy, co my wiemy o Gruzji i kogo to właściwie obchodzi?

Marcin: Potem doszliśmy do wniosku, że większość historii, które nam już się wydają oczywiste, wśród naszych znajomych budzą wielkie zainteresowanie i niedowierzanie.

Zofia: Jak wam się razem pracuje?

Marcin: Pisaliśmy osobno. Podzieliliśmy się tematami. Pamiętam, że wydrukowaliśmy sobie te napisane rozdziały i metodą starożytną na podłodze patrzyliśmy, co do czego pasuje i jaką kolejność ułożyć. W trakcie pisania ustaliliśmy, że się ze sobą nie konsultujemy, więc okazało się, że kilka historii mieliśmy takich samych. Z jedną nie mogliśmy się pogodzić, gdzie ma wejść, więc zdecydował wydawca.

Anna: Mamy podobne obowiązki, podobny krąg współpracowników, może dlatego jesteśmy dla siebie wyrozumiali. Nawet kiedyś się zastanawiałam, czy gdyby mój mąż byłby lekarzem, to czy byłby w stanie zrozumieć mnie – autorkę. Chyba nie.

Zofia: Wasze wesele było w Gruzji, podróż poślubna też?

Anna: My mieliśmy podróż przedślubną. Do Gruzji, żeby przygotować wesele. To było jedenaście lat temu, to była inna Gruzja, siedzieliśmy tam kilka tygodni i ogarnialiśmy wszystko. Mieliśmy problem z ulokowaniem gości, bo w Tbilisi nie było zbyt wielu średniej jakości hoteli, same drogie albo jakieś zatęchłe nory.

Marcin: I było tygodniowe wesele! Od środy do środy z kulminacją w sobotę. To było wesele totalne. Poza dwiema parami wszyscy przylecieli bez dzieci, mimo że już je mieli, do tego roaming był wtedy surrealistycznie drogi, więc wszyscy powyłączali komórki. Goście czuli się jak na koloniach.

Do dziś wszyscy wspominają wąsatego męża recepcjonistki hotelu, który siedział przy wejściu i zapraszał na domową czaczę spod lady (60% alkoholu). Na początku to wszystkich bawiło, drugiego dnia już mniej, trzeciego goście załamywali ręce, że znowu ich dorwał, a czwartego się chowali.

Zofia: A jakie są zasady picia wina w Gruzji?

Marcin: Zacznijmy od tego, że wino to nie jest alkohol według Gruzinów. Wino jest dobre na wszystko.

Generalnie rzecz biorąc, oni nie sączą po naszemu, nie smakują bukietu. Pije się w szklankach i na raz. Jak Tamada (ten, który kieruje ruchem przy stole) wzniesie toast, wtedy pije się do dna.

Picie między kolejkami (bo zabraknie) jest nieeleganckie i zabójcze (bo w Gruzji nigdy nie zabraknie). Trzeba pamiętać, że upijanie gości jest sportem narodowym Gruzinów i to dotyczy nie tylko cudzoziemców, ale wszystkich gości.

Z tego względu doradzam więc raczej spowalniać picie. Jeśli ktoś chce się całkiem wymigać, to nie działa argument, że bierze się leki (bo wino to najlepsze lekarstwo), czasami działa też argument „na suchego alkoholika” – wydaje się im to co prawda dziwne, ale szanują tę chorobę. Kobiety mają łatwiej, mogą odmawiać bez podawania specjalnych powodów. I absolutnie nie można przyspieszać picia, co często Polacy robią. Trzeba pić powściągliwie. Oni mają picie wina zakodowane w genach.

Anna: No, nie jest łatwo. Życzymy powodzenia na szlaku!


komentarze [6]

Sortuj:
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
Lodołamacz 03.07.2018 08:22
Czytelnik

Czy odwiedzili już muzeum stalina w Gori?

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
michooo 04.07.2018 10:16
Czytelnik

Tak, kupili nawet kilka popiersi, które zdobią ich dom.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
aan 03.07.2018 04:47
Czytelnik

W ciągu 100 lat Polska i Gruzja były jednym krajem. Chyba utrzymała się jakaś pamięć przodków? Zastanawiam się, czy o tym w Gruzji w ogóle pamiętają?

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
michooo 04.07.2018 10:19
Czytelnik

Pamiętają, lubią Polaków, wiedzą, że chętniej ich odwiedzamy, że u siebie otwieramy restauracje z ich kuchnią. Ich dobre zdanie o Polsce znacznie się wzmocniło po słowach L. Kaczyńskiego w Tbilisi po ataku Putina. Pamiętam jak większą grupą wysiedliśmy z autobusu w Batumi i miejscowi zorientowali się, że jesteśmy Polakami, zaczęli do nas skandować: "Kacińsky,...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
michooo 02.07.2018 18:07
Czytelnik

Ten pan na zdjęciu tak ostro w ostatnich miesiącach pluje na Polskę, że dobrze by było, aby Gruzini adoptowali go (wraz z małżonką) na stałe. Niech sobie ich wezmą i nie oddają. O walorach jego książki przeczytanej kilka lat temu już dawno zapomniałem. Jakoś to, co obecnie robi, przesłoniło mi resztę.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Zofia 29.06.2018 12:10
Autorka/Redaktorka

Zapraszam do dyskusji.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post