Gatunkowo jest to forma thrillera psychologicznego z dodatkiem postapokalipsy. Obserwuję ostatnio wysyp tego typu książek, być może właśnie rodzi się kolejna moda w literaturze popularnej. Po wampirach i zombie przyszedł czas na opisywanie losów świata po wydarzeniu zmieniającym bieg historii. Sławomir Michał postawił na postapokalipsę lokalną. Akcja książki rozgrywa się Kutuzowsku, w mieście leżącym w pobliżu tytułowej Strefy Pawłowa, która jest terenem niebezpiecznym, ponieważ wykazuje wyraźne oznaki skażenia atomowego. W jej centrum znajduje się Świątynia Zagłady, będąca miejscem kultu Błękitnej Armii. Wszystkie te elementy konstruują ciągłe rozwijające się poczucie zagrożenia. Oblegany Kutuzowsk, tajemnicza armia Duchów oraz niepokojące anomalie, które zaobserwuje, w trakcie swojej karkołomnej wyprawy do Strefy Pawłowa, główny bohater – Ilja Andrejewicz Pawluczenku. Sławomir Michał najpierw zabiera czytelników na spacer po umierającym Kutuzowsku, który pełen jest miastem mrocznym, a potem zaprasza do Strefy Pawłowa, do przestrzeni tajemniczej i budzącej strach.

Interesujące jest to, że książka pozbawiona jest miejsc bezpiecznych. Akcja opiera się na odczuwanym przez bohatera poczuciu zagrożenia. Najpierw miejsce, które lada moment upadnie, a potem w Strefie Pawłowa, w której nic nie jest takie, jakie powinno być. Dochodzi do rozpadu osobowości i psychiki głównego bohatera. Z naukowca posiadającego sprecyzowany cel szybko staje się wędrowcem idącym w kierunku niechybnej śmierci. Jego życie zostaje wyprane z dotychczasowego sensu, a on sam nie potrafi wytworzyć nowych fundamentów dla własnej osobowości. Dlatego staje się kolejną ofiarą Strefy Pawłowa i przyczynia się do dalszego marszu Błękitnej Armii.

Skojarzenia ze „Stalkerem” Andrzeja Tarkowskiego i „Piknikiem na skraju drogi” braci Strugackich są uzasadnione. Sławomir Michał zręcznie wykorzystuję tę konwencję wprowadzając przewodników, których zadaniem jest przeprowadzenie głównego bohatera przez Strefę Pawłowa. Są znacznie mniej metafizyczni, niż stalkerzy zaprezentowani przez Tarkowskiego i Strugackich. Często bywają wręcz opętani przez Strefę Pawłowa, ale są bardziej pragmatyczni. Wynika to z konstrukcji świata przedstawionego. W tekstach Tarkowskiego oraz Strugackich dominuje warstwa transcendentalna, która zostają wtłoczona delikatnie nakreśloną rzeczywistość. W „Strefie Pawłowa” jest inaczej – na pierwszym planie jest świat naukowy, wykazujący olbrzymią chęć ujęcia wszystkie w tabelki i wytłumaczenia za pomocą wzorów. Strefa Pawłowa niszczy ten porządek, powoli wciągając bohaterów w przestrzeń metafizyczną, niewytłumaczalną, ale dalej pozostająca w zasięgu doświadczenia postaci. Modyfikacja wprowadzona przez Sławomira Michała polega na wprowadzeniu pośredniego momentu przejścia. Trzeba wykazać się dużą uwagą, aby go uchwycić i dostrzec rozpad osobowości głównego bohatera.

„Strefa Pawłowa” chwilami może chwilami wydawać się przegadana, ale to także jest elementem „stalkerskiej konwencji” i nie powinno być postrzegane jako minus. Świadczy o tym, że autor bardzo świadomie budował strukturę książki.

Adrian Jaworek