Doświadczenie religijne. Studium natury ludzkiej
Próbując zrozumieć procesy biorące udział w pojawieniu się stanu mistycznego, James stanął przed złożonym problemem. Z jednej strony zdawał sobie sprawę, że istnieje fizjologiczna strona zagadnienia, do której z zasady miał stosunek sceptyczny jako do sfery znajdującej się w zasięgu materializmu lekarskiego, z drugiej widział także inne przyczyny świadomości kosmicznej lub mistycznej. Po pierwsze techniki jej metodycznego uprawiania jako pierwiastka życia religijnego w wielu tradycjach religijnych (James wymienia hinduizm, buddyzm, islam i chrześcijaństwo), po drugie sensy przeżywane w tych doświadczeniach. Jak pisze: owoce muszą mieć wartość życiową. Gdy człowiek wychodzi z Samâdhi, [ ] staje się «oświeconym, mędrcem, prorokiem, świętym; cały jego charakter uległ zmianie, życie jest zmienione, rozjaśnione». Konkluzja jest jasna: mistycyzm jest metodą dochodzenia do prawdy i dokonania się przemiany omawianej wcześniej jako nawrócenie. To w takim stanie do człowieka dociera bezpośrednia wiedza o transcendencji: po doświadczeniach mistycznych pozostaje wrażenie niezawodne stykania się z objawieniem, z nowymi głębiami prawdy.(fragment z Przedmowy Pawła M. Sochy)